ကဘော်ချိုင့်ဝှမ်း

ကဘော်ချိုင့်ဝှမ်း သည် စစ်ကိုင်းတိုင်းဒေသကြီး အနောက်ပိုင်းတွင် တည်ရှိသည့် ကုန်းမြင့်ချိုင့်ဝှမ်းတစ်ခု ဖြစ်သည်။ အိန္ဒိယနိုင်ငံ၊ မဏိပူရပြည်နယ်၏ နယ်နိမိတ်နှင့် နီးကပ်စွာ တည်ရှိသည်။^[၃] ချိုင့်ဝှမ်းသည် ရိုးမတောင်တန်းများနှင့် ဟီးရော့တောင်တန်း (Heerok) များအကြားတွင် တည်ရှိသည်။ ထိုတောင်များသည် လက်ရှိအချိန်တွင် မဏိပူရပြည်နယ်နှင့် ချင်းတွင်းမြစ်အကြား နယ်နိမိတ်မျဉ်းဖြစ်သည်။^[၄] ချိုင့်ဝှမ်းတွင် တိုင်းရင်းသားလူမျိုးစုများစွာ နေထိုင်ကြသည်။ ထိုလူမျိုးစုများတွင်  Meitei (ကသဲလူမျိုးနှင့် Paona), the Thadou လူမျိုး, Kuki people, မီဇိုလူမျိုး, the Kadu နှင့် Kanan စသည့် လူမျိုးများ ပါဝင်ကြသည်။

ကဘော်ချိုင့်ဝှမ်း
Natural region
ကဘော်ချိုင့်ဝှမ်း
ကိုဩဒိနိတ်: 24.10527°N 94.34194°E / 24.10527; 94.34194
နိုင်ငံ	မြန်မာနိုင်ငံ
ဧရိယာ[၁]
• စုစုပေါင်း	၂၂,၂၁၀ စတုရန်းကီလိုမီတာ (၈၅၈၀ စတုရန်းမိုင်)
ပင်လယ်ရေ မျက်နှာပြင်အမြင့်[၂]	၁၄၀ မီတာ (၄၆၀ ပေ)

ပထမ အင်္ဂလိပ် - မြန်မာစစ်အတွင်း မဏိပူရမင်းသား Gambhir Singh သည် မြန်မာနိုင်ငံမှ ကဘော်ချိုင့်ဝှမ်းကို သိမ်းပိုက်ရယူနိုင်ခဲ့သည်။ မဏိပူရအောက်ပိုင်းရှိ ဒေသများသည် နှစ်ပေါင်းများစွာ အုပ်ချုပ်မှုလက်အတွင်းသို့ ကျရောက်ခဲ့သည်။ ၁၈၁၃ ခုနှစ် မဏိပူရဘုရင်ဟောင်း Marjit Sing လက်ထက်တွင် ချိုင့်ဝှမ်းရှိ ဒေသများကို ဗမာတို့က သိမ်းယူခဲ့ကြပြီး ဗြိတိသျှလူမျိုးအရေးပိုင်ဖြစ်သူ ဗိုလ်ချုပ်ကြီး Burney က မြန်မာပိုင်အဖြစ် အသိအမှတ် ပြုခဲ့သည်။^[၅] ၁၈၃၄ ခုနှစ်တွင် ဗြိတိသျှတို့သည် ချိုင့်ဝှမ်းကို မြန်မာတို့ဆီသို့ ပြန်လည်အပ်နှင်းခဲ့သည်။^[၆][၇] ဗြိတိသျှတို့သည် မဏိပူရပြည်နယ်အား နှစ်ပတ်လည်ထောက်ပံ့ငွေ ပေးအပ်ကာ ဆုံးရှုံးခဲ့ရသည့် နယ်မြေအတွက် လျော်ကြေးပေးခဲ့ရသည်။^{[၈][၉][၁၀][၁၁][၁၂]}

သမိုင်းကြောင်း

ကဘော်ချိုင့်ဝှမ်းဒေသသည် လက်ရှိမြန်မာနိုင်ငံ၏ မြို့တစ်မြို့ဖြစ်သည့် အင်းဝ (ယခင် - မင်းနေပြည်တော်ဖြစ်ခဲ့) နှင့် မဏိပူရပြည်နယ်အကြားတွင် သမိုင်းအစဉ်အလာအရ နယ်နိမိတ် ဖြစ်ခဲ့သည်။ ထိုအချိန်က ဤချိုင့်ဝှမ်းဒေသကို Kangleipak ဟု Meitrabak ဟု သိကြသည်။^[၁၃] ဘုရင် Kiyamba (1467-1508) နှင့် မဟာမိတ်ဖြစ်သည့် အနီးအနားရှိ Pong ၏ ဘုရင် Chaopha Khe Chomba တို့နှစ်ဦးသည် ၁၄၇၅ ခုနှစ်တွင် ကဘော်ချိုင့်ဝှမ်းဒေသကို သိမ်းယူခဲ့သည်။^[၁၄] ၁၈၅၂ ခုနှစ်နှောင်းပိုင်းတွင် ကာလကတ္တားတွင် ထုတ်ခဲ့သည့် မြေပုံအရဆိုကပါက ဤဒေသကို မဏိပူရပြည်နယ်အတွင်း ထည့်သွင်းခဲ့သည်။^{[၁၅][၁၆]} ထိုပိုင်ဆိုင်မှုနှင့် ပတ်သက်၍ ရန္တပိုစာချုပ်၏ အချက်အလက်များကိုလည်း သတိမူရန် လိုမည်ဖြစ်သည်။^[၁၇] ချင်းတွင်းမြစ်သည် မဏိပူရပြည်နယ်နှင့် မြန်မာအကြား သဘာဝအတိုင်းဖြစ်နေသည့် နယ်နိမိတ်စည်းမျဉ်းတစ်ခု ဖြစ်သည်။^[၁၈] ၁၈၃၄ ခုနှစ်တွင် ဗြိတိသျှနှင့် မဏိပူရအစိုးရတို့အကြားတွင် ကဘော်ချိုင့်ဝှမ်းဒေသကို မဏိပူရသို့ ပြန်လည်လွှဲပြောင်းပေးရန်နှင့် လစဉ်ထောက်ပံ့နေမှုကို ရပ်နားကြရန် သဘောတူခဲ့ကြသည်။^[၁၉]

လူမှုအဖွဲ့အစည်း

Survey map showing Imphal valley along with Kabaw valley (AMS, 1955, based on Survey of India maps prior to 1942)

ချိုင့်ဝှမ်း၏ မြောက်ဘက်အဆုံးပိုင်းတွင် Humine၏ မဏိပူရမြို့သည် မြန်မာနိုင်ငံ၏ ပထမဆုံးမြို့ဖြစ်သည့် Zedi နှင့်အတူ တည်ရှိနေသည်။^{[၂၀][၂၁]} ထိုဒေသတွင် Meeteis, Nepalis, Kukis, Chins, Kados, နှင့် Kanans တို့ မှီတင်းနေထိုင်ကြသည်။

အိန္ဒိယနိုင်ငံ၊ Moreh မြို့သည် မဏိပူရပြည်နယ်၏ နယ်နိမိတ်ထိစပ်နေသည့်မြို့ဖြစ်ကာ မြန်မာနိုင်ငံဘက်တွင် တမူးမြို့သည် နယ်နိမိတ်ထိစပ်နေသည်။ ထိုမြို့နှစ်မြို့သည် နယ်စပ်ဒေသ ကုန်သွယ်ရေးအမြွှာမြို့နှစ်ခုဟု သတ်မှတ်ကြသည်။