Russja

Ir-Russja /ˈrʌʃə/ (Russu: Россия), magħrufa uffiċjalment bħala l-Federazzjoni Russa^[7] (Russu: Российская Федерация), hi pajjiż fit-tramuntana tal-Ewroasja.^[8] Hija repubblika federali semi-presidenzjali, li tinkludi 83 suġġett (diviżjoni) federali. Mill-majjistral għal-lbiċ, ir-Russja taqsam fruntiera man-Norveġja, il-Finlandja, l-Estonja, il-Latvja, il-Litwanja u l-Polonja (it-tnejn ma' Kaliningrad Oblast), il-Bjelorussja, l-Ukrajna, il-Ġeorġja, l-Ażerbajġan, il-Każakistan, iċ-Ċina, il-Mongolja, u l-Korea ta' Fuq. Ir-Russja taqsam ukoll fruntiera marittima mal-Ġappun madwar il-Baħar ta' Okhotsk, u l-Alaska madwar l-Istrett Bering. Bi 17,075,400 kilometru kwadru (6,592,800 mi kw), ir-Russja hija l-akbar pajjiż fid-dinja u tkopri aktar minn 12.5% miż-żona tal-art abitata tad-Dinja. Ir-Russja hija wkoll l-aktar nazzjon popolat b'143 miljun ruħ (2012).^[9] Testendi mal-Asja tat-Tramuntana kollha u hi mifruxa fuq disa' żoni tal-ħin. Ir-Russja tinkorpora firxa wiesgħa ta' ambjenti.

Federazzjoni Russa Российская Федерация Rossiyskaya Federatsiya
Innu nazzjonali: "Государственный гимн Российской Федерации" Innu Stat tal-Federazzjoni Russa
Il-Federazzjoni Russa (aħdar skur) u l-Krimea u Sevastopol (aħdar ċar)
Belt kapitali (u l-ikbar belt)		Moska 55°45′N 37°37′E
Lingwi uffiċjali		Il-lingwa uffiċjali madwar il-pajjiż hija r-Russu, iżda hemm 27 lingwi oħrajn f'diversi reġjuni
Gvern		Repubblika semi-presidenzjali kostituzzjonali federali
-	President	Vladimir Putin
-	Prim Ministru	Mikhail Mishustin
Formazzjoni
-	Kievan Rus'	882
-	Gran Dukat ta' Moska	1283
-	Tsardom tar-Russja	16 ta' Jannar 1547
-	Imperu Russu	22 ta' Ottubru 1721
-	RSFS Russa	6 ta' Novembru 1917
-	Parti mill-Unjoni Sovjetika	10 ta' Diċembru 1922
-	Federazzjoni Russa	25 ta' Diċembru 1991
Erja
-	Total	17,098,242 km2 (1el) 6,592,800 mil kwadru
-	Ilma (%)	13[1]
Popolazzjoni
-	stima tal-2025	146,028,325
-	Densità	8.4/km2 (187) 21.8/mili kwadri
PGD (PSX)		stima tal-2012
-	Total	$3.380 triljun[2] (6)
-	Per capita	$23,549[3] (43)
PGD (nominali)		stima tal-2012
-	Total	$2.014 triljun[4] (8)
-	Per capita	$14,037[5] (50)
IŻU (2013)		0.788[6] (għoli) (55)
Valuta		rublu Russu (RUB)
Żona tal-ħin		(UTC +3 għal +12a)
Kodiċi telefoniku		+7
TLD tal-internet		.ru .su .рф
1	eskluża +5

