Himalaya

De Himalaya, ook Himalaja, es ene Bargkeed in Asien, de dat tibeetsche Hoogland van indschen Flackland scheedt. In’n Himalaya liggt de höögsten Bargen up de Eer un ook de höögste Barg weltwied, de Mount Everest. Över 100 Bargtoppen in’n Himalaya sind höger as 7.200 m.

Himalaya
Tohoopssett Satelitenbilder Himalaya, Tibet, Indien Tohoopssett Satelitenbilder Himalaya, Tibet, Indien
höögst Topp:	Mount Everest
Hööchd:	8.848 m över de See
Kuntinent:	Asien
Steen:	Metamorphe un Sedimentsteeen
Öller:	Kried un Känozoikum
Koordinaten:	28° 0′ N, 87° 0′ O

De Himalaya geet tweer döör Nepal, China, Pakistan, Bhutan un Indien. In’n Noordwesten vun’n Himalaya ligget de Bargkeden Karakoram und Hindukusch. In’n Noorden liggt dat tibeetsche Hoogland un in’n Süden dat indsche Indus-Ganges-Brahmaputra-Flackland. Grote Strööm, so as de Indus, Ganges un Brahmaputra, hebbt den Born in’n Himalaya. De Bargen hebbt enen groten Inflood up de Kultuur in Indien un Tibet nomen un vele Bargen gellt in’n Hinduismus un Buddhismus as hillig, so dat Minschen up männig een Barg, so as de Kangchenjunga, Gangkhar Puensum, Machapuchare, Nanda Devi, un Kailash in Tibet, nich rupklattern dörvt.

De Himalaya het sik upböört as sik bi de Subduktschoon de indsche Plaat unner de eurasische Plaat schoov. De Himalaya löppt in’n enen Bogen van Westnoordwest na Oostsüüsost över 2.400 km. De Barggrupp is in’n Westen wat bi 350 km un in’n Oosten ümme 150 km breed.

Name

De Name van den Bärgen kümmt van Sanskrit Himālaya (हिमालय 'abode of the snow'^[1]) van af, himá (हिम 'snow'^[2]) and ā-laya (आलय 'home, dwelling'^[3]).^[4][5]

De heet Himālaya up Nepali un Hindi ( हिमालय), Hinvāl (हिंवाळ) op Garhwali, Himāl (हिमाल) op Kumaoni, de Himalaya (ཧི་མ་ལ་ཡ་) oder dat „dat Land vun de Snee“ (གངས་ཅན་ལྗོངས་) op Tibeetsch un Himālaya in Sinhala (schreven as හිමාලය), de Himāliy up Urdu, de Himaloẏ Porbōtmala (হিমালয় পর্বতমালা) up Begaalsch. Un Ximalaya (chineesch 喜馬拉雅山脉, Xǐmǎlāyǎ Shānmài) op Chineesch.

In ölleren Schriften heet de Bargkeed ook Himavan, so as to’n Bispeel in dat Mahabharata.^[6] Himavat (Sanskrit: हिमवत्) oder Himavan Himavān (Sanskrit: हिमवान्) is een hinduistsche Goddheid, de de Himalayabargen personifizeert. Anner Naams sünd ook Himaraja (Sanskrit: हिमराज, „Sneekönig“) oder Parvateshwara (Sanskrit: पर्वतेश्वर).

Geografie

Kaarte van’n Himalaya med Hindukusch

De Himalaya deelt sik in dree Bärgkèden: de Shivalik-Bärge in’n Süden, den de Himacha un de hoge Himalaya in’r Midden un de tibeetsche Himalaya in’n Noorden.

Midden van den groten Himalayabògen liggt œver 8.000 m hogen Bärgtoppe van den Dhaulagari un de Annapurna in Nepal, de bede de Kali Gandaki-Slucht scheed. De Slucht scheed den Himalaya in enen ööstlike un enen westlike Deel, ook wat de Ökologie un Orologie anbelangt.

Geologie

De Himalayabärge sind geoloogsch junge Bärge un sett sik uut Sedimentsteen un metamorphschen Steen tohope. Na de Platentektonik kam de Himalaya up, as sik de indsche Kontinent un de asiaatsche Kontinent upeenander stödden un sik rup schœ̀ven. Bi de Kollischoon formen sik ook de Andaman-Eilanden binnen den bengaalschen Gulf un de Arakan-Joma-Bärge in Myanmar.^[7]

