Europeesk handväst vöär streaktalen of minderheidstalen

Et europeesk handväst vöär streaktalen of minderheidstalen of et europeesk handväst vöär streakspråken of minderheidsspråken (Engels: European Charter for Regional or Minority Languages) is en verdrag dat up 25 juni 1992 döär et Komitee van Ministers van de Råd van Europa vastesteld wördden en up 1 määrt 1998 in warking is etreaden. Et dool van et handväst is an de eyne kante de beskarming en bevordering van streaktalen en minderheidstalen as bedreigd underdeyl van et europeesk kultureel arvgood en an de andere kante spreakers van streaktalen of minderheidstalen de möägelikheid te beden disse talen in souwel et oapenbåre as persoonlike leaven te gebrüken.

Erkenning van streaktalen in Neaderland

In 1996 hevt de neaderlandske oaverheid et neadersassisk upegeaven under deyl II van et handväst. Ouk binnnen et jiddisj en romani as neet-territoriale talen erkend. Et freesk wördden erkend volgens deyl III, wårdöär et byvöärbeald in oaverheidsgeskrivten gebrüked wörden mag. Et limbörgsk wördden in 1997 asnoch erkend as streaktaal.

En versöök üm et seywsk erkend te krygen as neaderlands veerde streaktaal hevt minister van Binnenlandske Saken Johan Remkes in 2004 afeweasen, ümdat et seywsk historisk eseen en dialekt van et neaderlandsk is.^[1] Et neadersassisk hevt dårinteagen, undanks groute invlöden up en van et hollandsk/neaderlandsk, syn eigen untstånsgeskydenisse.

Hougere erkenning van et neadersassisk

De Streektaal-Organisatie in het Nedersaksisch Taalgebied (SONT) hevt in september 2006 namens de provinsys mid neadersassisktalige inwunners en petity by de landelike oaverheid ineleaverd üm deyl III van et handväst ouk up et neadersassisk van topassinge te maken.

Et tydskrivt Onze Taal skreyv in september 2007 dat ståtssekretaris van Binnenlandske Saken Ank Bijleveld espröäken hevt mid de grönningske edeputeerde Hans Gerritsen. Üüt et gesprek bleyk dat et neadersassisk kans makeden üm volgens deyl III van et handväst erkend te wörden. Mär et ministery van Binnenlandske Saken wolde dat disse provinsys eyrst en antal saken undersöchten. Der most üüteprakkeseerd wörden ho en hougere erkenning vöär et neadersassisk kun warken sunder dat de ryksoaverheid deran te passe kwam, en ho se de bürokraty kunden beparken.

In 2012 hevt de minister van Binnenlandske Saken Liesbeth Spies anegeaven dat et neadersassisk neet erkend solde wörden under deyl III van et handväst, üm readen dat et te düür solde wörden üm et under dit deyl erkend te krygen. De provinyes gavven an hyr geen genoggen mead te neamen en döär te blyven stryden.

Up 10 oktober 2018 underteykende de noordoustelike provinsys van Neaderland et 'konvenant neadersassisk', dat as anvülling deent up et europeesk handväst vöär streaktalen en minderheidstalen, de gedachte derachter is et bevorderen van et gebrüük van de taal. Et konvenant specificeert en antal saken wat düdeliker, mär der künnen geen bykummende rechten an untleynd wörden, wat inhöldt dat et noch altyd erkend is under deyl II van et europeesk handväst vöär streaktalen en minderheidstalen.

Underteykeningen en ratifikatys per land

De stand van de bekrachtiging en underteykening up 1 januari 2011 (bron:^[2]). De sküünedrukkede namen binnen enkeld erkend under deyl II van et handväst.

