Demotik (Mesir)

Demotik (daripada Bahasa Yunani Kuno: δημοτικός, dēmotikós, 'popular') ialah sistem tulisan Mesir purba yang berasal daripada bentuk hieratik utara yang digunakan di Delta Nil. Istilah ini pertama kali digunakan oleh sejarawan Yunani Herodotus untuk membezakannya daripada tulisan hieratik dan hieroglif. Lazimnya, perkataan "Demotik" ditulis dengan huruf besar untuk membezakannya daripada bahasa Yunani demotik.

Demotik
Tulisan Demotik pada replika Batu Rosetta
Jenis tulisan	Logografik dengan konsonan
Tempoh masa	s. 650 SM – abad ke-5 TM
Arah tulisan	Bi-directional text
Bahasa-bahasa	Bahasa Mesir (Demotik)
Tulisan berkaitan
Sistem tulisan induk	Hieroglif Mesir Hieratik Demotik
Sistem tulisan turunan	Meroitik, Qibti (pengaruhi)
ISO 15924
ISO 15924	Egyd (), ​Templat:ISO 15924 name
Laman ini mengandungi transkripsi fonetik daripada Abjad Fonetik Antarabangsa (AFA). Untuk panduan pengenalan simbol-simbol AFA, sila lihat Bantuan:AFA. Untuk membezakan simbol [ ], / / dan ⟨ ⟩, sila lihat IPA § Tanda-tanda kurung dan pembatas-pembatas transkripsi.

Sistem tulisan

Sistem tulisan Demotik dipanggil sš/sẖ n šꜥ.t oleh orang Mesir yang bermaksud "tulisan dokumen", yang sarjana abad kedua Clemens dari Iskandariah gelarkan ἐπιστολογραφική, "tulisan persuratan," manakala sarjana-sarjana Barat awal, terutamanya Thomas Young, dahulunya gelarkan "Mesir Enkorial" atau "Mesir Tempatan". Sistem itu digunakan selama lebih dari seribu tahun, dan dalam masa itu ia mengalami beberapa peringkat perkembangan. Ia ditulis dan dibaca dari kanan ke kiri, manakala hieroglif boleh ditulis dari atas ke bawah, kiri ke kanan, atau kanan ke kiri. Sebahagian daripada Papiris Ajaib Yunani Demotik ditulis dengan tulisan rahsia.^[1]

Demotik Awal

Demotik Awal berkembang di Mesir Hilir semasa bahagian akhir Dinasti Kedua Puluh Lima, dijumpai terutamanya pada batu-batu bersurat dari Serapeum Saqqarah. Ia biasanya dipercayai berasal dari antara 650 dan 400 SM, kerana kebanyakan teks yang ditulis dalam Demotik Awal bertarikh dari Dinasti Kedua Puluh Enam dan pemerintahan berikutnya dipanggil kesatrapan Empayar Akhemeniyah, yang dikenali sebagai Dinasti Kedua Puluh Tujuh. Selepas Mesir disatukan semula oleh Psamtik I, Demotik menggantikan Hieratik Abnormal di Mesir Hulu semasa pemerintahan Amasis II, apabila ia menjadi sistem tulisan rasmi pentadbiran dan undang-undang. Dalam tempoh ini, Demotik hanya digunakan untuk teks pentadbiran, undang-undang dan komersial, manakala hieroglif dan hieratik dikhaskan untuk teks agama dan kesusasteraan.

Demotik Pertengahan (Ptolemaik).

Demotik Pertengahan (s. 400–30 SM) ialah peringkat tulisan yang digunakan semasa Kerajaan Ptolemy. Dari abad ke-4 SM dan seterusnya, Demotik mempunyai status yang lebih tinggi berdasarkan penggunaannya yang semakin banyak untuk teks sastera dan agama. Akhir abad ke-3 SM, Yunani Koine menjadi lebih penting kerana ia bahasa pentadbiran negara; Kontrak-kontrak Demotik hilang kuasa undang-undang melainkan terdapat catatan dalam bahasa Yunani bahawa ia sudah didaftarkan dengan pihak berkuasa.

