Stellingwarver taelwiezer

From Wikipedia, the free encyclopedia

Stellingwarver taelwiezer
Remove ads

Dit is de Stellingwarver taelwiezer van Wikipedie. Veurbeelden van dingen die hierin staon, bin: grammatika, algemiene woorden, inkelde uutdrukkings, plaknaemen en aandere handige overzichten. Een soortgelieke taelwiezer bestaot ok veur inkelde aandere dialekten, die'j hier onderan de pagina vienen kunnen.

Thumb
Taelkaortien van et Stellingwarfs

Zie ok et artikel over et Stellingwarfs.

Info veurof

Thumb
De Friso-Saksische taelen
Thumb
Stellingwarfse taelgebied

Et Stellingwarfs is een Friso-Saksische tael en vormt een onderdiel van et Nedersaksisch dialektkontinuüm dat in Duutslaand overgaot in een tael die daor et Nederduuts nuumd wodt.

Et Stellingwarfs wodt praot in de Friese gemientes Weststellingwarf (ok wel: Stellingwarf-Westaende) en Ooststellingwarf (of: Stellingwarf-Oostaende). De ienigste dörpen in de Stellingwarven waor gien Stellingwarfs praot wodt bin Waskemeer en Haulerwiek: hier praoten ze vanoolds Fries. Et Stellingwarfs wodt ok praot in Zuudwest-Drenthe (bi'j Vledder, Dever, Dwingel) en 't noordelike diel van de Kop van Oaveriessel (bi'j Stienwiek). Et Stellingwarfs wodt meerstal niet onderverdield in subdialekten: de reden hierveur is dat d'r binnen et Stellingwarfs gien dudelike greenzen bin tussen dialekten.

Et Stellingwarfs is veural bekend om zien ae-klaank, bi'jglieks in et zinnegien Et waeter klaetert tegen de glaezen. Dit is een kerakteristiek kenmark van et hiele Stellingwarver taelgebied. In de gemienten Stienwiekerlaand en Westerwolde beschrieven de meensken heur tael niet as Stellingwarfs, mar respektivelik as Noordwest-Overiessels of Zuudwest-Drents. De ae laot ok een overienkomst zien mit mit de zudelike dialekten van et Oost-Veluws en et Sallaans.

Deur een iewenoolde baand het et Stellingwarfs ok pattie kenmarken van et Fries. Hierdeur verschilt et Stellingwarfs van de angreenzende Nedersaksische dialekten. Een antal Friese kenmarken bin al iewenoold zoas dat ok bi'j et Grunnings, een aandere Friso-Saksische tael, et geval is. Meerdere Friese woorden bin ok laeter in et Stellingwarfs kommen.

Remove ads

Grammatika

Persoonlike veurnaemwoorden (onderwarp)

StellingwarfsNederlaans
Ikik
Iejij
Hi'j, zi'jhij, zij
Wi'jwij
Jim / julliejullie
Zi'jzij

Persoonlike veurnaemwoorden (veurwarp)

StellingwarfsNederlaans
Mi'jmij
Jow / joejou
Him / homhem
Heurhaar
Oonsons
Jim / julliejullie
Heurhen

Bezittelike veurnaemwoorden

StellingwarfsNederlaans
Mienmijn
Jow / joenjouw
Zien, heur (bi'jtieden ok: zien veur heur)zijn, haar
Oonzeonze
Jim / julliejullie
Heurhun

Regelmaotige waarkwoorden

Regels veur de teengwoordige tied:

Ik + STAM + e
Ie + STAM + en
Hi'j + STAM - mit vaeke een klinkerveraandering en/of wieziging van de leste medeklinker
Wi'j + STAM + en
Jim / jullie + STAM + en
Zi'j + STAM + en

Inkelde vervoegde warkwoorden

Hebben *

Meer informatie Teengwoordige tied, Vleden tied ...
Vaeke heur ie de begin-h niet.

Wezen

Meer informatie Teengwoordige tied, Vleden tied ...

Vraogen

Meer informatie Teengwoordige tied, Vleden tied ...

Kieken

Meer informatie Teengwoordige tied, Vleden tied ...

Verkleinwoorden

Et Stellingwarfs is riek an verkleinwoorties. Hieronder een antal veurbeelden:

Meer informatie Veurbeelden van verkleinwoorden in et Stellingwarfs ...

