Итали хэл

Итали хэл (italiano, lingua italiana) -Энэтхэг-Европ хэлний аймгийн Италик бүлэгт хамаарагдах флоренц аялгад суурилсан роман хэл юм. Итали, Ватиканы болон Сан-Марино, Швейцар (герман, франц, эртний роман хэлний нэгэн адил) улсуудын албан ёсны хэл юм. Мөн Европын холбооны албан ёсны 23 хэлний нэг билээ. Өнөөдөр итали хэлээр 80 сая орчим хүн ярьдаг. Итали хэл нь Итали улс, Сан Мариногийн вант улс, Швейцар, Хорват, Словани, Ватикан улсын албан ёсны хэл юм. Итали хэл нь манай он тооллын 476 - 1000 оны хооронд буюу 500-аад жилийн хугацаанд Ромын эзэнт гүрний үеийн ярианы латин хэлнээс үүссэн хэмээн хэл судлаачид тодорхойлдог. 1200 - 1300 оны үед Флоренц хот улс төр, эдийн засаг, соёлын хөгжлөөрөө Италийн бусад хотуудыг тэргүүлж хүн амын тоо 100 мянга гаруй болж байсан бөгөөд Италийн соён гэгээрүүлэгч, алдарт яруу найрагч Данте Алигьери, Франческо Петрарка, Жованни Боккаччо нар Флоренц аялгаар зохиол бүтээлээ туурвиж тэдний шүлэг, яруу найраг Итали даяар тархан, олонд сайшаагдаж байжээ. Үүнээс улбаалан шинэ залуу яруу найрагчид, шүүмжлэгчид өөрсдийн бүтээл, туурвилаа олонд хүргэхийн тулд тухайн аялгаар бичихийг эрхэмлэх болсон нь флоренц аялга итали хэлний үндсэн аялга болоход нөлөөлсөн юм. 1827 онд Италийн сэргэн мандалтын үеийн алдарт уран зохиолч Алессандро Манзони “Сүйт залуус” хэмээх романаа туурвисан нь зөвхөн уран зохиолын болон ихэс дээдсийн гэгдэж байсан флоренц аялгад суурилсан бичгийн хэлийг ярианы хэлтэй нэгтгэхэд түлхэц болон, орчин цагийн итали хэл үүсэх эхлэл болжээ.^[4][5]

• 
  Италийн сургуульд заадаг гар бичмэл
• 

Итали хэл
italiano, lingua italiana
Өөрийн нэр	[itaˈljaːno]
Тархалт	Итали Сан-Марино Ватикан Швейцар (Тичино болон Италийн Гризон) Франц (Корсика) Словени (Словенийн эрэг орчмын нутаг) Хорват (Баруун Хорват)
Угсаатан	Италичууд
Ярилцагчид	Төрөлх: 65 сая (2022)[1] Хоёрдогч: 3.1 сая[1] Нийт: 68 сая[1]
Хэлний ангилал	Энэтхэг-Европ Итали Латин-Фалиск Латин Роман Итали-Баруун Баруун Роман Итали хэл
Эрт хэлбэр	Хуучин Латин Ардын Латин Тоскана Флоренц
Аялга	Тоскана Мальтын Итали хэл Швейцарын Итали хэл Орон нутгийн Итали хэлний хэлбэрүүд
Бичгийн систем	Латин бичиг (Итали цагаан толгой) Итали брайл үсэг
Албан ёсны хэрэглээ
Улс	4 улс  Итали  Ватикан  Сан Марино   Швейцар 3 нэгж Словенийн Истри (Словени) Истри (Хорват) Корсика (Франц) Янз бүрийн байгууллага Мальтын орден[2] Европын Холбоо ХХААБ Гэгээн Ширээт Улс ЕАБХАБ IDLO IIHL Газар дундын тэнгисийн их дээд сургуулиудын холбоо UNICRI UNIDROIT болон бусад
Орон нутаг	Босни ба Херцеговин[a] Бразил (2 хотын захиргаа) Хорват Румын[a] Словени Эритрей
Тохируулагч байгууллага	Accademia della Crusca (de facto)
Томьёолбор
ISO 639-1	it
ISO 639-2	ita
ISO 639-3	ita
Глоттолог	ital1282
Linguasphere	51-AAA-q
Дэлхий дээрх итали хэлний газарзүйн тархалт:   Олонхын хэл   Цөөнхийн хэл байсан эсвэл өмнө нь олонхын байсан газар нутаг   Итали хэлээр ярьдаг нийгэмлэгүүд байдаг бүс нутаг
IPA авианы тэмдэгт орсон болно. Тохиромжтой үзүүлэх дэмжлэггүйгээр та Юникод тэмдэгтүүдийн оронд асуултын тэмдэг, хайрцаг эсвэл бусад тэмдэгтүүдийг харах магадлалтай.