• 
  Serpihan tembikar dengan tulisan Demotik. Kerajaan Ptolemy, s. 305–30 SM. Mungkin dari Thebes. Ia doa kepada dewa Amun untuk memulihkan buta seorang lelaki.
• 
  Kontrak dalam tulisan Demotik, dengan tandatangan saksi di bahagian belakang. Papirus, zaman Ptolemaik.

Demotik (Romawi) Lewat

Sejak Rom mula memerintah Mesir, Demotik semakin kurang digunakan dalam kehidupan awam. Walau bagaimanapun, terdapat beberapa teks sastera yang ditulis dalam Demotik Lewat (s. 30 SM – 452). TM), terutamanya dari abad ke-1 dan ke-2 Masihi, tetapi kuantiti semua teks Demotik turun mendadak pada akhir abad kedua. Berbeza dengan cara Latin menghapuskan bahasa-bahasa di bahagian barat Empayarnya, Yunani tidak menggantikan Demotik sepenuhnya.^[2] Selepas itu, Demotik hanya digunakan untuk beberapa serpihan tembikar, catatan untuk teks Yunani, label mumia dan grafiti. Contoh terakhir bagi skrip Demotik yang mempunyai tarikh ialah coretan pada dinding kuil Isis di Philae, 12 Disember 452. Teks itu hanya berbunyi "Petise, anak Petosiris"; siapakah Petise tersebut tidak diketahui.^[3]

Simbol-simbol ekaliteral dan transliterasi

Seperti tulisan hieroglif sebelumnya, Demotik memiliki simbol-simbol "ekaliteral" atau "abjad" yang boleh digunakan untuk mewakili satu bunyi. Berikut terdapat simbol-simbol yang paling lazim dalam Demotik, membentuk antara satu pertiga dan separuh daripada semua simbol dalam mana-mana teks; perkataan asing juga biasanya hanya ditulis dengan simbol-simbol ini.^[4] Teks-teks kemudiannya (Zaman Rom) menggunakan simbol-simbol ini dengan lebih kerap lagi.^[5]

Jadual di bawah menyenaraikan simbol-simbol ekaliteral tersebut bersama dengan transkripsi lazim, hieroglif asalnya, huruf Qibti yang diperoleh daripadanya, dan nota penggunaan.^[4][5][6]

