Cebuano
taal Van Wikipedia, de vrije encyclopedie
taal Van Wikipedia, de vrije encyclopedie
Cebuano (ook wel: Sugbuanon) is een Austronesische taal die wordt gesproken in de Filipijnen door ongeveer 21 miljoen mensen. Het Cebuano maakt deel uit van de Visaya-taalgroep.
| Cebuano | ||||
|---|---|---|---|---|
| Gesproken in |  Filipijnen | |||
| Sprekers | 21 miljoen (2007)[1] | |||
| Taalfamilie |
| |||
| Alfabet | Latijns Baybayin (historisch) | |||
| Officiële status | ||||
| Officieel in |
Streektaal in de Filipijnen | |||
| Taalcodes | ||||
| ISO 639-2 | ceb | |||
| ISO 639-3 | ceb | |||
| ||||
Het Cebuano wordt gesproken door de inwoners van Cebu, Bohol, Negros Oriental en mensen in het westen van Leyte, Southern Leyte en grote delen van Mindanao. De taal wordt ook gesproken op een aantal plaatsen in Samar. De inwoners van Bohol noemen de taal ook wel Bol-anon, terwijl de Cebuanosprekende inwoners van Leyte hun taal ook wel Kana noemen.
Cebuano heeft zestien medeklinkers: p, t, k, [ʔ]? (de keelstop), b, d, g, m, n, ng, s, h, w, l, r en y. Er zijn drie klinkers: i, a, en u/o. De klinkers u en o zijn allofonen, waarbij u altijd aan het begin van een lettergreep wordt gebruikt, en o altijd aan het einde van een lettergreep. Er zijn echter uitzonderingen hierop, zoals kamatuoran (waarheid) and hangtúd (totdat). Door Spaanse invloeden is de e toegevoegd, maar enkel voor leenwoorden. Klemtonen worden ook gebruikt om woorden te onderscheiden; zo betekent dápit "uitnodigen", terwijl dapít "dichtbij" betekent. De medeklinkers [d] en [ɾ]? waren ooit allofonen, maar kunnen niet onderling verwisseld worden: kabunturan (hoogland) [van buntód, berg] is correct, maar kabuntudan niet, tagadihá (van daar) [van dihá, daar] is correct, maar tagarihá niet.
Voornaamwoorden in Cebuano worden verbogen voor persoon, nummer en naamval.
De vier naamvallen zijn nominatief, prepositionalis, postpositionalis, en obliek.
| Absolutive | Ergatief₁ (Postpositionalis) |
Ergatief₂ (Prepositionalis) |
Obliek | |
|---|---|---|---|---|
| 1ste persoon ev. | ako, ko | nako, ko | akong | kanako, nako |
| 2de persoon ev. | ikaw, ka | nimo, mo | imong | kanimo, nimo |
| 3de persoon ev. | siya | niya | iyang | kaniya, niya |
| 1ste persoon mv. inclusief de toegesprokene | kita, ta | nato | atong | kanato, nato |
| 1ste persoon mv. exclusief de toegesprokene | kami, mi | namo | among | kanamo, namo |
| 2de persoon mv. | kamo, mo | ninyo | inyong | kaninyo, ninyo |
| 3de persoon mv. | sila | nila | ilang | kanila, nila |
Cebuano, zoals de meeste andere Austronesische talen, maakt gebruik van een inclusief en exclusief wij. Dit onderscheid, dat niet wordt gevonden in de meeste Europese talen, geeft aan of de toegesprokene wel of niet als behorende bij 'wij' wordt gezien.
Voorbeelden:
Moadto kami sa sinehan.
"Wij (iemand anders en ik, maar niet jij) gaan naar de film."
Moadto kita sa sinehan.
"Wij (jij en ik, en mogelijk nog iemand anders) gaan naar de film."
Cebuano heeft een lange traditie van Spaanse leenwoorden, zoals krus [cruz] (kruis), swerte [suerte] (geluk), en brilyante [brillante] (briljant). Er zijn ook enkele honderden leenwoorden uit het Engels, die aangepast worden aan de beperkte phonemiek van het Cebuano: brislit (bracelet), hayskul (high school), syapin (shopping), dikstrus (dextrose), sipir (zipper), bigsyat (big shot), seksi (sexy), of prayd tsikin (fried chicken), espisyal (special). Er zijn ook leenwoorden uit andere talen zoals Arabisch, bijvoorbeeld salamat (bedankt) en religieuze woorden zoals imam en Islam, en Sanskriet mahárlika [mahardikka] (adel) en karma.
Gebruik van asa en hain
Asa en hain - betekenen beide waar - maar worden verschillend gebruikt in formeel, geschreven Cebuano. Asa wordt gebruikt bij het vragen naar een plaats. Asa ka padulong? (Waar ga je heen?) Asa ta molarga? (Waar reis je naartoe?)
Hain wordt gebruikt bij het vragen naar personen of dingen. Hain na ang gunting? (Waar is de schaar?) Hain na si Dinky? (Waar is Dinky?)
Echter, in modern gesproken Cebuano, wordt asa gewoonlijk gebruikt om hain te vervangen. Je hoort nog maar zelden het woord hain gebruiken (en dan nog hoofdzakelijk door oudere Cebuanos).
| Telwoord | Rangtelwoord | |
|---|---|---|
| 1 | usà | úna |
| 2 | duhà | ika-duhà |
| 3 | tulò | ika-tulò |
| 4 | upàt | ika-upàt |
| 5 | limà | ika-limà |
| 6 | unòm | ika-unòm |
| 7 | pitò | ika-pitò |
| 8 | walò | ika-walò |
| 9 | siyàm | ika-siyàm |
| 10 | napú'ô | ika-napú'ô |
| 11 | napú'ô'g usá/napulo'g/napulo ug usá | ika-napú'ô'g usá/napulo'g/napulo ug usá |
| 20 | kawhaan | |
| 30 | katlo-an | |
| 100 | usa ka gatos | |
| 1000 | usa ka libo | |
| 100,000 | usa ka gatos ka libo | |
| 500,000 | lima ka gatos ka libo/tunga sa milyon | |
| 1000000 | usa ka milyon |
Wanneer telwoorden worden gebruikt voor geld, wordt nog heel vaak het Spaanse leenwoord gebruikt, vaak omdat dit korter is. Voorbeeld: Pila kana - Hoeveel is dat? Als iets 50 of 20 pesos kost, dan zou in puur Cebuano het antwoord moeten zijn: Kalim'an ka pisos of kawhaan ka pisos. Gebruikelijk is echter: Singkwenta pesos of baynte pesos
De versie van Wikipedia in Cebuano is na de Engelse verreweg het grootst qua aantal artikelen.[2] Veel zijn door een bot aangemaakt.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
