Manvantara

Manvantara ialah suatu konsep dalam kosmologi Hindu. Manvantara merujuk kepada satu kitaran masa kosmik yang menandakan tempoh pemerintahan seorang Manu, iaitu leluhur umat manusia. Setiap manvantara melibatkan penciptaan dan lenyapnya tujuh resi (Sapta Rsi), dewa-dewa tertentu, seorang Indra, seorang Manu, serta para raja yang merupakan putera Manu.^[1] Kini, menurut tradisi Purana, kita berada dalam manvantara ketujuh daripada empat belas, di bawah pemerintahan Vaivasvata Manu,^[2] putera Surya, yang juga dikenali sebagai Sraddhadeva.

Etimologi

Perkataan manvantara (Sanskrit: मन्वन्तर) berasal daripada gabungan dua kata, iaitu:

manu (मनु) – bermaksud “manusia, leluhur manusia, atau Manu”

antara (अन्तर) – bermaksud “selang, tempoh, atau jangka masa”

Secara harfiah, manvantara bererti “tempoh seorang Manu” atau “usia pemerintahan Manu”. Sinonimnya termasuk “selang, zaman, atau era seorang Manu”.

Selain itu, istilah sandhyā (संन्ध्या, “peralihan, fajar atau senja”) dan sandhi (संन्धि, “juncture, pertemuan”) digunakan bagi merujuk kepada tempoh peralihan antara dua manvantara, yang juga dikenali sebagai manvantara-sandhyā atau sandhi-kāla. Dalam tempoh ini berlaku banjir kosmik, di mana bumi (Bhu-loka) dikatakan tenggelam.

Tempoh dan Struktur

Satu Mahayuga (Caturyuga) merangkumi empat Yuga iaitu Satya Yuga, Treta Yuga, Dvapara Yuga, dan Kali Yuga, dengan jumlah 4,320,000 tahun manusia.

• 1 Manvantara = 71 Mahāyuga = 306,720,000 tahun manusia (atau 852,000 tahun ketuhanan).
• 1 Manvantara-sandhyā = 1,728,000 tahun manusia (bersamaan panjang Satya Yuga).
• 1 Kalpa (sehari Brahma) = 14 Manvantara + 15 Sandhyā = 4.32 bilion tahun manusia.
• 1 Tahun Brahma = 360 Kalpa = kira-kira 1.555 trilion tahun manusia.

Dalam setiap kalpa, struktur kitarannya adalah:

• Manvantara-sandhyā pertama (Adi-sandhyā) - Manvantara pertama
• Manvantara-sandhyā kedua - Manvantara kedua ...
• Manvantara-sandhyā ke-14 - Manvantara ke-14
• Manvantara-sandhyā ke-15

Manus dalam Satu Kalpa

Tradisi Purana menyebut bahawa setiap kalpa mempunyai 14 Manu yang memerintah. Nama-nama Manu dalam kalpa sekarang (Śveta-Varaha-Kalpa) adalah:^[3]

• Svāyambhuva
• Svārociṣa
• Uttama
• Tāmasa
• Raivata
• Cākṣuṣa
• Vaivasvata (kini)
• Sāvarṇi
• Dakṣa-Sāvarṇi
• Brahma-Sāvarṇi
• Dharma-Sāvarṇi
• Rudra-Sāvarṇi
• Ruci
• Bhauma

Dalam manvantara sekarang, Indra ialah Purandara, manakala Sapta Rsi terdiri daripada Vasiṣṭha, Kasyapa, Atri, Jamadagni, Gautama, Visvamitra dan Bharadvaja.

Teks-teks Sumber

Manusmriti, Bab 1 (ayat 67–80)

Teks ini menjelaskan bahawa satu tahun para dewa bersamaan dengan satu hari dan malam mereka. Dua belas ribu tahun para dewa membentuk satu Mahayuga; apabila didarabkan dengan 71, ia membentuk satu Manvantara. Manusmriti juga menekankan bahawa penciptaan dan pemusnahan dunia melalui manvantara adalah tidak terhitung, kerana Brahma “bermain” dengan mencipta dan memusnahkan secara berulang-ulang.

Surya Siddhanta, Bab 1 (ayat 13–19)

Rencana utama: Surya Siddhanta

Teks astronomi ini menyatakan bahawa 12,000 tahun para dewa membentuk satu Caturyuga (4,320,000 tahun manusia). Satu Manvantara terdiri daripada 71 Caturyuga, dan pada akhirnya terdapat satu fajar suram (sandhyā) yang sama panjang dengan Satya Yuga, diiringi banjir kosmik. Satu Kalpa mengandungi 14 Manvantara, masing-masing dengan sandhyā, serta satu sandhyā tambahan pada permulaan kalpa.

Vishnu Purana, Bahagian 1, Bab 3

Vishnu Purana ini menyatakan bahawa 12,000 tahun ketuhanan bersamaan dengan satu Caturyuga, dan seribu Caturyuga membentuk satu hari Brahma. Dalam satu kalpa, 14 Manu memerintah bersama Sapta Rsi, Indra, dewa-dewa tertentu, serta putera-puteranya. Satu Manvantara dikira sebagai 71 Caturyuga ditambah beberapa tahun tambahan, iaitu bersamaan dengan 306,720,000 tahun manusia. Empat belas manvantara inilah yang membentuk satu hari Brahma.

Kesimpulan

Manvantara merupakan konsep penting dalam kosmologi Hindu, menggambarkan rentang masa yang hampir tidak terbayangkan luasnya. Ia bukan sahaja mendefinisikan tempoh pemerintahan Manu, tetapi juga menstrukturkan pemahaman Hindu tentang penciptaan, pemeliharaan, dan pemusnahan kosmos. Dengan 14 manvantara dan 15 sandhyā dalam setiap kalpa, serta usia yang mencecah berbilion tahun, konsep ini menekankan sifat berulang dan siklik alam semesta menurut pandangan Veda dan Purana.

Lihat juga

• Manu
• Brahma
• Purana