Bangsa

Sebuah Bangsa adalah organisasi sosial di mana identiti kolektif lahir daripada perkongsian bahasa, sejarah, budaya, atau wilayah yang sama. Ada Bangsa yang dibina atas dasar keturunan (nasionalisme etnik), dan ada juga yang disatukan oleh perlembagaan politik (nasionalisme sivil). Sering kali kita terkeliru antara kelompok etnik dan "Bangsa", namun perbezaannya terletak pada kesedaran politik dan impian bersama.

Apa Sebenarnya Yang Membina Sebuah Bangsa? Berbeza dengan kumpulan etnik biasa, sebuah Bangsa mempunyai matlamat politik yang lebih nyata^[1]. Tokoh terkenal, Benedict Anderson, menyifatkan Bangsa sebagai sebuah "komuniti politik yang dibayangkan"^[2]. Mengapa dibayangkan? Kerana walaupun setiap ahli tidak akan mengenali atau bertemu dengan semua ahli yang lain, dalam minda mereka wujud satu imej persaudaraan yang teguh. Malah, menurut kamus perundangan Black's Law Dictionary, Bangsa juga merujuk kepada komuniti yang mendiami wilayah tertentu di bawah kerajaan yang merdeka, menjadikannya sinonim dengan istilah "Negara" (country).

Para sarjana bersetuju bahawa Bangsa bukanlah sesuatu yang wujud secara semula jadi sejak azali, sebaliknya ia adalah binaan sosial yang moden dan fleksibel^[3][4]. Walaupun manusia sentiasa mempunyai ikatan terhadap keluarga atau tradisi,ideologi nasionalsime; iaitu kepercayaan bahawa "Bangsa" dan "Negara" harus bersatu—hanya mula menonjol pada akhir abad ke-18.

Kesimpulannya, Bangsa bukan sekadar tentang di mana kita lahir, tetapi tentang "siapa" yang kita bayangkan sebagai saudara dalam sebuah perjuangan politik yang sama.

"Bangsa adalah jiwa, satu prinsip kerohanian... yang terbentuk daripada ingatan terhadap pengorbanan masa lalu dan keinginan untuk terus hidup bersama pada masa hadapan." — Ernest Renan

Etimologi dan Terminologi: Menjejaki Akar Kelahiran Sebuah Bangsa

Memahami sejarah di sebalik perkataan "Bangsa" mendedahkan sesuatu yang menarik: ia sebenarnya bermula daripada konsep biologi yang ringkas sebelum berkembang menjadi identiti politik yang kompleks. Mengapakah istilah yang asalnya bermaksud "kelahiran", kini mampu menyatukan jutaan manusia?

Asal-usul Istilah nation / bangsa berasal daripada istilah bahasa Inggeris Pertengahan (sekitar tahun 1300), iaitu nacioun. Pada waktu itu, Bangsa ditakrifkan sebagai "suatu ras manusia, atau kumpulan besar manusia yang mempunyai nenek moyang dan bahasa yang sama." Istilah ini dipinjam daripada bahasa Perancis Lama, nacion (abad ke-12), yang membawa maksud "kelahiran (naissance), pangkat; keturunan, saudara-mara; negara, tanah air."

Akar Bahasa Latin dan Proto-Indo-Eropah Secara langsung, istilah ini berakar daripada bahasa Latin, nationem (nominatif: natio), yang merupakan bentuk supine bagi kata kerja nascar yang bermaksud "dilahirkan." Secara harfiah, ia bermaksud "sesuatu yang telah dilahirkan." Makna ini merangkumi konsep kelahiran, asal-usul, baka, jenis, spesies, ras manusia, hingga ke peringkat suku bangsa / etnik.

Jika ditelusuri lebih jauh, ia berasal daripada akar Proto-Indo-Eropah (PIE) *gene-, yang bermaksud "melahirkan" atau "menghasilkan." Daripada akar inilah muncul pelbagai istilah yang merujuk kepada pembiakan serta kumpulan kekeluargaan dan kesukuan.

