မျိုးစေ့

ရုက္ခဗေဒ တွင်၊ မျိုးစေ့သည် မဖွံ့ဖြိုးသေးသော အပင် သန္ဓေသားလောင်းဖြစ်ပြီး အစားအစာအရန်အကာတစ်ခုဖြစ်သည့် အစေ့အကာ (testa) ဟုခေါ်သော အပြင်ဘက်အကာတွင် ဖုံးအုပ်ထားသည်။ ယေဘူယျအားဖြင့် “မျိုးစေ့” ဟူသော အသုံးအနှုန်းသည် မျိုးစေ့နှင့် စပါးခွံ သို့မဟုတ် ဥပါဝင်သော မျိုးစေ့ကို ကြဲနိုင်သည့် မည်သည့်အရာကိုမဆို ဆိုလိုသည်။ အစေ့များသည် ရင့်မှည့်သောမျိုးဥ၏ ထုတ်ကုန်ဖြစ်ပြီး၊သန္ဓေသားလောင်းအိတ်သည် ဝတ်မှုန်မှ သုတ်ပိုးဖြင့် မျိုးအောင်ပြီးနောက် ဇိုင်းဂေါ့ (zygote) ဖြစ်ပေါ်လာသည်။ မျိုးစေ့အတွင်းမှ သန္ဓေသားလောင်းသည် ဇီဂေါ့တ်မှ ပေါက်ဖွားလာပြီး သားဥပုံတစ်ဝိုက်တွင် အစေ့အဆံတစ်ခုအဖြစ် ကြီးထွားလာပြီး မိခင်အပင်အတွင်း ကြီးထွားမှုမရပ်တန့်မီအတိုင်းအတာတစ်ခုအထိ ကြီးထွားလာသည်။

အစေ့အမျိုးမျိုး၏ဓာတ်ပုံ

မျိုးစေ့ဖွဲ့စည်းခြင်းသည် အစေ့အပင်များ ( spermatophytes )တွင် မျိုးပွားခြင်း လုပ်ငန်းစဉ်၏ တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းဖြစ်သည်။ အခြားအပင်များဖြစ်သည့် ဖမ်ဆီး၊ မော့စ် နှင့် အသည်းပုပ်များတွင် အစေ့များ မပါရှိဘဲ ရေကို မှီခိုသည့် နည်းလမ်းများကို အသုံးပြုကာ ၎င်းတို့ကိုယ်သူတို့ ပြန့်ပွားစေရန်အတွက်ဖြစ်သည်။ ယခုအခါ မျိုးစေ့အပင်များသည် ပူအိုက်အေးသော ရာသီဥတုတွင် သစ်တောများမှ မြက်ခင်းပြင်များအထိ ကုန်းမြေပေါ်တွင် ဇီဝဗေဒဆိုင်ရာ လမ်းကြောင်းများကို လွှမ်းမိုးထားသည်။

ပန်းပွင့်သောအပင်များတွင် မျိုးဥအိမ်သည် အစေ့များပါရှိသော အသီးအဖြစ်မှည့်လာပြီး ၎င်းကို ဖြန့်ဝေရန်အတွက် လုပ်ဆောင်သည်။ အစေ့အဆန်များဟု အများအားဖြင့် ရည်ညွှန်းသော ဖွဲ့စည်းပုံများစွာသည် အမှန်တကယ်ခြောက်သွေ့သော အသီးများဖြစ်သည်။ နေကြာစေ့များကို တစ်ခါတစ်ရံတွင် စီးပွားဖြစ်ရောင်းချလေ့ရှိပြီး အသီး၏မာကျောသောနံရံတွင်အလုံပိတ်နေကာ မျိုးစေ့ရောက်ရှိရန်ခွဲ၍ဖွင့်ရမည်ဖြစ်ပါသည်။ အပင်အုပ်စုအမျိုးမျိုးတွင် အခြားသော ပြုပြင်မွမ်းမံမှုများရှိပါသည်၊ကျောက်သစ်သီးများ (ဥပမာ မက်မွန်သီး ) ဟုခေါ်သော ခိုင်မာသောအသီးအလွှာ ( endocarp )သည် အမှန်တကယ်မျိုးစေ့နှင့် ပတ်ပတ်လည်တွင်ပေါင်းစပ်ထားသော မာကျောသောအသီးအလွှာတစ်ခုရှိသည်။ အခွံမာသီးများသည် သစ်သီးသို့မဟုတ် ဟေဇယ်နယ်ကဲ့သို့ မမွေးသေးသောအစေ့ပါရှိသော အပင်အချို့၏ အစေ့တစ်စေ့၊ အခွံမာသော အသီးဖြစ်သည်။

အစေ့သက်တမ်း

မျိုးစေ့(သို့) အစေ့သည် ရင့်မှည့်ပြီးသော အချိန်မှစ၍ တစ်နှစ်အတောအတွင်း၌သာ ပေါက်သည်။ နှစ်အနည်းငယ်ခန့် ကြာအောင်သိုလှောင်ထားပါက ပြင်ပသွင်ပြင်အားဖြင့် ချောမွေ့လျက် ပျက်စီးခြင်း မရှိသော်လည်း မပေါက်တော့ချေ။ အပင်လောင်း ပျက်စီးသွားခြင်းကြောင့် ဖြစ်ကောင်းဖြစ်ပေမည်။ အစေ့တို့သည် သက်ရှိအပင်တို့နည်းတူ respiration ပြုလျက်ရှိသည်။ အစေ့တို့၏ respiration နှုန်းသည် ယေဘူယျအားဖြင့် နည်း၏။ သို့သော် နှစ်ရှည်လများ ကြာလာသည့်အခါ respiration မှ ဖြစ်လာသည့် အဆိပ်အတောက်တို့သည် များပြားလာပြီးလျှင် အပင်လောင်းကို အန္တရာယ်ပြုသည်ဟု ယူဆရသည်။ အချို့အစေ့တို့သည်ကား ကြာရှည်စွာ သိုလှောင်ထားသော်လည်း အစေ့ပေါက်နိုင်သည့် အရည်အချင်း ရှိသည်။ ထိုအရည်အချင်းသည် အစေ့အမျိုးအလိုက် ကွဲပြားခြားနားသည်။ ပဒုမ္မာကြာပင်၏ အစေ့ကို အနှစ်နှစ်ရာ နီးပါးခန့် ကြာအောင် သိုလှောင်ထားပြီး စိုက်ပျိုးလျင်လည်း ပေါက်နိုင်သည်။ စပါးကိုမူ ဆယ်ငါးနှစ်၊ အနှစ်နှစ်ဆယ်ခန့် သိုလှောင်ထားပြီးနောက် ပျိုးလျင် အစေ့မပေါက်တော့ချေ။ ပဲကြီး၊ ပဲကျားအစေ့များကို တစ်နှစ်ထက် ကျော်သွားလျင် အောင်မြင်စွာ မပေါက်ကြပါ။ ပေါင်းပင်မျိုးစေ့တို့သည် သာမန်စိုက်ပင် မျိုးစေ့တို့ထက် နှစ်အတန်ကြာ အသက်ရှင်နိုင်စွမ်းရှိကြသည်။