From Wikipedia, the free encyclopedia
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
Réunion (Fraansk: La Réunion, IPA: /la ʁeyn'jɔ̃/, vroger Île Bourbon, wat Boerboneilaand beduudt) is een eilaand in den Indiesen Oseaan. Et eilaand heurt bie Fraankriek. Et ligt op et oosten van Madagaskar en ongevear 175 km op et zuudwesten van Maurisius, wat et kortstbie liggende eilaand is. In 2014 wonden der 844.994 leu.
| Réunion | ||
 |  | |
.svg) Kaarte van Réunion | ||
| Informasie | ||
| Sproaken | Fraansk (offisjeel), Réunionkreool | |
| Heufdstad | Sunt-Denis | |
| Regeringsvörm | Republiek | |
| Laand en inwonners | ||
| Oppervlakte | 2512 km² | |
| Inwonners - Dichtheid | 844994 340 inw./km² | |
| Koordinaten | 6° 52′ N, 31° 57′ W | |
| Oaverig | ||
| Volksleed | La Marseillaise | |
| Munteenheid | euro ((EUR)) | |
| Tiedzone | UTC +4 | |
| Nasjonalen feestdag | 20 december | |
| Web | Kode | Tel. | .re | RE | 262 | |
Der wont al leu seend et 17de joarhoonderd, toen as leu oet Europa (vuural Fraansken), Madagaskar en Afrika der hen treuken. Op den 20sten desember 1848 wör de slawenhoolderieje of eskaft. Dit viert Réunion nog alle joaren. Doarnoa wörden der woarkers oet oonder mear et zuden van India haald. Et eilaand wör een Fraansk oawerzeegebeed in 1946.
De lokale kreoolsproake dee de meeste leu kuiert het Réunionkreool. De offisjele sproake is Fraansk.
In de beuke is Réunion ene van de oawerzeese gebeden van Fraankriek. Liek as de aandere veer oawerzeese gebeden is het ook ene van de 27 Strekken van Fraankriek, met de an epaste stoatus van Oawerzees gebeed. Doarmet zeent ze vast oonderdeel van de Fraanske Republiek, met dezelfde stoatus as de strekken op et Fraanske vastelaand.
Réunion is et meest of eleagene gebeed van de Europese Unie. Umdet et bie an Fraankriek heurt, is het ook deel van de Eurozone. Réunion steet oonderan op de achterkaante van alle Euro-biljetten, rechts nöast et Griekse ΕΥΡΩ (EURO)
Vuur at de Portugezen der in et 16de joarhoonderd kömmen, is der weanig bekeand van et eilaand.[1] Arabiese haandelsleu keanden et as Dina Morgabin.[2] Et eilaand steet meugelik op ne kaarte oet 1153 noa Kristus, van Al Sharif el-Edrisi. Et eilaand kan ook good bezocht wean duur Swahili-sprekkende leu en Maleise zeeleu.
De eerste Europese oontdekking van et gebeed was in 1507, duur den Portugesen ontdekkingsreaiziger Diego Fernandez Pereira. Mer et hoo en wat blif onwis. Et onbewoonde eilaand wör wellicht vuur et eerste zeen bie nen tocht van Pedro Mascarenhas, den as zinnen naam gavven an et köppelke eilaanden roond Réunion, de Maskarenen.[3] Réunion wör Santa Apolónia deupt, noar Sunte Apollonia, woer as oet of te leaden vaalt at de Portugezen et op 9 februwoari oontdekten. Van Diogo Lopes de Sequeira wörd emeand at den in 1509 op Réunion en Rodrigues anköm.
Mear as hoonderd joar later was der op Santa Apolónia hoaste niks veraanderd, want de Portugezen deden der niks met. Doarnoa nömmen de Fraansken et in en besteurden et vanof Port Louis op Mauritius. De Fraansken verkloarden et al in 1638 as Fraansk groondbezit, toen as GFrançois Cauche en Salomon Goubert der in juni van det joar kömmen,[4] mer et eilaand wör offisjeel opeist duur Jacques Pronis van Fraankriek in 1642, toen as hee der nen koppel muiters hen ofvoorden vanof Madagaskar. De gevangenen wörden een poar joar later terugge haald noar Fraankriek en et eilaand wör umme deupt noar Île Bourbon (Boerboneilaand), noar et Fraanske keuninkshoes Bourbon. In 1665 vungen ze an met koloniseren, toen as de Fraanske Oost-Indiese Kompanjie de eerste intrekkers steurden.
