De aanslag op Koninginnedag 2009 vond plaats op 30 april 2009, toen in Apeldoorn een auto inreed op een optocht waar ook de koninklijke familie deel van uitmaakte, met acht doden tot gevolg.
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
De aanslag vond plaats rond 11.50 uur, tijdens de officiële viering van Koninginnedag in Apeldoorn. Op dat tijdstip reed een personenauto door dranghekken en een mensenmenigte heen, in de richting van een open bus waarmee de koninklijke familie op dat moment een rijtoer door Apeldoorn maakte. De aanslag kostte acht mensen het leven, onder wie de bestuurder van de auto, Karst Tates. De koninklijke familie, op wie volgens de eerst aanwezige officier van de Koninklijke Marechaussee de aanslag gericht was, bleef ongedeerd.
Verloop
Apeldoorn was in 2008 verkozen als de plaats die in 2009 koningin Beatrix en de andere leden van de koninklijke familie mocht ontvangen. Na onder andere een thematische wandeling in het Oranjepark, stond een rijtoer per open bus door Apeldoorn op het programma, richting Paleis Het Loo.
Ongeveer op het moment dat de open bus van de Loolaan de Zwolseweg op draaide, met de bedoeling om vervolgens langs het monument De Naald de oprijlaan van het paleis op te gaan, kwam met grote snelheid vanuit zuidwestelijke richting een personenauto aanrijden.
De auto, een zwarte Suzuki Swift, reed over de Jachtlaan in de richting van de Zwolseweg, ramde afscheidingen, schepte op het kruispunt Jachtlaan-Loolaan zeventien mensen uit het publiek en reed vlak langs honderden toeschouwers, waaronder fotografen, journalisten, marechaussee, politiemensen en cameramensen en kwam daarna tot stilstand tegen De Naald. De open bus waarmee de koninklijke familie werd vervoerd reed op dat moment juist langs dat punt, zo'n vijftien meter verderop aan de andere kant van de weg, waardoor zij mede getuige was van de klap. De bus zelf werd niet geraakt.[1][2][3] Dit alles was deels live te zien op televisie.
Direct na het incident reed de bus door naar Paleis Het Loo, waar de koninklijke familie in veiligheid werd gebracht. De koningin en haar familie, die getuige waren van de botsing, waren zeer aangeslagen door het gebeuren. De rest van de middag verbleven zij op Kasteel Het Oude Loo, het weekendverblijf van de koningin.
Militairen van de Koninklijke Marechaussee verleenden direct eerste hulp aan de bestuurder[4] terwijl het Rode Kruis, politiemensen (waaronder studenten van de politieacademie die opgesteld stonden langs de route) en aanwezige burger hulpverleners zich over de andere slachtoffers ontfermden. Daarbij zou de bestuurder volgens het Openbaar Ministerie hebben aangegeven dat hij de koninklijke familie zou hebben willen aanrijden. Aangenomen werd dat dit gebeurde direct na de botsing, terwijl hij nog in de auto zat. Hij werd aangehouden. Daarna werd hij door de brandweer uit de auto bevrijd en ernstig gewond naar een ziekenhuis in Deventer overgebracht. In de ambulance op weg naar het ziekenhuis zou hij ook nog gesproken hebben met begeleidende politiemensen. De gewonden, onder wie een politieagent en een 55-jarige burgermedewerker van de Koninklijke Marechaussee,[5] werden overgebracht naar het Lukas-ziekenhuis in Apeldoorn en andere ziekenhuizen in de omgeving.
De auto werd direct met hulp van een hond onderzocht door het Explosieven Opruimingscommando Koninklijke Landmacht; het onderzoek was live op televisie te volgen. Door hulpdiensten werden coördinatieniveaus GRIP 3 en GRIP 4 afgekondigd; achteraf bleek dat het officiële Beleidsteam GRIP 3 had vastgesteld.[6] Aanvankelijk werd, toen nog niet duidelijk was dat de dader alleen handelde, eveneens hoge prioriteit gegeven aan de vermissing van een gepantserd Defensievoertuig. Bij die vermissing was het onduidelijk of het voertuig nog munitie aan boord had.[7]
Om 15.45 uur werd in Apeldoorn een persconferentie gegeven door de burgemeester van Apeldoorn, Fred de Graaf, de korpschef van de Politie Noord- en Oost-Gelderland, korpschef Annelore Roelofs en de hoofdofficier van justitie van het Arrondissementsparket Zutphen, Ludo Goossens. De politie ging uit van opzet, naar aanleiding van een verklaring van de ter plekke aangehouden bestuurder van de zwarte personenauto, kort na het incident. De waarneming van ooggetuigen, die aangaven dat de bestuurder nog voor de klap tegen het monument gas bijgaf, leek dit te ondersteunen.[8] Om 19.30 uur volgde een tweede persconferentie waarbij nadere details bekend werden gemaakt. Aangezien de gebeurtenissen werden beschouwd als een aanslag op leden van het Koninklijk Huis werd het onderzoek in handen gegeven van de Nationale Recherche. Vervolging van de vermoedelijke dader werd na diens dood afgesloten, maar het onderzoek ging door.[9]
Er vielen acht doden, drie vrouwen en vijf mannen. Vier doden vielen kort na de aanslag, een vijfde slachtoffer overleed later in de avond aan zijn verwondingen,[10] de zwaargewonde bestuurder van de auto overleed in de nacht van 30 april op 1 mei in het ziekenhuis.[11] De medewerker van de Koninklijke Marechaussee overleed in de middag van 1 mei in het ziekenhuis[12] en op 8 mei bezweek een 46-jarige vrouw aan haar verwondingen.[13] Verder raakten er tien mensen gewond, van wie er twee zwaargewond waren.