Evolusi Makna dalam Konteks Sejarah Dalam bahasa Latin, natio mewakili anak-anak daripada kelahiran yang sama dan juga kumpulan manusia yang mempunyai asal-usul yang serupa. Menjelang zaman Cicero, penggunaan istilah natio telah mula beranjak daripada sekadar makna biologi untuk merujuk kepada "rakyat" atau "orang ramai" secara umum.

Kesimpulannya, Bangsa pada asalnya adalah tentang "darah dan kelahiran," namun sejarah telah mengubahnya menjadi satu ikatan komuniti yang lebih luas daripada sekadar hubungan keluarga.

"Sebuah bangsa adalah sekumpulan manusia yang disatukan oleh ralat yang sama tentang keturunan mereka dan kebencian yang sama terhadap jiran-jiran mereka." — Karl Deutsch

Sejarah Bangsa: Adakah Ia Fenomena Moden atau Warisan Purba?

Ramai sarjana berpendapat bahawa "Bangsa" adalah ciptaan dunia moden. Namun, jika kita menoleh ke belakang, adakah bayang-bayang identiti nasional ini sebenarnya sudah lama wujud dalam kerajaan purba dan empayar zaman pertengahan? Perdebatan ini membawa kita menerokai asal-usul jiwa sesebuah komuniti.

Akar Tradisi: Dari Israel Purba ke Eropah

Bangsa ialah akar tradisi dari Israel purba ke Eropah. Majoriti sarjana melihat Bangsa sebagai fenomena baharu, tetapi segelintir sejarawan seperti Adrian Hastings mempunyai pandangan berbeza. Beliau berhujah bahawa konsep Bangsa berakar umbi daripada tradisi Kristian, dengan kaum Yahudi sebagai "proto-bangsa" (bangsa awal) yang sejati. Melalui model Israel purba dalam Kitab Ibrani, kaum Yahudi berjaya mengekalkan identiti nasional yang utuh selama dua milenia walaupun tanpa kedaulatan politik, yang akhirnya membawa kepada kemunculan Zionisme dan penubuhan negara Israel moden.

Di Eropah, Susan Reynolds berpendapat bahawa kerajaan zaman pertengahan sebenarnya adalah sebuah Bangsa dalam erti kata moden, cuma penyertaan politiknya terhad kepada golongan elit yang kaya dan terpelajar. Malah, Raja Alfred Agung di England dikatakan telah membangkitkan nasionalisme massa dengan menggunakan bahasa kitab suci untuk menyatukan rakyat menentang pencerobohan Norse.

Identiti di Timur: Bulgaria, Byzantium, dan Asia Timur

Di sebelah Timur, sejarah mencatatkan contoh-contoh menarik:

• Bulgaria: Sejak abad ke-7, penggunaan skrip Cyrillic dan bahasa Slavik purba telah menghalang asimilasi budaya dan membentuk identiti etnik yang unik.
• Empayar Byzantium: Anthony Kaldellis menegaskan bahawa apa yang kita kenali sebagai Empayar Byzantium sebenarnya adalah Empayar Rom yang telah berubah menjadi sebuah "negara-bangsa" pada Zaman Pertengahan.
• Asia Timur: Azar Gat berhujah bahawa China, Korea, dan Jepun sudah pun membentuk identiti Bangsa jauh sebelum Eropah memasuki Zaman Pertengahan.

Kritikan: Adakah Ia Sekadar Nama?

Adakah Bangsa sekadar nama? Namun, teori ini tidak terlepas daripada kritikan tajam. Sejarawan seperti Patrick J. Geary mengingatkan kita supaya tidak terpedaya dengan penggunaan nama yang sama. Baginya, nama yang kekal tidak bermakna identitinya juga kekal. Beliau menyifatkan kesinambungan identiti purba ini sebagai satu "mitos". Begitu juga dengan Sami Zubaida yang menyatakan bahawa dalam empayar berbilang etnik, persamaan kaum antara pemerintah dan rakyat bukanlah asas utama kesetiaan.