In 1793 ordeneerden et Fraanske Convention Nationale at et eilaand "Île de la Réunion" zol heten, toen as et Hoes van Boerbon völ. Den naam verwis noar et treffen (de reunie) van de Fraanske Nasjonale Garde en de opstaandigen oet Marseille, op 10 augustus 1792. In 1801 leut Napoleon Bonaparte et noar zikzelf neumen, as Île Bonaparte. Tiedens Napoleon zinne regearing wör et eilaand in 1810 in enömmen duur de Britse Marinevloot oonder kommandaant Josias Rowley, den as den oolden naam Bourbon wier gebreuk, töt de in eare hersteelde Bourbons tiedens de Fraanske Revolusie van 1848 wier völlen. Doarnoa gebreuken ze de oolde naam "Île de la Réunion" wier.
Tusken et 17de en et 19de joarhoonderd kömmen der tiedens de Fraanske kolonisering Afrikaanse slawen, Sjinese en Indiase woarkers noar et eilaand hen, woerduur as der ne grote verskeadenhead in volker ontsteund. Vanof 1690 warren de meeste leu dee as neet Europees warren, slawen. Op 20 desember 1948 wör de slawenhoolderieje der achterhen edoan. De meeste oawerzeese woarkers kregen een kontrakt. Duurdet in 1869 et Suezkanaal lös gung, wör et eilaand meender belangriek as tuskenstop vuur vuurroaden op de voarweagen noar Oost-Indie.
In den Tweeden Wearldoorlog völ Réunion oonder et Vichy-regime töt 30 november 1942, toen as vrieje Fraanske soldoaten et eilaand innömmen met öaren torpedoboot Leopard. Doarop wör Réunion een oawerzees departemeant, op 19 meart 1946.
In ongevear twentig joar tusken 1963 en 1982 wörden ongevear 1630 keender van Réunion noar et Fraanske vastelaand ehaald en vuural in Creuse oonderbracht. Et doel hiervan was um ze bettere skole en woarkgeleagenheaid te gewen. Et programma wör an evoord duur den bekeanden politieker Michel Debré, den as Minister-Presideant vuur Réunion was in dee tied. Völle van disse keender wörden misbroekt of oet ebuitt duur de families bie wee as ze plaatst warren. Et lot van disse "Keender van Creuse" köm pas an et licht in 2002, toen as ene van dee keender, Jean-Jacques Martial nen rechtzaak anspön tegen den Fraansken stoat vuur et kidnappen en ofvoren van nen onmoondigen.[5] Vergeliekboare anklachten volgenden de joaren doarop, mer wörden allemoal duur et Fraanske rechtshof of ewezen en later duur et Europese Hof vuur Meanskenrechten in 2011.[6]
In 2005 en 2006 wör Réunion tröffen duur ne chikungunya-epidemie, ne zeekte dee verspreadt wörd duur muggen. Volgens de BBC warren 255.000 leu op Réunion besmet roond 26 april 2006.[7] Ook de umliggende eilaanden Mauritius en Madagaskar harren te lieden van disse zeekte.[8][9] Ook op et Fraanske vastelaand kömmen der een antal besmette leu vuur den droad, dee as met een vleegtuug oawer ekömmen warren. De Fraanske regearing steurden 36 miljoen euro an hulpmiddelen en ongevear viefhoonderd soldoaten um de muggen van et eilaand te verdriewen.
In juli 2015 speulden een oonderdeel van ne Boeing 777 an op et straand Réunion. Et stukke puun was volgens de Maleise Regearing van Malaysia Airlines Vlocht 370, den as in meart 2014 verdween.[10]
In de Fraanske Nasjonale Vergoaring zitt zeuwen ofgeveardigden en in de Fraanske Senoat zitt dree senatoren.
In de beuke is Réunion verdeeld in veer arrondissemeanten, 49 kantons en 24 gemeentes.[11] et is een Fraansk oawerzees département en doarmet een Fraansk oawerzees gebeed. Et kleane antal gemeentes is uniek, in vergeliek met aandere Fraanske departments van vergeliekboare grötte en inwonning: de meeste gemeentes van Réunion besloat meardere wonsteas, met mangs nog nen besten ofstaand der tusken.
Fraanske oonderhaandel- en leagerzaken wordt duur de regearing in Paries of ehaandeld. Toch is Réunion lid van de Fraanssprekkende Indiese Oseaanroad, ITUC, UPU en de WFH.