Land	Underteykening	Ratifikaty	Ingangsdatum	Erkende talen
Albanie Albanie
Andorra Andorra
Armenie Armenie	11-05-2001	25-01-2002	01-05-2002	assyrisk, gryksk, kurdisk*, russisk
Azerbaidjan Azerbaidjan	21-12-2001
Belgie Belgie
Bosnie en Hercegovina Bosnie en Hercegovina	07-09-2005	21-09-2010	01-01-2011	albaneesk, düütsk, hungaarks, italiaansk, jiddisj, ladino, macedonisk, montenegrynsk, poolsk, romani, rumäänsk, ruteensk, sloveensk, slowaaksk, tsjechisck, türksk, ukrainsk
Bulgarye Bulgarye
Cyprus Cyprus	12-11-1992	26-08-2002	01-12-2002	armeensk, cypriotisk arabisk
Dänemarken Dänemarken	05-11-1992	08-09-2000	01-01-2001	düütsk
Düütskland Düütskland	05-11-1992	16-09-1998	01-01-1999	däänsk, neadersassisk, neadersorbisk, noordfreesk, romani, saterfreesk, uppersorbisk
Estland Estland
Finland Finland	05-11-1992	09-11-1994	01-03-1998	romani, samisk, sweedsk
Frankryk Frankryk	07-05-1999
Georgie Georgie
Grykenland Grykenland
Hungarye Hungarye	05-11-1992	26-04-1995	01-03-1998	düütsk, kroatisk, rumäänsk, servisk, sloveensk, slowaaksk
Italie Italie	27-06-2000
Kroatie Kroatie	05-11-1997	05-11-1997	01-03-1998	hungaarsk, italiaansk, ruteensk, servisk, slowaaksk, tsjechisk, ukrainsk
Letland Letland
Liechtenstein Liechtenstein	05-11-1992	18-11-1997	01-03-1998	geen te erkennen talen anweasig
Litauen Litauen
Luxembörg Luxembörg	05-11-1992	22-06-2005	01-10-2005	geen te erkennen talen anweasig
Malta Malta	05-11-1992
Moldavie Moldavie	11-07-2002
Monaco Monaco
Montenegro Montenegro	22-03-2005	15-02-2006	06-06-2006	albaneesk, kroatisk, romani
Neaderland Neaderland	05-11-1992	02-05-1996	01-03-1998	freesk, jiddisj, limbörgsk, neadersassisk, romani
Noordmacedonië Noordmacedonie	25-07-1996
Noorweagen Noorweagen	05-11-1992	10-11-1993	01-03-1998	samisk
Oostenriek Oustenryk	05-11-1992	28-06-2001	01-10-2001	hungaarsk, kroatisk*, romani, sloveensk, slowaaksk, tsjechisk
Pole Polen	12-05-2003	12-02-2009	01-06-2009	armeensk, düütsk, hebreywsk, jiddisj, karaitisk, kasjubisk, litausk, romani, russisk, ruteensk, slowaaksk, tataarsk, tsjechisk, ukrainsk, witrussisk
Portugal Portugal
Rumänie Rumänie	17-07-1995	29-01-2008	01-05-2008	albaneesk, armeensk, bülgaarsk, düütsk, gryksk, hungaarsk, italiaansk, jiddisj, kroatisk, macedonisk, poolsk, romani, russisk, ruteensk, servisk, slowaaksk, tataarsk, tsjechisk, türksk, ukrainsk
Rusland Rusland	10-05-2001
San Marino San Marino
Servie Servie	22-03-2005	15-02-2006	01-06-2006	albaneesk, bosnisk, bülgaarsk, hungaarsk, kroatisk, romani, rumäänsk, ruteensk, slowaaksk, ukrainsk
Slovenie Slovenie	03-07-1997	04-10-2000	01-01-2001	hungaarsk, italiaansk, romani
Slowakye Slowakye	20-02-2001	05-09-2001	01-01-2002	bülgaarsk, düütsk, hungaarsk, kroatisk, poolsk, romani, ruteensk, tsjechisk, ukrainsk
Spanje Spanje	05-11-1992	09-04-2001	01-08-2001	baskisk, galicisk, katalaansk
Sweden Sweden	09-02-2000	09-02-2000	01-06-2000	finsk, jiddisj, romani, samisk, tornedalfinsk
Switserland Switserland	08-10-1993	23-12-1997	01-04-1998	italiaansk, retoromaansk
Tsjechie Tsjechie	09-11-2000	15-11-2006	01-03-2007	düütsk, poolsk, romani, slowaaksk
Türkye Türkye
Ukraine Ukraine	02-05-1996	19-09-2005	01-01-2006	bülgaarsk, düütsk, gagauzisk, gryksk, hungaarsj, jiddisj, krimtataarsk, moldavisk, poolsk, rumäänsk, russisk, slowaaksk, witrussisk
Vereynigd Koaningryk Vereynigd Koaningryk	02-03-2000	27-03-2001	01-07-2001	kornisk, kymrisk (Welsh), manx-gaelisk, skotsk en Ulster-skotsk, skots-gaelisk, yrsk-gaelisk
Yrland Yrland
Ysland Ysland	07-05-1999

Üütgånde verwysing

• Engelske en neaderlandske tekst van et europeesk handväst vöär streaktalen of minderheidstalen