Penggunaan Istilah 'Nationes' dalam Institusi Awal Menariknya, istilah nation (sebagai natio) telah digunakan di universiti-universiti zaman pertengahan (seperti Universiti Paris dan Prague) untuk mengelompokkan pelajar berdasarkan tempat lahir dan bahasa mereka. Malah, Kesatria Hospitaller di Baitulmaqdis juga membahagikan asrama mereka mengikut "bangsa" (nationes) agar pengembara asing dapat tinggal dan makan bersama mereka yang mempunyai budaya yang sama.

Kesimpulannya, perdebatan tentang usia sebuah Bangsa adalah pertembungan antara mereka yang melihatnya sebagai "warisan darah yang abadi" dan mereka yang menganggapnya sebagai "rekaan politik yang bijak".

"Sejarah adalah sebahagian daripada kewujudan sesebuah bangsa; tanpa sejarah, sesebuah bangsa itu hanyalah satu kumpulan manusia yang tiada hala tuju." — Dipetik daripada semangat pemikiran Anthony D. Smith

Bangsa pada Zaman Moden Awal: Kelahiran Negara-Bangsa

Adakah konsep negara-bangsa yang kita kenali hari ini lahir daripada revolusi industri, atau adakah ia sebenarnya berakar umbi daripada tafsiran kitab suci dan semangat keagamaan pada abad ke-16? Persoalan ini membawa kita melihat bagaimana identiti politik moden mula dibentuk di Eropah.

Model Nasionalisme Alkitabiah (Biblical Nationalism) Philip S. Gorski, dalam kajiannya, berhujah bahawa negara-bangsa moden yang pertama adalah Republik Belanda. Beliau berpendapat bahawa nasionalisme politik Belanda pada waktu itu berakar umbi daripada model "nasionalisme alkitabiah" (nasionalisme berasaskan naratif kitab suci). Pandangan ini dikembangkan lagi oleh Diana Muir Appelbaum, yang menyatakan bahawa model ini turut diaplikasikan oleh siri negara-bangsa Protestan yang baharu muncul pada abad ke-16. Anthony D. Smith juga menyokong hujah yang serupa dalam karyanya yang membincangkan tentang "bangsa pilihan" dan sumber suci identiti nasional.

England sebagai Bangsa Pertama Liah Greenfeld, melalui bukunya Nationalism: Five Roads to Modernity, mengemukakan hujah yang lebih spesifik. Beliau berpendapat bahawa nasionalisme sebenarnya dicipta di England menjelang tahun 1600. Menurut Greenfeld, England merupakan "bangsa pertama di dunia" yang berjaya menyatukan identiti rakyatnya di bawah satu kesedaran nasional yang moden.

Kesan Terhadap Geopolitik Dunia Bagi Anthony D. Smith, pembentukan "dunia yang terdiri daripada pelbagai bangsa" ini telah membawa kesan mendalam kepada sistem negara global. Memandangkan sesebuah bangsa merangkumi identiti budaya dan politik serentak, sebarang usaha untuk membentuk identiti nasional sebenarnya adalah satu tindakan politik. Hal ini sering kali memaksa peta geopolitik dunia dilukis semula atau mengubah komposisi rejim dan negara yang sedia ada.

Kesimpulannya, pembentukan bangsa pada zaman moden awal bukan sekadar perubahan sempadan, tetapi transformasi jiwa masyarakat yang mula melihat diri mereka sebagai satu entiti politik yang berdaulat.

"Sebarang cubaan untuk menempa identiti nasional juga merupakan satu tindakan politik dengan kesan politik, seperti keperluan untuk melukis semula peta geopolitik." — Anthony D. Smith

Makna Bangsa di Malaysia: Satu Konteks Unik

Pernahkah anda terfikir mengapa di Malaysia, satu negara boleh mempunyai "banyak bangsa", sedangkan di negara lain sebuah negara biasanya mewakili "satu bangsa" sahaja? Kekeliruan istilah ini bukan sekadar masalah bahasa, tetapi ia adalah cerminan kepada sejarah dan struktur sosial sejarah panjang yang telah membentuk identiti Malaysia hari ini.

