အာဟုမ်လူမျိုး
From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
အာဟုမ်ရှမ်း (Pron: /ˈɑːhɒm/) သို့မဟုတ် တိုင်းအာဟုမ်(အာဟုမ်: 𑜄𑜩 𑜒𑜑𑜪𑜨; အာသံ: টাই-আহোম) သည် အိန္ဒိယ ပြည်နယ် အရုနာရှယ်ပရာဒေ့ရှ်ပြည်နယ် နှင့် အာသံ ပြည်နယ်မှ လူမျိုးစုတစ်ခုဖြစ်သည်။ထိုလူမျိုးများသည် ၁၂၂၈ခုနှစ်တွင် အိန္ဒိယနိုင်ငံ၊အာသံပြည်နယ် ၏ဗြဟ္မပုတြမြစ်ဝှမ်းဒေသသို့ရောက်ရှိလာသော တိုင်လူမျိုးများနှင့် အာသံဒေသခံတိုင်းရင်းသားများ ရောနှောရာမှဖြစ်ပေါ်လာသည်။တိုင်လူမျိုးခေါင်းဆောင် စုခါဖာ (Sukaphaa) သည် နောက်လိုက်၉,၀၀၀ နှင့်အတူ အာဟုမ်နိုင်ငံ(၁၂၂၈–၁၈၂၆ ခုနှစ်) ကို တည်ထောင်ခဲ့သည်။ ထိုနိုင်ငံသည် ယနေ့ အာသံပြည်နယ် ရှိ ဗြဟ္မပုတြမြစ်ဝှမ်းဒေသ ထိန်းချုပ်ခဲ့ပြီး၊ ၁၈၂၆ ခုနှစ်တွင် ရတ္တပိုစာချုပ် (Treaty of Yandabo) လက်မှတ်ရေးထိုးပြီးနောက်အဆုံးသတ်ခဲ့သည်။
ယနေ့ခေတ်တွင် အာဟုမ်လူမျိုးများ၏ယဉ်ကျေးမှုသည် မူရင်း တိုင်လူမျိုးများ နှင့် အာသံဒေသခံ တိဗက်-ဗမာလူမျိုးများ၏ ယဉ်ကျေးမှုကို ပေါင်းစပ်ထားသည်။တိုင်လူမျိုးတို့၏ လူနေမှုပုံစံနှင့် ယဉ်ကျေးမူကို ခံယူသော အာသံဒေသခံလူမျိုးများကို Ahom ဟုခေါ်သည့် လုပ်ငန်းစဉ်တွင် Ahomisation ဟုသိကြသည် ၎င်းတို့အသိုက်အဝန်းတွင် ပေါင်းစည်းခဲ့ကြသည်။
တိဗက်-ဗမာနွယ်ဖွား ဘိုရာဟစ်များ အပါအဝင် တိုင်အခြေချနေထိုင်သူများနှင့် ဆက်သွယ်လာသော ဒေသခံတိုင်းရင်းသား အများအပြားသည် အဟုမ်အသိုင်းအဝိုင်းထဲသို့ လုံးလုံးလျားလျား ပါဝင်လာကြသည်။ Ahom ၏နိုင်ငံတော်အပေါ် ၎င်းတို့၏သစ္စာခံမှု သို့မဟုတ် ၎င်းတို့၏ ပင်ကိုယ်စွမ်းရည်များကိုအခြေခံ၍ အခြားအသိုင်းအဝိုင်းများမှအဖွဲ့ဝင်သည် အာဟုမ်ဟုခံယူလာကြသည်။လက်ရှိ အာဟုမ်လူမျိုးများသည် အိန္ဒိယ၏ အကြီးဆုံး တိုင်လူမျိုးစုများဖြစ်ပြီး လူဦးရေ ၄.၆သန်းခန့် အာသံပြည်နယ်တွင်နေထိုင်ကြသည်။Ahom လူမျိုးများကို Golaghat, Jorhat, Sibsagar, Charaideo, Dibrugarh နှင့် Tinsukia (ဗြဟ္မပုတ္တရမြစ်၏တောင်ဘက်) ခရိုင်များတွင် အများဆုံးတွေ့ရှိရသည်။ Lakhimpur၊ Sonitpur၊ Bishwanath နှင့် Dhemaji (မြောက်ဘက်) နှင့် Nagaon၊ Guwahati ၏အချို့နေရာများတွင်နေထိုင်ကြသည်။
ရောနှောထားသော အုပ်စုများပါဝင်သောလည်း အာဟုမ်နိုင်ငံတော်၏အနည်းငယ်မျှသာဖြစ်သည်။ အာဟုမ်ဘာသာစကားနှင့် အာဟုမ်ယဉ်ကျေးမှု များကို ၁၇ရာစုအထိထိန်းသိမ်းထားနိုင်စဲဖြစ်သည်။အာဟုမ်တရားရေးဌာန တွင် အာသံဘာသာစကားအဖြစ်အသုံးပြုသည်။
