Loading AI tools
Van Wikipedia, de vrije encyclopedie
De dertiende penning was een zakelijk recht in Nederland dat niet in het Burgerlijk Wetboek was geregeld, maar dat al een eeuwenoude geschiedenis had.[1] Het kwam van oudsher voor in het ontgonnen veengebied tussen Abcoude en Woerden, in het noordwesten van de Nederlandse provincie Utrecht. Per 1 januari 2015 is het afgeschaft.
Het recht van de Dertiende penning stamt vermoedelijk uit de 12e eeuw. In die tijd bestond het gebied rondom Vinkeveen, Abcoude, Baambrugge, Loenen aan de Vecht en Kamerik uit wilde veenmoerassen. De eigenaar van die grond (de leenman) gaf stukken moeras uit aan kolonisten. Deze kolonisten bewerkten de grond; goed voor de leenman (zijn grond werd meer waard) en goed voor de kolonist (hij kon van de opbrengst van de grond leven).
De rechthebbende, de familie Jurrissen, had bij iedere verkoop van onroerend goed aanspraak op een deel van de waarde van het grondstuk, de waarde van de eventuele opstallen niet inbegrepen, te betalen door de koper.[2]
Naast deze heffing omvatte het recht van dertiende penning veelal ook een recht van naasting: de heer had dan het recht om, wanneer een prijs was overeengekomen voor de verkoop van een stuk grond, dat stuk grond tegen die prijs te kopen in plaats van de beoogde koper. Op die manier kon de landheer voorkomen dat een ongewenste nieuwe koper zich in zijn gebied vestigde.[3] Dit recht van naasting verviel in de Franse Tijd.
Van de plaatselijke heer gingen de rechten later over op de Staat, groepen particulieren[4] en rechtspersonen.
Bij wet van 1984 werd de dertiende penning voor een periode van 30 jaar van 7,7% (1/13) naar 11% verhoogd, met de bepaling dat het recht per 1 januari 2015 zou vervallen.[5] Op deze manier kregen de rechthebbenden een compensatie voor de aanstaande afschaffing. De eventueel nog aanwezige rechten op naasting werden per direct afgeschaft.
Op enkele plaatsen was het recht al verdwenen door afkoop of door non-usus (het geen gebruik maken van het recht gedurende een langere periode). De dertiende penning bestond tot 2015 nog in delen van Abcoude, Baambrugge, Kamerik, Loenen aan de Vecht en Vinkeveen. Onder de gemeenten Abcoude, Loenen en Vinkeveen was het recht in handen van een aantal particulieren, die dit meestal door vererving hadden verkregen, terwijl het recht op de meeste gronden onder Kamerik en Zegveld aan het Rijk toekwam.[6] In 2012 waren er nog drie partijen die het recht van de Dertiende penning hieven:
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.