De bestuurder
Zie Karst Tates voor het hoofdartikel over dit onderwerp.De bestuurder van de Suzuki werd reeds dezelfde middag geïdentificeerd als Karst Tates, een 38-jarige inwoner van de Gelderse plaats Huissen.[14] Hij werd kort na het tot stilstand komen van de auto, waarin hij door de toegesnelde politie zwaargewond werd aangetroffen, aangehouden op verdenking van het plegen van een aanslag tegen de Koning (art. 92 van het Wetboek van Strafrecht) en op de vermoedelijke opvolger van de Koning en diens echtgenote (art. 108 WvSr) en van doodslag of moord (art. 287 en 289 WvSr) op mensen uit het publiek.[15]
Tates overleed in de nacht van 30 april op 1 mei om 02.58 uur in een ziekenhuis in Deventer als gevolg van hersenletsel dat hij had opgelopen bij zijn actie.[16] Hij werd in kleine en besloten kring begraven.[17]
De dood van Tates betekende het stopzetten van het strafrechtelijke onderzoek tegen hem. Het onderzoek naar de toedracht van de aanslag werd wel voortgezet.[9] Reeds op 30 april verrichtte de politie huiszoeking in zijn woning om aanwijzingen te vinden over zijn drijfveren en eventuele andere personen die erbij betrokken zouden kunnen zijn. Volgens burgemeester Harry de Vries van de gemeente Lingewaard, waarvan Huissen deel uitmaakt, was er tussen de man en de bewoners "een redelijk normaal contact". "Hij leefde niet met de gordijnen dicht. Het is evenmin zo dat zijn appartement al leeg is. Hij zou pas per 1 juni het pand uit gaan. Er is een normaal interieur". Daarbij zei hij dat de man "volstrekt de weg kwijt was in het leven". Er zouden echter geen signalen voor het drama zijn geweest.[18][19]
Directe gevolgen
Om 12.15 uur werd besloten om het resterende officiële programma in Apeldoorn te staken.[20] Als gevolg van het incident in Apeldoorn werden in de loop van 30 april vieringen in veel plaatsen opgeschort. De vlaggen op de overheidsgebouwen werden halfstok gehangen.[21] De Bond van Oranjeverenigingen riep in de loop van de middag op om verdere festiviteiten in heel Nederland af te gelasten.[22]
Evenementen in het hele land, zoals het Koninginnedagconcert van het Residentie Orkest dat 's avonds in Den Haag zou plaatsvinden, werden afgelast. Bij het Koninginnedagconcert van Radio 538 in Amsterdam gingen geplande optredens van diverse artiesten niet door.[23] Het concert ging wel in aangepaste vorm verder, maar werd twee uur eerder beëindigd.[23] Op het Museumplein in Amsterdam werd een moment stilte in acht genomen.
Ook elders in het land, onder andere in Rotterdam,[24] Utrecht en Groningen, werden officiële festiviteiten afgelast. Dit gebeurde geleidelijk, zodat niet alle feestgangers tegelijkertijd huiswaarts zouden keren. De vrijmarkt in Amsterdam ging door. In Amsterdam waren, zoals ieder jaar, honderdduizenden mensen op de been; dat jaar circa 600.000. Als alle evenementen tegelijk zouden worden afgelast, zou dit kunnen leiden tot gevaarlijke situaties.[25]
De PvdA kondigde 's avonds de afgelasting aan van de 1 mei-vieringen de volgende dag.
Alom werd gevreesd dat ook de traditionele jaarlijkse Koninginnedagviering in Nederland voortaan niet meer op de gebruikelijke wijze zou kunnen blijven plaatsvinden.[26][27][28]
Reacties
Koningin Beatrix
Op het incident kwamen uit het hele land geschokte reacties. Koningin Beatrix, voor wier ogen zich het drama had afgespeeld, betuigde, ook namens de rest van haar familie, haar medeleven met de slachtoffers. Ze hield een korte toespraak op televisie. Daarin zei ze:
Wat begonnen is als een prachtige dag is geëindigd in een vreselijk drama, wat ons allen heel diep heeft geschokt. Mensen die er dichtbij hebben gestaan, die het hebben zien gebeuren op televisie, allen die het meebeleefd hebben, zullen met verbijstering en ongeloof gekeken hebben. Wij zijn sprakeloos dat zoiets vreselijks heeft kunnen gebeuren. Mijn familie, ik, maar ik denk ook allen in het land, leven van harte mee met de slachtoffers, met hun familie en vrienden en met allen die door dit ongeluk diep geraakt zijn.
Publieksreacties
De gebeurtenissen onthutsten het massaal aanwezige publiek.[31] In de dagen na de aanslag stroomden veel mensen uit diverse plaatsen toe naar het bewuste kruispunt, om bloemen, vaak met briefjes, neer te leggen en om te herdenken.[32] In het stadhuis van Apeldoorn en op het internet tekenden mensen een condoleanceregister. De televisie-uitzendingen van onder andere de persconferentie werden massaal bekeken.[33]
Politieke reacties
Premier Balkenende gaf eveneens aan "diep geschokt" te zijn en mee te leven met de slachtoffers. Soortgelijke reacties kwamen van fractievoorzitters van politieke partijen in de Tweede Kamer.
President Barack Obama van de Verenigde Staten liet daags na de aanslag per brief aan koningin Beatrix weten mee te leven met Nederland en de slachtoffers.[34]
Internationale pers
Het incident kreeg wereldwijd aandacht van de pers. Journaals in landen over de hele wereld en de grote internationale nieuwszenders lieten beelden zien van het incident.
Nasleep
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