Transliterasi	Tanda	Hieroglif asal	Turunan Qibti	Catatan
ꜣ				Selalunya digunakan awal perkataan, jarang akhir perkataan.
				Tidak pernah digunakan pada awal perkataan
ı͗	atau atau		{{{1}}}[a]	Hanya digunakan pada awal perkataan
e				Menandakan ı͗ protesis atau e sisipan.
ꜥ			{{{1}}}	Biasanya digunakan apabila tidak disusun di atas atau di bawah tanda lain.
				Biasanya digunakan apabila disusun di bawah tanda mendatar.
				Biasanya digunakan apabila disusun di atas tanda mendatar.
y
w	atau			Digunakan di pertengahan dan akhir perkataan.
	atau			Digunakan pada awal perkataan; konsonan.
				Digunakan apabila w ialah penanda jamak atau imbuhan akhiran kata ganti nama ketiga.
b				Dua-dua boleh digunakan.
p	atau			Bentuk pertama berkembang dari yang kedua dan telah banyak menggantikannya.
f	atau		{{{1}}}
m	atau			Dua-dua boleh digunakan. Bentuk kedua dikembangkan daripada yang pertama.
n				Biasanya digunakan apabila tidak disusun di atas atau di bawah tanda lain, tetapi tidak sekali-kali untuk preposisi n atau partikel genitif n.
			{{{1}}}[a]	Biasanya digunakan apabila disusun di atas atau di bawah tanda lain.
r				Bentuk biasa r apabila dikekalkan sebagai konsonan dan tidak hilang kepada perubahan bunyi.
	atau			Kedua-dua boleh digunakan untuk menunjukkan vokal yang sepadan dengan Koptik ⲉ, kadangkala terhasil daripada kehilangan konsonan seperti dalam preposisi r; juga digunakan untuk ı͗ protesis.
	atau
l
h			{{{1}}}[a]
ḥ	atau		{{{1}}}[a]	Dua-dua boleh digunakan.
	atau		{{{1}}}, {{{1}}}[a]
ḫ			{{{1}}},[a] {{{1}}}[a]
h̭	atau
ẖ			{{{1}}}	Biasanya digunakan apabila tidak disusun di atas atau di bawah tanda lain.
				Biasanya digunakan apabila disusun di atas atau di bawah tanda lain.
s				Bentuk yang paling lazim apabila tidak disusun di atas atau di bawah tanda lain.
				Selalunya digunakan dalam nama dan kata pinjaman Yunani. Tidak pernah menggunakan pada awal perkataan untuk perkataan jati Mesir.
	atau			Biasanya digunakan apabila disusun di bawah simbol mendatar.
				Biasanya digunakan apabila disusun di atas simbol mendatar.
	atau atau			Digunakan sebagai kata ganti nama.
š	atau		{{{1}}}, {{{1}}}[a]	Biasanya digunakan apabila tidak disusun di atas atau di bawah tanda lain. Bentuk kedua dikembangkan dari yang pertama.
			{{{1}}}[a]	Digunakan apabila disusun di atas atau di bawah tanda lain.
q			{{{1}}}[a]
k			{{{1}}}	Selalunya ditulis di bawah garisan.
				Asalnya dwiliteral untuk kꜣ. Dalam teks-teks zaman lewat sering digunakan sebagai q.
g	atau		{{{1}}}[a]
t	atau atau
			{{{1}}}[b]	Kurang lazim, kecuali sebagai kata kerja ḏj ‘memberi’.
d
ṱ	atau			Dua-dua boleh digunakan. Menandakan t akhir kata yang sebenarnya disebut, dibezakan daripada t senyap akhiran feminin.
ṯ				Pada asalnya tulisan kata kerja ṯꜣj ‘mengambil’, kadangkala digunakan sebagai fonogram.
ḏ			{{{1}}}[a]	Dua-dua boleh digunakan. Bentuk ular tedung jarang dijumpai.
			{{{1}}}, {{{1}}}[a]

1. Only found in Old Coptic texts.
2. Alternatively, ϯ may be a ligature of ⲧ and ⲓ.^[7]

Pembongkaran

Batu Rosetta ditemui pada tahun 1799. Ia mengandungi sebuah pengisytiharan yang ditulis dalam tiga sistem tulisan: hieroglif Mesir, Demotik, dan abjad Yunani. Terdapat 32 baris Demotik, yang berada di tengah-tengah tiga jenis tulisan pada batu itu. Tulisan Demotiknya telah ditafsirkan sebelum hieroglif, pertama diusahakan oleh Antoine Isaac Silvestre de Sacy. Ahli sarjana akhirnya berjaya menterjemah hieroglif dengan membandingkannya dengan perkataan-perkataan batu itu yang dalam bahasa Yunani, yang memang dapat diterjemahkan waktu itu, dan memperkukuh prosesnya dengan menerapkan pengetahuan bahasa Qibti sedia ada (bahasa Qibti diturunkan daripada bentuk Mesir yang terdahulu yang ditulis dalam hieroglif). Ahli kaji Mesir, ahli bahasa dan ahli kaji papirus yang pakar dalam kajian tulisan Mesir purba peringkat Demotik dikenali sebagai Demotis.

Lihat juga

• Transliterasi bahasa Mesir Purba