Cokes

Cokes (fon. ko:ks) of kooks is steenkool die met een speciale warmtebehandeling van verontreinigingen is ontdaan om er een zuiverdere brandstof van te maken. Cokes ontstaat door de thermolyse van vermalen steenkool.

Grove cokes

Geschiedenis

Vroeg Amerikaanse cokesbereiding

Cokes werd voor het eerst gebruikt in het zuiden van China in de negende eeuw na Christus voor verwarming en koken. Begin elfde eeuw begonnen de ijzerwerkers in de vallei van de Gele Rivier cokes te gebruiken als brandstof door het gebrek aan dennenhout uit de omgeving.^[1]

In 1603 stelde de Engelse uitvinder Hugh Plat (1552–1608) voor om steenkool te verkolen op gelijksoortige wijze als houtskool,^[2] dat wordt geproduceerd uit hout. Het kostte echter vier decennia om een bruikbaar procedé te ontwikkelen. Rond 1642 werd cokes voor het eerst gebruikt door een brouwerij in Derbyshire voor het roosteren van mout. Zij waren ook al langer op zoek naar alternatieve brandstof. Kolen konden bij het brouwen niet worden gebruikt, omdat de zwavelhoudende dampen een vieze smaak aan het bier gaven. Cokes bracht hiervoor een oplossing.

In 1709 bouwde Abraham Darby uit Coalbrookdale in Shropshire de eerste cokesgestookte oven voor de productie van gietijzer. De cokes verving houtskool als brandstof, dat door de ongecontroleerde ontbossing nog schaarser was geworden.^[3] Het zou nog lange tijd duren, voordat dit van groter belang werd. In 1770 was John Smeaton de eerste, die de Newcomen-stoommachine inschakelde bij de productie van gietijzer. Het belang van gietijzer nam rond 1830 enorm toe door grote opkomst van de spoorwegen.^[4]

In de eerste stoomlocomotieven begin negentiende eeuw in Engeland werd cokes als brandstof gebruikt. Dit had te maken met een vroeg stuk milieuwetgeving, waarin de rookontwikkeling van stoommachines aan banden werd gelegd. De vereiste lage rookemissie werd bereikt met cokes in een aparte vuurkist. Later werden de regels versoepeld en kon ook goedkopere steenkool worden gebruikt als brandstof.

Kolenvelden in België, Nederland, Duitsland en Noord-Frankrijk

In de loop van de negentiende eeuw zijn op vele plaatsen in de opkomende industrielanden kolenvelden aangeboord. Daar werden ook de cokesfabrieken gebouwd. Een van de grootste verrees eind negentiende eeuw in de Amerikaanse staat Pennsylvania in de buurt van de kolenvelden van West-Pennsylvania. In 1885 bouwde de 'Rochester and Pittsburgh Coal and Iron Company' 's werelds langste cokesovens in Walston, Pennsylvania met 475 ovens op een rij over een lengte van een kwart mijl. De productie van deze fabriek lag op 22.000 ton per maand.