L-storja tan-nazzjon bdiet b'dik tas-Slavi tal-lvant, li ħarġu bħala grupp li jintgħaraf fl-Ewropa bejn is-seklu 3 u 8 QK.^[10] L-istat medjevali ta' Rus' twaqqaf fis-seklu 9 mill-gwerriera Varanġjani u d-dixxendenti tagħhom li komplew imexxuh. Fis-sena 988, l-istat adotta il-Kristjaneżmu Ortodoss mill-Imperu Biżantini,^[11] u hekk bdiet is-sintesi ta' kulturi Biżantini u Slavi li ddefiniet il-kultura Russa għall-millenju li jmiss.^[11]Fl-aħħar, Rus' imqasam f'numru ta' stati żgħar; Il-parti l-kbira mill-artijiet ta' Rus' invażjawhom il-Mongoli u saru tributarji tan-nomadiċi Orda tad-Deħeb. Bilmod, il-Gran Dukat ta' Moska rriunifika l-prinċipalitajiet Russi ta' madwar. B'hekk inkisbet l-indipendenza mill-Orda tad-Deħeb, u beda jiddomina l-wirt kulturali u politiku ta' Rus' ta' Kiev. Sas-seklu 18, in-nazzjon kien kiber ħafna permezz ta' konkwisti, annessjonijiet, u esplorazzjoni u sar l-Imperu Russu, li kien it-tielet l-akbar imperu fl-istorja, jibda mill-Polonja fl-Ewropa sal-Alaska fl-Amerika ta' Fuq.^[12][13]

Wara r-Rivoluzzjoni Russa, ir-Repubblika Sovjetika Federattiva Soċjalista Russa saret l-akbar kostitwent li twassal għall-Unjoni Sovjetika, l-ewwel stat soċjalist kostituzzjonalment fid-dinja u superpotenza rikonoxxuta,^[14] li kellha rwol deċiżiv fir-rebħa alleata fit-Tieni Gwerra Dinjija.^[15][16] L-era Sovjetika rat xi wħud mill-aktar kisbiet teknoloġiċi sinifikanti fis-seklu 20, inkluż l-ewwel bniedem li mar fl-ispazju. Il-Federazzjoni Russa saret l-istat suċċessur tar-RSFS Russa wara x-xoljiment tal-Unjoni Sovjetika fl-1991, u hija rikonoxxuta bħala l-personalità legali kontinwa tal-Gvern tal-Unjoni Sovjetika.

L-ekonomija Russa hija klassifikata t-tmiem l-akbar mill-PGD nominali u s-sitt l-akbar mix-xiri tal-parità tas-saħħa. Il-minerali estensivi u r-riżorsi tal-enerġija tar-Russja, huma l-akbar riżervi fid-dinja,^[17] kif ukoll għandhom wieħed mill-akbar produtturi taż-żejt u gass naturali globalment. Ir-Russja hija wieħed mill-ħames pajjiżi li għandhom l-istati tal-armi nukleari rikonoxxuta u jippossjedu l-akbar ħażna ta' armi tal-qerda tal-massa. Ir-Russja hija qawwa kbira u membru permanenti tal-Kunsill tas-Sigurtà tan-Nazzjonijiet Uniti, tal-G20, tal-Kooperazzjoni Ekonomika Asja-Paċifiku, tal-Organizzazzjoni ta' Kooperazzjoni ta' Shanghai, tal-Komunità Ekonomika Ewrasjana, tal-Organizzazzjoni għas-Sigurtà u Koperazzjoni fl-Ewropa (OSCE), tal-Organizzazzjoni Dinjija tal-Kummerċ (WTO), u hija wkoll il-membru prinċipali tal-Istati Indipendenti tal-Commonwealth.

Il-fruntieri totali tar-Russja: 22,407 km, il-pajjiżi tal-fruntiera (14): l-Ażerbajġan 338 km; Belarus 1,312 km; Ċina (Xlokk) 4,133 km u Ċina (nofsinhar) 46 km; Estonja 324 km; Il-Finlandja 1,309 km; Ġeorġja 894 km; Każakstan 7,644 km; Korea ta' Fuq 18 km; Latvja 332 km; Il-Litwanja (Kaliningrad Oblast) 261 km; Mongolja 3,452 km; Norveġja 191 km; Polonja (Oblast ta' Kaliningrad) 209 km; Ukraina 1,944 km.