Terdapat perbezaan ketara antara pemahaman akademik antarabangsa (Barat) tentang "Bangsa" dengan penggunaan harian di Malaysia. Makna 'Bangsa' di Malaysia bersifat unik jika dibandingkan dengan teori akademik dari Barat. Di peringkat antarabangsa, 'Bangsa' biasanya merujuk kepada kesatuan rakyat sesebuah negara, namun di Malaysia, ia mengalami penyempitan makna menjadi identiti kaum (seperti Melayu, Cina, atau India).

1. Perspektif Global: Dua Kategori Utama Bangsa

Secara antarabangsa, Bangsa (Nation) biasanya difahami dalam dua kategori besar sepertimana teori sains sosial:

• Bangsa Sivik (Civic Nation): Disatukan oleh hukum atau asas undang-undang, wilayah, dan kewarganegaraan yang sama (contohnya: Amerika Syarikat, Perancis, Indonesia). Tidak kira apa jua kaum atau etnik anda, semua adalah satu bangsa di bawah undang-undang.
• Bangsa Etnik (Ethnic Nation): Disatukan oleh persamaan pertalian darah, warisan, dan bahasa (contohnya: konsep awal pembentukan negara Jerman atau Jepun).

2. Manifestasi Bangsa sebagai Identiti Kaum di Malaysia

Di Malaysia, istilah "Bangsa" mengalami penyesuaian budaya di mana ia sering digunakan secara bertukar ganti dengan istilah "Kaum" atau "Ras". Fenomena ini dapat dilihat melalui beberapa aspek utama:

• Sinonim dengan Asal-usul: Berbeza dengan penggunaan istilah "Suku" atau "Etnik" yang lazim di negara jiran, masyarakat Malaysia menggunakan kata "Bangsa" untuk melambangkan identiti akar umbi mereka. Sebagai contoh, pengelompokan masyarakat dibahagikan kepada Bangsa Melayu, Bangsa Cina, Bangsa India, serta kumpulan etnik di Sabah dan Sarawak seperti Kadazan-Dusun dan Iban.
• Penggunaan dalam Urusan Rasmi: Dalam sistem birokrasi dan pentadbiran, kolum "Bangsa" pada borang rasmi (seperti pendaftaran kad pengenalan atau borang kemasukan universiti) merujuk kepada kategori ras individu. Ini menunjukkan bahawa negara mengiktiraf kewujudan pelbagai bangsa yang membentuk satu kesatuan negara.
• Perbezaan Bangsa dengan Kewarganegaraan: Bagi mengelakkan kekeliruan, masyarakat Malaysia cenderung membezakan antara "Bangsa" (identiti etnik) dan "Warganegara" (identiti politik). Seseorang mungkin memperkenalkan diri mereka sebagai "Bangsa Melayu" tetapi mempunyai identiti nasional sebagai "Rakyat Malaysia".

3. Latar Belakang Sejarah: Kontrak Sosial dan Integrasi

Keunikan makna ini berakar umbi daripada sejarah pembentukan Malaysia. Semasa mencapai kemerdekaan pada tahun 1957, satu "Kontrak Sosial" telah dipersetujui oleh pemimpin pelbagai kaum yang menekankan dua perkara utama:

• Pengekalan Identiti melalui Model Integrasi: Berbeza dengan model "asimilasi" di mana identiti asal dileburkan menjadi satu, Malaysia memilih model "integrasi". Dalam model ini, setiap kelompok etnik dibenarkan mengekalkan budaya, bahasa, dan identiti "Bangsa" masing-masing di bawah naungan satu negara yang berdaulat.
• Keseimbangan Sosiopolitik: Dasar ini diambil untuk memastikan keharmonian dan menjaga hak istimewa kaum Bumiputera serta hak kewarganegaraan kaum lain, sekali gus membentuk struktur masyarakat majmuk yang stabil.

