Швейцар

Швейцар улс (Герман: Schweiz, Франц: Suisse, Итали: Svizzera, Руманш: Svizra), албан ёсоор Швейцарын Холбооны Улс (Латин: Confoederatio Helvetica учир тус орны ISO-гийн улсын код нь CH ба CHE) бол Төв Европт байрлах 7.5 сая хүн амтай, 41,285 км² газар нутагтай, далайд гарцгүй орон юм. Швейцар нь 26 улсаас бүрдсэн холбооны бүгд найрамдах улс бөгөөд эдгээр улсуудыг өөрөөр бас кантон гэж нэрлэдэг. Берн хот бол Холбооны улсын засгийн газар байрлах хот бөгөөд де факто нийслэл хот нь юм. Энэ орны эдийн засгийн төвүүд нь Женев ба Цюрих хотууд болно. Швейцар нь дэлхийн хамгийн баян чинээлэг, өндөр хөгжилтэй орнуудын нэг.

Швейцарын Холбооны Улс Таван албан ёсны нэр Schweizerische Eidgenossenschaft (Герман) Confédération suisse (Франц) Confederazione Svizzera (Итали) Confederaziun svizra (Руманш) Confoederatio helvetica (Латин)
Далбаа Сүлд
Уриа: (албан бус) "Unus pro omnibus, omnes pro uno" Нэг нь нийтийн төлөө, нийт нь нэгний төлөө
Төрийн дуулал: "Swiss Psalm" Швейцарын дуулал
Швейцар улсын байршил (ногоон) Европ (ногоон болон хар саарал)
Нийслэл	Байхгүй (де-юре) Берн (де-факто)[a][1][2] 46°57′N 7°27′E
Томоохон хот	Цюрих
Албан ёсны хэл	Герман хэл Франц хэл Итали хэл Руманш хэл
Шашин (2020)[3][b]	62.6% Христийн шашин 34.4% Католик 22.5% Швейцарын Шинэчилсэн 5.7% бусад урсгал 29.4% Шашингүй 5.4% Ислам 0.6% Хиндүизм 0.9% бусад 1.1% хариулаагүй
Ард түмний нэршил	Монгол: Швейцарчууд‎ Герман: Schweizer/Schweizerin Франц: Suisse/Suissesse Итали: svizzero/svizzera or elvetico/elvetica Руманш: Svizzer/Svizra
Төр засаг	Холбооны шууд ардчилалын элементүүдтэй чөлөөт-ассамблейн[4][5] директорийн бүгд найрамдах улс
• Холбооны Зөвлөл	Виола Амхерд (Ерөнхийлөгч) Карин Келлер-Зуттер (Дэд Ерөнхийлөгч) Ги Пармелен Иньяцио Кассис Альберт Рёшти Элизабет Бом-Шнайдер Беат Янс
• Холбооны Канцлер	Виктор Росси
Хууль тогтоох байгууллага	Холбооны Хурал
• Дээд танхим	Кантонуудын Зөвлөл
• Доод танхим	Үндэсний Зөвлөл
Түүх
• Байгуулагдсан	8 сарын 1, 1291 он[c]
• Хүлээн зөвшөөрөгдсөн (Вестфалийн энх тайван)	10 сарын 24, 1648 он
• Холбооны гэрээ	8 сарын 7, 1815 он
• Холбооны улс	9 сарын 12, 1848 он[d][6]
Газар нутаг
• Нийт	41,285 км2 (132)
• Усны эзлэх талбай (%)	4.34 (2015)[7]
Хүн ам
• 2020 тооцоо	8,738,791[8] (99)
• 2015 тооллого	8,327,126[9]
• Нягтаршил	207/км2 (48)
ДНБ (ХАЧП)	2022 тооцоо
• Нийт	▲ $739.49 тэрбум[10] (35)
• Нэг хүнд ноогдох	▲ $84,658 [10] (5)
ДНБ (нэрлэсэн)	2022 тооцоо
• Нийт	▲ $841.69 тэрбум[10] (20)
• Нэг хүнд ноогдох	▲ $92,434[10] (7)
ОТББИ (2018)	▼ 29.7[11] бага
ХХИ (2021)	▲ 0.962[12] маш өндөр · 1
Мөнгөний нэгж	Швейцар франк (CHF)
Цагийн бүс	UTC+1 (ТЕЦ)
• Зуны цаг (ЗЦ)	UTC+2 (ТЕЗЦ)
Огнооны формат	өө.сс.жжжж (МЭ)
Жолооны тал	баруун
Утасны томьёо	+41
ISO 3166 код	CH
Домэйн нэр	.ch, .swiss

Швейцар улс Герман, Франц, Итали, Австри ба Лихтенштайн улсуудтай хиллэдэг. Швейцар нь олон хэлтэй улс бөгөөд герман, франц, итали, руманш гэсэн дөрвөн хэлийг үндэсний хэл гэж үздэг. Хэрэглээний түвшинд англи хэл нэлээд түгээмэл тархсан. Швейцар улс төвийг сахих эртний уламжлалтай бөгөөд 1815 оноос хойш дайнд ороогүй. Энд Олон Улсын Улаан Загалмайн Нийгэмлэг, Дэлхийн Худалдааны Байгууллага, НҮБ-ын Европ дахь хоёр төв байр байрладаг.

Швейцарын латин нэр буюу Confoederatio Helvetica гэдэг нь Альпийн бүс нутагт амьдарч байсан эртний кельт гаралтай хельвет аймгийн нэрээс гаралтай юм. Швейцар улсын байгуулагдсан огноог уламжлал ёсоор 1291 оны 8 сарын 1 гэж үздэг учир энэ өдрийг үндэсний баярын өдөр хэмээн тэмдэглэдэг.

Тэмдэглэл

1. Берн хотыг "холбооны хот" гэж нэрлэдэг (Герман: Bundesstadt, Франц: ville fédérale, Итали: città federale). Швейцарийн хуулинд нийслэл гэсэн тодотгол байхгүй ч холбооны парламент, засгийн газар Берн хотод байрладаг бол холбооны шүүх гэх мэт холбооны бусад байгууллагууд бусад хотод (Беллинцона, Лозанна, Люцерн, Нойшател, Сент Галлен г.м.) байрладаг.
3. Уламжлалт огноо. Рютлисчвурын анхны огноо нь 1307 он (16-р зуунд Эгидий Чуди мэдээлсэн) бөгөөд энэ хугацаанд ижил төстэй талуудын хооронд байгуулсан хэд хэдэн харьцуулж болох гэрээний зөвхөн нэг нь юм. 1291 оны Холбооны дүрмийн огноог 1891 онд "Холбооны 600 жилийн ой"-ыг албан ёсоор тэмдэглэхээр сонгосон.
4. 1848 оны 9-р сарын 12-нд батлагдсан Холбооны Үндсэн хуулийг Тагзатцунгийн ёслолын тунхаглалаар тунхаглав. 1848 оны 11-р сарын 16-нд хүчин төгөлдөр болсон Холбооны Зөвлөлийн үндсэн хууль батлагдах үед 1815 оны Холбооны гэрээнд заасан байгууллагуудын бүрэн эрх дуусгавар болно гэж 1848 оны 9-р сарын 14-ний өдрийн Тагзатцунг тогтоолоор заажээ.