Remove ads
မျိုးရိုးဗီဇအမျိုးအစားများ
အာဟုမ်လူမျိုးများတွင် မူလတိုင်-ခဒိုင်လူမျိုးနွယ် (Tai-Kadai) ancestry ဖြစ်ပြီး၊ တောင်တရုတ်နှင့် အနီးအနားရှိ တိဗက်-ဗမာ မျိုးရိုးဗီဇများဖြစ်သည့် O-M122, C-M217 စသည်တို့ တွေ့ရသည်။ သို့သော် အာဟုမ်များသည် ဒေသခံအင်ဒို-အာရိယန်လူမျိုးစုများနှင့် ရောစပ်ခြင်းကြောင့် Indo-Aryan origin ဖြစ်သော R1a haplogroup ကိုလည်း အချို့အဖွဲ့အစည်းများတွင် တွေ့နိုင်သည်။[၂] ဤသုတေသနအရ၊ အာဟုမ်လူမျိုးများသည် တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းအနေဖြင့် ဒေသခံ အိန္ဒိယမျိုးနွယ်များနှင့် စုပေါင်းမှုရှိသည်ဟု ခန့်မှန်းနိုင်သည်။[၃]
Remove ads
ယဉ်ကျေးမှု
အာဟုမ်လူမျိုးသည် မူရင်းတိုင်ယဉ်ကျေးမှုတစ်ခုအဖြစ် အစဉ်အလာများစွာကို ထိန်းသိမ်းလာခဲ့သည်။ ၎င်းတို့တွင် ဘုရားဖူးခြင်း၊ နတ်ကိုးကွယ်ခြင်း၊ နှင့် မျိုးပျောက် ancestor cult ကဲ့သို့သော ယဉ်ကျေးမှုဆိုင်ရာအရာများသည် ဂုဏ်သိက္ခာအမြင့်ဆုံးအဖြစ်ရှိခဲ့သည်။[၄]
ယခင်က အာဟုမ်ဘာသာဖြင့် မူရင်းစာရေးခြင်း၊ နတ်ဘုရားများအား ဘာသာရေးအဘိဓာန်များရေးသားခြင်းတို့ကို အလွန်အရေးပါသော ယဉ်ကျေးမှုတန်ဖိုးအဖြစ်ထားရှိခဲ့ကြသည်။ ယနေ့တွင်လည်း အာဟုမ်အဖွဲ့အစည်းအချို့က သက်တမ်းရှည်လျှံသော ရိုးရာပွဲတော်များကို ဆက်လက်ကျင်းပလျက်ရှိကြသည်။ ၎င်းတို့တွင် မျှတမှု၊ ညီညွတ်မှုနှင့် မျိုးဆက်ကိုလေးစားခြင်းတို့သည် အဓိကကျသည့်ယဉ်ကျေးမှုတန်ဖိုးများဖြစ်သည်။
Remove ads
စာပေ
အာဟုမ်ဘာသာသည် တိုင်ဘာသာစကားတစ်မျိုးဖြစ်ပြီး ယခင်အာဟုမ်အုပ်ချုပ်မှုအတွင်း အမှုရေး၊ ဘာသာရေး၊ နှင့် ဘုရင်ရေးရာ စာတမ်းများတွင် အသုံးပြုခဲ့သည်။ သို့သော်အာဟုမ်ဘာသာသည် ယနေ့တွင် မပြောသုံးတော့သော **မသက်ရှုဘဲသေသွားသောဘာသာ (extinct language)** တစ်ခုဖြစ်နေပြီဖြစ်သည်။[၅]
သို့သော်လည်း ၎င်းဘာသာဖြင့်ရေးသားထားသည့် သမိုင်းစာတမ်းများ၊ ဗျည်းစာအုပ်များ၊ နတ်ကောင်းရေးရာအခြေခံစာတမ်းများ (Buranjis) ကို ယနေ့အထိသုတေသနလုပ်ငန်းများတွင် အသုံးပြုလျက်ရှိသည်။ ယင်းစာပေများသည် အာဟုမ်တိုင်းရင်းသား၏ အတွေးအမြင်၊ ယဉ်ကျေးမှုနဲ့ သမိုင်းရေးရာကို နားလည်ရန်အတွက် အရေးကြီးသော ရင်းမြစ်တစ်ခုဖြစ်သည်။[၆]
အညွှန်းများ
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads