ကွန်ဖက်ဒရေးရှင်း

ကွန်ဖက်ဒရေးရှင်း (အင်္ဂလိပ်: Confederation confederacy သို့မဟုတ် လိဂ် ဟုလည်း ခေါ်သည်) သည် ဘုံလုပ်ဆောင်ချက်အတွက် ရည်ရွယ်၍ စည်းလုံးသော အချုပ်အခြာအာဏာပိုင်နိုင်ငံများ၏ နိုင်ငံရေးပြည်ထောင်စုတစ်ခုဖြစ်သည်။ ^[၁] အများအားဖြင့် ပဋိညာဉ် တစ်ခုဖြင့် ဖန်တီးထားသော ပြည်နယ်များ၏ ဖက်ဒရေးရှင်းများသည် ကာကွယ်ရေး၊ နိုင်ငံခြားဆက်ဆံရေး၊ ပြည်တွင်းကုန်သွယ်မှု သို့မဟုတ် ငွေကြေးစသည့် အရေးကြီးသောပြဿနာများကို ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းရန်အတွက် ဗဟိုအစိုးရက ၎င်း၏အဖွဲ့ဝင်အားလုံးအတွက် ပံ့ပိုးပေးရန် လိုအပ်သဖြင့် ဗဟိုအစိုးရမှ ထူထောင်ထားလေ့ရှိသည်။ ဖက်ဒရယ်စနစ်သည် အချုပ်အခြာအာဏာပိုင် လွတ်လပ်မှု သို့မဟုတ် အစိုးရအပေါ် အခြေခံ၍ ဖြစ်ပေါ်သည့် နိုင်ငံတစ်ဝိုက်တွင် အပြန်အလှန်တုံ့ပြန်မှုပုံစံအဖြစ် သတ်မှတ်ထားသော ဖက်ဒရယ်စနစ် ၏ အဓိကပုံစံကို ကိုယ်စားပြုသည်။

ဖက်ဒရေးရှင်းများ ဖွဲ့စည်းထားသည့် အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများအကြား ဆက်ဆံရေး၏ သဘောသဘာဝသည် သိသိသာသာကွဲပြားသည်။ အလားတူပင်၊ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများနှင့် အထွေထွေအစိုးရတို့ကြား ဆက်ဆံရေးနှင့် ၎င်းတို့၏ အာဏာခွဲဝေမှု ကွဲပြားသည်။ အချို့သော ဖယ်ဒရေးရှင်းများသည် နိုင်ငံတကာအဖွဲ့အစည်းများ နှင့် ဆင်တူသည်။ တင်းကျပ်သောစည်းမျဉ်းများပါရှိသော အခြားသော ဖက်ဒရေးရှင်းများသည် ဖက်ဒရယ်စနစ်များနှင့် ဆင်တူနိုင်သည်။

ဖက်ဒရေးရှင်းအဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများသည် ၎င်းတို့၏ အချုပ်အခြာအာဏာကို ထိန်းသိမ်းထားသောကြောင့် ၎င်းတို့တွင် သွယ်ဝိုက်သော ခွဲထွက်ခွင့် ရှိသည်။ နိုင်ငံရေးဒဿနပညာရှင် Emmerich de Vattel က “အချုပ်အခြာအာဏာပိုင်ပြီး လွတ်လပ်တဲ့နိုင်ငံအများအပြားဟာ အထူးသဖြင့် ပြီးပြည့်စုံတဲ့ပြည်နယ်တစ်ခုမဖြစ်မနေဘဲ ထာဝရကွန်ဖက်ဒရိတ်ကနေ သူတို့ကိုယ်သူတို့ ပေါင်းစည်းနိုင်တယ်။... တူညီသော ဆွေးနွေးမှုများသည် အဖွဲ့ဝင်တစ်ဦးစီ၏ အချုပ်အခြာအာဏာအား အကြမ်းဖက်မှုကို ပေးဆောင်မည်မဟုတ်ပါ။" ဟု ဆိုခဲ့သည်။^[၂]

ဖက်ဒရေးရှင်းတစ်ခုအောက်တွင် ဖက်ဒရယ်ပြည်နယ် တစ်ခုနှင့် နှိုင်းယှဉ်ပါက ဗဟိုအာဏာသည် အတော်လေး အားနည်းသည်။ ^[၃] အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများ၏ ကောင်စီတစ်ခုဖြစ်သည့် တစ်ခုတည်းသော ဥပဒေပြုလွှတ်တော်တွင် အထွေထွေအစိုးရမှ ပြုလုပ်သော ဆုံးဖြတ်ချက်များသည် အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများ၏ နောက်ဆက်တွဲ အကောင်အထည်ဖော်မှု လိုအပ်သည်။ ၎င်းတို့သည် တစ်ဦးချင်းအပေါ် တိုက်ရိုက်သက်ရောက်သော ဥပဒေများမဟုတ်သော်လည်း နိုင်ငံအချင်းချင်း သဘောတူညီချက်များ၏ စရိုက်လက္ခဏာများ ပိုမိုရှိသည်။ ^[၄] ထို့အပြင် အထွေထွေအစိုးရတွင် ဆုံးဖြတ်ချက်ချခြင်းသည် အများအားဖြင့် အများအားဖြင့်မဟုတ်ဘဲ အများသဘောဆန္ဒ (unanimity) ဖြင့် လုပ်ဆောင်သည်။ သမိုင်းကြောင်းအရ ဤအင်္ဂါရပ်များသည် ပြည်ထောင်စု၏ ထိရောက်မှုကို ကန့်သတ်ထားသည်။ ထို့ကြောင့်၊ ဒေသတွင်းပေါင်းစည်းမှု ဆိုင်ရာ အမေရိကန်၊ ဆွဇ်နှင့် ဂျာမန်ကိစ္စများတွင်ကဲ့သို့ ဖက်ဒရယ်အစိုးရအသွင်ကူးပြောင်းမှုအတွက် နိုင်ငံရေးဖိအားများသည် အချိန်ကြာလာသည်နှင့်အမျှ တည်ဆောက်လေ့ရှိသည်။