Kuali

Kuali (Jawi: ‏كوالي‎‎) adalah alat berupa bekas besi berbentuk bulat mencembung mungkum di dasar^{[1]:4, 38, 40} yang digunakan untuk tujuan memasak; ia terdapat di bahagian-bahagian Timur, Selatan dan Tenggara benua Asia.^[1] Alat ini digunakan dalam pelbagai cara memasak termasuk menggoreng (baik cara kacau, tohor atau celur), mengukus, merebus didih atau carak, menumis reneh, membakar, merendidih, membuat sup, menyalai dan memanggang.^{[1]:4, 38, 40}

Sebuah kuali dipanaskan atas dapur.

Peristilahan

Kuali meminjam dari perkataan Tamil: குவளை kuvaḷai yang bermaksud "bekas bermulut besar";^[2] ia turut terserap dalam banyak bahasa Nusantara yang mengungkapkan objek sama atau lebih kurang seperti kuwali ꦏꦸꦮꦭꦶ dalam bahasa Jawa,^{[3][nota 1]} kawali ᜃᜏᜎᜒ dalam bahasa Tagalog dan kawalik كَوَلِ‎ dalam bahasa Suluk.^[2]

Kuali yang lagi bersaiz besar disebut sebagai kawah (Jawi: ‏كاوه‎‎),^[5][6] ia sewarisan dengan perkataan bahasa Kapampangan kawa merujuk kepada bekas besar sama^[7][8][9] turunan kata akar *kawaq dalam bahasa Proto-Melayu-Polinesia Barat.^[10]

Pembuatan

Kuali banyak saiz digantung di dinding rumah.

Kuali-kuali moden lazim diperbuat dari keluli karbon dan besi tuang;^{[1]:4, 38, 40} keluli karbon paling dipilih^[11] kerana kos yang murah berbanding bahan-bahan mentah lain,^[12] ringan diangkat, mampu mengalirkan haba dengan cepat^[13] serta tahan lasak. Kuali juga boleh ditukangkan dari aluminium, namun mudah kehilangan haba yang terolak.

Pemegang kuali muncul dalam dua bentuk:

• gelung: ditukangkan seakan "bertelinga" diperbuat daripada besi, kayu atau plastik, kuali jenis ini didapati di selatan tanah besar China^[1]
• berbatang: dikimpalkan pada bekas dasar, lebih lazim di bahagian utara Tanah Besar.^[1]

Nota

1. Istilah Jawa kuwali lebih merujuk kepada wadah serupa panci namun terbuat dari tanah liat, perkataan wajan ꦮꦗꦤ꧀ terbitan waja ꦮꦗ "besi" lebih digunakan untuk barangan besi sejenis.^[4]