4. Aspirasi Masa Hadapan: Evolusi ke Arah "Bangsa Malaysia"

Walaupun identiti berasaskan kaum kekal kuat, terdapat usaha berterusan untuk membina satu identiti nasional yang inklusif melalui gagasan Bangsa Malaysia. Diperkenalkan pada tahun 1991, konsep ini bertujuan untuk melahirkan satu masyarakat yang:

• Mempunyai kesetiaan yang tidak berbelah bahagi kepada negara.
• Mengenepikan garis pemisah etnik dalam urusan nasional.

Kesimpulannya, konsep bangsa di Malaysia mencerminkan adaptasi unik antara teori nasionalisme sivil global dan realiti sosiopolitik tempatan yang berakar umbi daripada sejarah kontrak sosial serta integrasi etnik. Berbeza dengan model asimilasi yang meleburkan identiti asal, struktur kemasyarakatan di Malaysia mengekalkan istilah "bangsa" sebagai sinonim kepada identiti kaum, manakala identiti nasional kolektif diwakili oleh status kewarganegaraan atau gagasan "Bangsa Malaysia". Evolusi makna ini menunjukkan bahawa identiti bangsa di Malaysia berfungsi secara dwi-lapisan; iaitu sebagai pemeliharaan warisan keturunan pada peringkat individu dan sebagai pengukuhan perpaduan politik pada peringkat negara.

"Bangsa Malaysia bermaksud rakyat yang menyandarkan kesetiaan mereka kepada negara, yang mengenalpasti diri mereka dengan negara Malaysia, bertutur dalam bahasa Melayu dan menerima Perlembagaan." — Tun Dr. Mahathir Mohamad

Perspektif Sains Sosial: Teori Pembangunan Bangsa

Bagaimanakah sebuah bangsa terbentuk? Dalam sains sosial, terdapat tiga perspektif utama yang cuba menjawab persoalan sama ada bangsa merupakan sesuatu yang semula jadi atau binaan moden yang sengaja dicipta.

1. Tiga Perspektif Utama

• Primordialisme (Perennialisme): Pandangan ini menganggap bahawa bangsa telah wujud sejak azali dan nasionalisme adalah satu fenomena semula jadi. Walaupun ia mencerminkan persepsi popular tentang nasionalisme, teori ini sebahagian besarnya tidak lagi diterima oleh ahli akademik moden.
• Etnosimbolisme: Perspektif ini menjelaskan nasionalisme sebagai fenomena dinamik yang sentiasa berkembang. Ia menekankan kepentingan simbol, mitos, dan tradisi dalam pembentukan sesebuah bangsa.
• Teori Pemodenan: Kini menjadi penjelasan dominan yang menggantikan primordialisme. Teori ini menggunakan pendekatan konstruktivisme dan mencadangkan bahawa nasionalisme muncul akibat proses pemodenan seperti perindustrian, perbandaran, dan pendidikan massa yang membolehkan kesedaran nasional terbentuk.

2. Bangsa sebagai "Komuniti yang Dibayangkan" Penyokong teori pemodenan, seperti Benedict Anderson, menyifatkan bangsa sebagai sebuah "komuniti yang dibayangkan" (imagined community). Bangsa dianggap "dibayangkan" kerana walaupun setiap ahlinya tidak akan mengenali sebahagian besar ahli yang lain, wujud satu perasaan keterikatan kolektif dalam minda mereka. Nasionalisme dilihat sebagai "tradisi yang dicipta" (invented tradition) di mana sentimen bersama membina identiti kolektif dan mengikat individu dalam solidariti politik. "Cerita" asas sesebuah bangsa selalunya dibina daripada gabungan sifat etnik, nilai, dan prinsip yang berkaitan dengan naratif kekitaan.