Réunion is 63 km laank en 45 km breed. Et beslöt ne vlakte van 2512 kilometer in et veerkaant. Et lig boawen ne stea in de eardkorst woer as völle seismologies geburen is. De meest oostelike vulkaan op et eilaand is de Piton de la Fournaise. Hee is mear as 2631 meter hoge. Dissen vulkaan wörd vake vergelekken met de vulkanen van Hawaii, umdet hee et op dezelfde wieze angeet en een soortgeliek klimaat hef. Hee is seend 1640 al 100 moal oet ebörsten en wörd verdan in de gaten eheulden. De leste oetbörsting was op 31 juli 2015.[12] Bie ne vuurgoande oetbörsting, in april 2007, wör de lavastreum eskatt op 3.000.000 m3 op nen dag.[13] De Piton de la Fournaise wörd emaakt duur een hettepeunt, wat ook de Piton des Neiges en de eileande Mauritius en Rodrigues evörmd hef.
De Piton des Neiges-vulkaan, met 3070 meter et heugste peunt van et eilaand, ligt op et noordwesten van de Piton de la Fournaise. Op et zuudwesten gef et in estörte kraters en canyons. Net as de Kohala op et Grote Eilaand van Hawaii, is de Piton des Neiges oet estörven. Ondaanks den naam (neige), vaalt der feaitelik nooit snee. Op de waanden van beaide vulkanen gröait dicht woold. Broekboar laand en steaden, zo as de heuwdstad Sunt-Denis ligt heuwdzakelik roond de lege kuststreppels. Net oet de westkuste ligt et Koraalrif van Réunion. Réunion hef ook dree vulkaankraters, den Salaziekreenk, de Cilaoskreenk en de Mafatekreenk. In den lesten kö'j allene lopende of met nen hellikopter kommen.
Réunion hef een tropies klimoat, mer wo heuger a'j komt, des te keulder et wörd. Van mei töt november is et koel en dreuge, mer van november töt april hete en nat. Nearslagheugte verskilt van stea töt stea. Et oosten is luk natter as et westen. Der vaalt mear as 6 meter reagen per joar op sommige oostelike stukke en meender as 1 meter per joar an de westkuste.[14] Réunion hef de wearldrekords vuur meeste nearslag in tiedsspannes van 12, 72 en 96 uur.[15]
Seend 2010 steet ongevear 40% van et hele eilaand oonder beskoarming van UNESCO's Wearldoarfgoodlieste. Et beslöt ongevear etzelfde oppervlak as et Nasjonaalpark Réunion.[16]
Op Réunion tref iej ne lieste van veugel as de witstartkeerkreenkvogel. Et grötste laanddeer is de panterkameleon (Furcifer pardalis.) Tusken et koraalrif um de westkuste zwemt oonder mear Zeeëgels, kongeroalen en papegaaivisken. zeeskeeldpedden en dolfienen zwemt ook mangs vuur de kuste. Pokkelwalvisken trekt vanoet den Atlantiesen Oseaan tusken juni en september (de zudelike weentertied) op et noorden an. Vanof et eilaand zeent ze dan regelmoatig te zeen. Duur de kolonisasie van Réunion zeent meenstens 19 deersoorten oet estörven.
Tusken 2011 en 2015 wörden 17 leu bie Réunion duur ne haaie greppen, woervan as der zeuwen et neet noavertellen köant.[17] Den besteurder van Réunion, Michel Lalande kondigden in juli 2013 een zwem- surf- en bodyboardverbod roond mear as de helfte van Réunion. Hee zea ook at 45 bollenhaaien and 45 tiegerhaaien of ezeunderd zollen worden, bie op de 20 dee as al dood doan warren vuur oonderzeuk noar de zeekte ciguatera.[18]
.jpg)
De eerste leden van de Bourbonrozenfamilie ontsteunden op Réunion (toen as et nog Île Bourbon heetten). Dit köm van spontane hybridisasie van de Damascena-roze en de Rosa chinensis,[19] dee doarhen ebracht warren duur de kolonisten. De eerste Bourbonrozen wörden in 1817 oontdekt.[20]
De volker van Réunion komt oorsproonkelik oet Afrika, India, Europa, Madagaskar en Sjina. Lokaal neumt ze zik Yabs, Cafres, Malbars (volker met Indiaas blood) en Chinois. Al disse volker zeent der hen ekömmen. Der is gin inheems volk. Réunion was oorsproonkelik löag.[21] Vanof et begin zeent al disse groepen oonderling trouwd. De eerste intrekkers trouwden al met vrouwleu van Madagaskar en Indo-Portugezen. De mearderheaid van de leu is dus van gemengden ofkomst.
Umdet et Fraanske volksregister neet vrög noar volksofkomst, is et neet dudelik wovölle volker of der korrekt wont. Dan nog zol et lastig noagoan wean, duur de hoonderden joaren van inmengen. Volgens skattingen zeent ongevear nen kwart van de leu blaank. Indiaërs zeent ongevear 25% van et volk en ongevear 3% is van oorsproonk Sjinees.