Flora un Fauna

Himalaya-Tahr

Rood Panda

De Deer- un Plantenwelt vun de Himalaya ünnerscheedt sik je na Klima, Nedderslag, Höögd un Boddem. Dat Klima geit vun subtroopsch an de Bargfööt betto de permanent veriest Bargtoppen. De Nedderslag nimmt an de Süüdsied vun West na Oost to. Düsse Ünnerscheed in de klimaatschen Ümstann beedt Levensrüüm för een Bült verscheden Platen un Deerter. Op de Höögdenlage mit legen Luftdruck, extreme Küll överleven man extremophile Leevwesen, de an de harschen Ümstänn anpasst sünd. In de Höögdenlagen leevt ook de schoe Sneeleopard, de daar dat gröttste Roovdeert is. Siene Büüt sünd Segen op de Bargwischen un dat bargig Land, to’n Bispeel de Blaagschaap oder dat Himalaya-Moschusdeer. Anner endeemsche oder grotendeels endeemsche Plantenfreters sünd dat Himalaya-Tahr, dat Takin, dat Himalaya-Serau und de Griese Goral. De Himalaya-Bruunbaar is ene bedrohte Ünnneraard vun de Bruunbaar. Ook de bedrohte asiaatsche Swartbaar leevt in de Bargen. In den Loovboom-Koniferen-Woold in’n Oosten vun se Bargkeed leevt de Rode Panda in dat dichte Bambusünnerholt.

In de Woold in legeren Lagen vun de Bargkeed leevt verscheden Apenaarden, so as de bedrohte Goldlangur oder de Kaschmir-Hanuman-Langur.^[8]

Wegen de Klimawannel verännert sik de Deer- un Plantenwelt in de Himalaya gau. Üm dat de Temperaturen stiegt, treckt sik vele Aarden in högere un küllere Lagen an de se beter anpasst sünd trügg

Literatuur

• Bill Aitken: Footloose in the Himalaya. Permanent Black, Delhi, 2003. ISBN 81-7824-052-1.
• Gerald Duane Berreman: Hindus of the Himalayas: Ethnography and Change. Oxford University Press, Delhi, 1997.
• Henry Edmundson: Tales from the Himalaya. Vajra Books, Kathmandu, 2019. ISBN 978-9937-9330-3-2.
• Everest (IMAX film). 1998. ISBN 0-7888-1493-1.
• James F. Fisher: Sherpas: Reflections on Change in Himalayan Nepal. University of California Press, Berkeley, 1990. ISBN 0-520-06941-2.
• Augusto Gansser-Biaggi, Andreas Gruschke, Blanche C. Olschak: Himalayas. Growing Mountains, Living Myths, Migrating Peoples. Facts On File, New York/Oxford, 1987; Bookwise, New Delhi, 1987. ISBN 0-8160-1994-0.
• Raj Kumar Gupta: Bibliography of the Himalayas. Indian Documentation Service, Gurgaon, 1981.
• John Hunt: Ascent of Everest. Hodder & Stoughton, London, 1956. ISBN 0-89886-361-9.
• Maurice Isserman, Stewart Weaver: Fallen Giants: The History of Himalayan Mountaineering from the Age of Empire to the Age of Extremes. Yale University Press, 2008. ISBN 978-0-300-11501-7.
• Jack D. Ives, Bruno Messerli: The Himalayan Dilemma: Reconciling Development and Conservation. Routledge, London/New York, 1989. ISBN 0-415-01157-4.
• J. S. Lall (Ruutgever) with A. D. Moddie: The Himalaya: Aspects of Change. Oxford University Press, Delhi, 1981. ISBN 0-19-561254-X.
• S. N. Nandy, P. P. Dhyani, P. K. Samal: Resource Information Database of the Indian Himalaya. GBPIHED, Almora, 2006. Online PDF.
• Swami Sundaranand: Himalaya: Through the Lens of a Sadhu. Tapovan Kuti Prakashan, 2001. ISBN 81-901326-0-1.
• Swami Tapovan Maharaj: Wanderings in the Himalayas. Chinmaya Publication Trust, Madras, 1960. (Translated by T. N. Kesava Pillai.)
• H. W. Tilman: Mount Everest, 1938. Cambridge University Press, 1948.
• Bethan Turner et al.: Seismicity of the Earth 1900–2010: Himalaya and Vicinity. United States Geological Survey, Denver, 2013.

Nettverwiese

Himalayas. Mehr Biller, Videos oder Audiodateien to’t Thema gifft dat bi Wikimedia Commons.

 Wiktionary: Himalaya – Bedüdensverklaren, Woortherkamen, Synonymen, Översetten

• Detailrieke Vörstellen van den Bärgen, Gletschern in’n Himalaya (hoogdüütsch)
• Vörlaag:DNB-Portal
• Vörlaag:GIGAGEO
• Reisbericht uut Lhasa un vun ene Tour an de Mt. Everest mit Biller un Videos
• De höögsten Bargtoppen in de Himalaya vun Nepal