3. Kritikan Konstruktivis Awal Sejak abad ke-19, sarjana mula mengkritik teori primordial. Ernest Renan dalam syarahan terkenalnya, "Apakah itu Bangsa?", berhujah bahawa bangsa adalah sebuah "referendum harian" yang berasaskan kepada apa yang dilupakan oleh rakyatnya sebagaimana mereka mengingatinya. Manakala Carl Darling Buck pada tahun 1916 menyatakan bahawa nasionaliti pada dasarnya adalah subjektif—satu sentimen perpaduan aktif dalam kumpulan besar yang dibina atas pelbagai faktor (politik, geografi, sosial), namun tiada satu pun faktor tersebut yang wajib wujud dalam semua kes.

4. Dua Model Bangsa: Sivik vs Etnik Pada akhir abad ke-20, saintis sosial membahagikan bangsa kepada dua jenis utama:

• Bangsa Sivik (Civic Nation): Dicontohi oleh masyarakat republik Perancis. Ia berpusat pada keinginan untuk "hidup bersama" dan lahir daripada tindakan pengesahan politik (kehendak rakyat).
• Bangsa Etnik (Ethnic Nation): Dicontohi oleh bangsa Jerman. Ia berakar umbi daripada perkongsian bahasa, agama, budaya, sejarah, dan asal-usul etnik yang membezakan mereka daripada bangsa lain.

Ringkasnya, sains sosial melihat bangsa bukan sekadar kelompok manusia, tetapi satu binaan identiti yang kompleks hasil daripada proses sejarah dan kesedaran politik.

"Bangsa adalah jiwa, satu prinsip kerohanian... Sebuah bangsa adalah sebuah solidariti yang besar, yang terbentuk daripada perasaan pengorbanan yang telah dilakukan dan yang bersedia dilakukan pada masa hadapan." — Ernest Renan

Debat Mengenai Masa Hadapan Bangsa

Kini wujud perdebatan yang berterusan dalam kalangan sarjana mengenai masa hadapan "Bangsa" – sama ada kerangka ini akan terus kekal atau wujudnya alternatif lain yang lebih relevan dalam dunia yang semakin pesat berubah.

1. Teori Pertembungan Tamadun vs Kosmopolitanisme

Teori Pertembungan Tamadun (Clash of Civilizations) berdiri bertentangan dengan teori kosmopolitan yang mengandaikan dunia akan menjadi semakin saling terhubung sehingga tidak lagi memerlukan negara-bangsa. Menurut ahli sains politik, Samuel P. Huntington, identiti budaya dan agama akan menjadi punca utama konflik dalam dunia pasca-Perang Dingin.

Teori ini dikembangkan sebagai respons kepada buku Francis Fukuyama, The End of History and the Last Man (1992). Fukuyama berhujah bahawa dunia telah mencapai "penghujung sejarah" di mana demokrasi liberal dan ekonomi pasaran bebas menjadi satu-satunya alternatif ideologi yang tinggal bagi semua bangsa.

2. Peralihan daripada Ideologi ke Budaya

Huntington tidak bersetuju dengan pandangan Fukuyama. Beliau percaya bahawa walaupun zaman ideologi telah berakhir, dunia sebenarnya kembali kepada keadaan asal yang dicirikan oleh konflik kebudayaan. Menurut tesis beliau, paksi utama konflik pada masa hadapan akan berlaku di sepanjang garis sempadan budaya dan agama.

3. Fenomena Pasca-nasionalisme

Pasca-nasionalisme merujuk kepada proses di mana negara-bangsa dan identiti nasional mula kehilangan kepentingannya berbanding entiti supranasional dan global. Beberapa faktor yang menyumbang kepada trend ini termasuk:

• Globalisasi Ekonomi: Peningkatan pengaruh syarikat multinasional dan pengantarabangsaan pasaran kewangan.
• Pemindahan Kuasa Sosio-politik: Peralihan kuasa daripada pihak berkuasa nasional kepada entiti supranasional seperti Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu (PBB) dan Kesatuan Eropah (EU).
• Teknologi Maklumat: Kemunculan teknologi budaya dan maklumat baharu seperti internet.

Walau bagaimanapun, perlu dicatatkan bahawa keterikatan terhadap kewarganegaraan dan identiti nasional sering kali kekal penting bagi kebanyakan individu.