De meeste leu met Indiaas blood hebt vuuroolden in et zuden van India, met de Tamil as grötste andreagers. Doarnoa komt de Goedjarati, Bihari en aandere volker. De Moslimgemeenskop op et eilaand keump oet noord-west India, vuurnamelik oet Goedjarat. Zee wordt Zarabes neumd.
De meeste leu dee as geboren zeent op et eilaand, neumt zik Kreools. Niejkommers van et Fraanske vastelaand wordt zoreils eneumd, aanderen komt van Mayotte en de Komoren.
Et meest anwezige geleuf is et Kristendom, vuural Rooms-Katholiek, met ene diocese: de Rooms-Katholieke Diocese van Sunt-Denis-van-Réunion. Volgens skattingen is 84,9% Katholiek, 6,7% Hindoeïsties en 2,15% Mohammeddaans.
Ook Sjinees volksgeleuf en Boeddhisme komt vuur, nöast aanderen. De meeste grote steaden hebt ne Hindoeteampel en nen moskee.[22]
De Réunionese kultuur is ne samensmeelting van Europese, Afrikaanse, Indiase en Sjinese tradisies. De meest ekuierde sproake is Réunionkreool, ne ofleading van et Fraansk.
Fraansk is de ennigste offisjele sproake van Réunion. Réunionkreool is van völle inwonners de modersproake. Et wörd nöast Fraansk ekuierd en is de "vriejetiedssproake". Fraansk wörd op skole en in de regearing ekuierd.[23] De euldere gennerasies Sjinezen kuiert ook Mandarien, Hakka en Kantonees. De jungere Sjinezen kuiert Kreool en Fraansk. Et gef ook nen hoop sprekkers van Indiase sproaken, vuural sproake, Goedjaraties en Oerdoe. In de moskeeën wörd Arabies eleard en duur ne kleane groep Moslims ekuierd. English is ne verplichte tweede sproake in et Fraanske skoollearplan, mer net as in Fraankriek keant der neet völle good Engels. Doarnöast kö'j der in de skolen nog Duuts en Spaans learen. In wat skolen kö'j ook les in Tamil kriegen.
Twee geleewde muziekstielen van Réunion zeent Sega en Maloya.
Segamuziek keump oorsproonkelik van et nöastliggende eilaand Mauritius en is ook slim populear in Madagaskar, op Agalega, Rodrigues en de Seytsellen. Et is ne muziekstiel in dree-achtste moatsoorte, met slimmen noadruk op de eerste twee van de dree slagen in de moate. Sega wörd vake mengd met et noapikken van slaggitaar en piano oet reggae, woerduur as seggae ontsteet.
De Maloyamuziek wörd meestal spöld met völle trommen en ne boage met ene snoare. Kenmoarkend is de kayamb, nen platten rammelaar van sukkerreed. Et is muziek van de slawen, dee vake zungen oawer onrecht en de zwoare umstaandigheden op et eilaand woeroonder as ze woarken mossen. Maloya was doarumme lange verböaden, um opstokkerieje te vuurkommen.
Op et eilaand is ene kraante te kriegen: de Journal de l'Île de la Réunion. Et eilaand is te zeen in den Amerikaansen film Mississippi Mermaid oet 1969.
Et Nasjonale Vermeugen van Réunion wör in 2013 eskatt op 16,7 miljoen euro. De Réunianen verdeenden per joar duur mekoar € 19.854,- in et joar. Suker was aait et belangriekste oetvoorgood. Ne aandere grote seantenwelle is non toerisme. Woarkelooshead is een groot probleem op Réunion. Ongevear 30% van de leu zat in 2014 bie de dure. Volgens de Fraanske kraante Le Monde leawden 42% oonder de oarmoogreanze in 2010.[24]
Op Réunion zeent ginne grote gevoaren vuur de gezoondhead. Mer tusken 2005 en 2006 was der ne grote oetbraak van chikungunya, ne besmettelike zeekte dee wat lik op denguekoortsen. Disse zeekte wör oawerbracht oet Oost Afrika en verspreaden zik rap duur muggen. De zeekte is rechtevoort verdwenen. bie Verleden van Réunion kö'j der mear oawer leazen.
Lochthawen Roland Garros ligt op et eilaand, van woer vlochten behaandeld wordt noar en van India, Madagaskar, Mauritius, Zuud-Afrika en Fraankriek. De kleanere Lochthawen Pierrefonds verzörget een antal vlochten noar Mauritius en Madagaskar.