In et meervoold vervaalt de n van -gien, en daor komt een s veur in et plak -gies. Dan wodt ien ballegien dus twie ballegies. Aandere veurbeelden bin koppien-koppies en naemegien-naempies.

Remove ads

Schriefwieze

Saemenstellingen

Een overzicht van de vaek gebruukte saemenstellingen staot hieronder.

Type A’K

Meer informatie Stellingwarfs, Nederlaans ...

Type AJ’

Meer informatie Stellingwarfs, Nederlaans ...

Type LAOJ’M, AJ’M

Meer informatie Stellingwarfs, Nederlaans ...

Type AWWE

Meer informatie Stellingwarfs, Nederlaans ...

Type LAO’WE

Meer informatie Stellingwarfs, Nederlaans ...
Remove ads

Algemiene woorden

Daegen

Maendag
Deensdag
Woensdag
Donderdag
Vri'jdag
Zaoterdag
Zundag

Maonden

Jannewaori
Febrewaori
Meert
April
Meie
Juni
Juli
Augustus
September
Oktober
November
December

Kleuren

Rood
Geel
Blauw
Gruun
Oranje
Paors
Roze
Gries
Bruun
Zwat
Wit

Getallen

1-10

Iene
Twieje
Drieje
Viere
Vieve/vuve
Zesse
Zeuvene
Achte
Negene
Tiene

11-20

Elve
Twaelf
Dattiene
Viertiene
Vieftiene / vuuftiene
Zestiene
Zeuventiene
Achttiene
Negentiene
Twintig

30-100

Dartig
Veertig
Vieftig / vuuftig
Zestig
Zeuventig
Tachtig
Negentig
Honderd

1.000

Duzend
Ien miljoen
Remove ads

Overienkomsten

Mit aandere Nedersaksische dialekten

Ok typisch Stellingwarfs is et gebruuk van 'ae' (langrekte èè) in plak van 'aa' in een bulte woorden, niet in 'ao' zoas dat in de omkrieten veurkomt. Et Stellingwarfse sjibbolet is dan ok: et waeter slaet tegen de raemen dat et klaetert. Ze zeggen bi'jgelieks tael, mar d'r binnen toch - net as in de aandere Nedersaksische dialekten - een protte woorden mit 'ao', zoas gaon, staon, raod, taofel, vraoge. In et Veluws bruken ze gien 'ae' mar 'aa'. In et noordelikste punt waor ze Oost-Veluws praoten en et zudelike Sallaans bruken ze: ää, dit is etzelde as de Stellingwarfse ae. Vergeliek:

Meer informatie Overienkomsten mit et Veluws/Sallaans ...

Mit et Fries

Pattie kenmarken van et Stellingwarfs gaon dudelik terogge op et Fries. Zo ontbrekt et wederkerend warkwoord zich, waor ze him of hum veur bruken. Nao een veurzetsel as op vaalt van et lidwoord de vake de d vort: op 'e taofel (Fries: op 'e tafel). En in plak van et Saksische ienhiedsmeervoold op -t (wi'j maakt) hej in de mieste Stellingwarfse dialekten vervangen -en (wi'j maeken). De -en-vorm wodt ok bruukt veur de twiede persoon inkelvoold (ie maeken, niet ie maakt).

Friese woorties die vaeke/daegeliks in et Stellingwarfs wodden bin:

Meer informatie Overienkomsten tussen et Stellingwarfs en et Fries ...
Remove ads

Plaknaemen

Weststellingwarf / Stellingwarf-Westaende

Meer informatie Stellingwarfs, Nederlaans ...

Ooststellingwarf / Stellingwarf-Oostaende

Meer informatie Stellingwarfs, Nederlaans ...

Stellingwarfspraotend Drenthe

Meer informatie Stellingwarfs, Nederlaans ...

Stellingwarfspraotend Oaveriessel

Meer informatie Stellingwarfs, Nederlaans ...
Remove ads

Zegswiezen

Meer informatie Stellingwarfs, Nederlaans ...
Remove ads

Zie ok

Meer informatie De taalwiezers en et woordenbook ...
Remove ads
Loading related searches...

Wikiwand - on

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.

Remove ads