4. Menuju Era "Neo-Medievalisme"

Jan Zielonka daripada Universiti Oxford menyatakan bahawa struktur dan pelaksanaan kuasa politik pada masa hadapan akan lebih menyerupai model zaman pertengahan berbanding model Westphalia.

• Model Westphalia: Menitikberatkan penumpuan kuasa, kedaulatan mutlak, dan identiti yang jelas.
• Neo-Medievalisme: Memperlihatkan pertindihan kuasa, kedaulatan yang terbahagi, identiti dan institusi pemerintahan yang pelbagai, serta sempadan yang kabur.

Kesimpulannya, masa hadapan bangsa berada di persimpangan jalan antara pengekalan identiti tradisional dan tekanan globalisasi yang menuntut kerjasama melangkaui sempadan fizikal.

"Identiti budaya adalah perkara yang paling bermakna bagi kebanyakan orang. Orang mementingkan keturunan, agama, bahasa, sejarah, nilai, dan institusi mereka." — Samuel P. Huntington

Rumusan Eksekutif: Memahami Hakikat Bangsa

Bagi memudahkan pemahaman dan ingatan terhadap huraian panjang mengenai konsep "Bangsa", berikut adalah intipati utama yang merangkumi keseluruhan artikel:

• Akar dan Evolusi: Secara etimologi, bangsa berasal daripada perkataan Latin natio (kelahiran). Ia bermula sebagai konsep biologi (pertalian darah) sebelum berevolusi menjadi sebuah entiti politik dan budaya yang lebih luas dan kompleks.
• Antara Sejarah dan Modeniti: Terdapat perdebatan sama ada bangsa adalah warisan purba (seperti model Israel Purba atau empayar awal Asia) atau binaan moden yang lahir daripada revolusi industri dan penyebaran literasi (Teori Pemodenan). Majoriti sarjana hari ini melihatnya sebagai binaan sosial yang sengaja dibentuk untuk menyatukan rakyat di bawah satu identiti negara-bangsa.
• Identiti yang Dibayangkan: Mengikuti teori Benedict Anderson, bangsa bukanlah kelompok manusia yang saling mengenali secara fizikal, melainkan sebuah "komuniti yang dibayangkan" (imagined community). Ikatan ini diperkukuh melalui simbol, mitos, sejarah bersama, dan bahasa.
• Dwi-Wajah Nasionalisme: Bangsa boleh terbentuk melalui dua laluan utama:
  1. Bangsa Sivik: Berasaskan kesetiaan kepada perlembagaan dan undang-undang (seperti Perancis atau Indonesia).
  2. Bangsa Etnik: Berasaskan perkongsian keturunan dan budaya (seperti model awal Jerman atau Jepun).
• Konteks Unik Malaysia: Di Malaysia, istilah "Bangsa" mempunyai aplikasi yang khusus di mana ia sering digunakan secara bertukar ganti dengan identiti kaum atau ras (Melayu, Cina, India, dll). Ini merupakan hasil daripada model integrasi (bukan asimilasi) yang berpaksikan Kontrak Sosial 1957, manakala aspirasi nasional diletakkan di bawah gagasan "Bangsa Malaysia".
• Masa Hadapan Bangsa: Dalam era globalisasi, negara-bangsa berhadapan dengan cabaran pasca-nasionalisme dan neo-medievalisme, di mana kuasa politik mula beralih kepada entiti global (PBB, EU, syarikat multinasional). Walaupun sempadan fizikal semakin kabur, keterikatan terhadap identiti budaya dan nasional tetap menjadi paksi utama kehidupan manusia.

---

Mesej Utama untuk Diingati (Key Takeaway)

Bangsa bukanlah sebuah entiti yang statik atau semula jadi, melainkan sebuah identiti yang sentiasa berunding dengan sejarah, politik, dan budaya. Di Malaysia, ia adalah jambatan antara memelihara jati diri asal (kaum) dan membina taat setia nasional (warganegara).

Lihat juga

• Nasionalisme (semangat kebangsaan)
• Negara bangsa