Loading AI tools
tekenstijl Van Wikipedia, de vrije encyclopedie
Klare lijn is de benaming voor een bepaald soort, niet exact te definiëren tekenstijl voor strips die oorspronkelijk gebruikt werd om de stijl van Hergé (vooral bekend van de strip De avonturen van Kuifje) en zijn navolgers aan te duiden. De term werd bedacht door Joost Swarte en voor het eerst gebruikt ter gelegenheid van de tentoonstelling Kuifje in Rotterdam in 1977. Andere namen die ook wel gebruikt worden zijn "Hergé-stijl" en "Kuifje-stijl".
De term klare lijn wordt nog al eens verward met het begrip Brusselse school. De klare lijn is een van de stijlen die tot de Brusselse school worden gerekend. De Brusselse school staat voor de stijlopvatting van de stripmakers Hergé, Edgar P. Jacobs en Jacques Martin. Deze drie stripauteurs stonden aan de wieg van het weekblad Kuifje en maakten als zodanig school. De voorkeur voor een strak (semi)realisme is hun gemeenschappelijke kenmerk en werd als zodanig ook nagevolgd door andere stripauteurs die voor het weekblad gingen werken. Genoemd naar de vestigingsplaats van de uitgever van het weekblad Kuifje worden deze statische, strakke stijlen de Brusselse school genoemd. Vaak wordt deze term gebruikt als tegenhanger van de zogenaamde school van Marcinelle, genoemd naar de vestigingsplaats van de uitgever van het weekblad Robbedoes, de grote concurrent van het weekblad Kuifje. Bij de school van Marcinelle is er juist sprake van dynamische, humoristische stripstijlen.
De klare lijn is niet exact te definiëren en om die reden zal het altijd voor discussie vatbaar blijven om bepaalde tekenaars er wel of niet toe te rekenen. "Het lijkt op Kuifje" is een weinig bruikbare, algemene omschrijving, evenals "heldere, overzichtelijke plaatjes, gerealiseerd in een strakke lijnvoering" of "tekeningen met contourlijnen, die met vlakke kleuren worden ingevuld". Toch zijn er wel enkele kenmerken te noemen:
Hergé zelf benadrukte dat zijn tekenstijl niet los kon worden gezien van het verhaal. De tekeningen staan geheel ten dienste van het verhaal en zijn geen doel maar slechts een middel om een helder verhaal te vertellen.
Hoewel Hergé als grondlegger van de klare lijn wordt beschouwd is zijn tekenstijl niet uit het niets ontstaan. Hergé heeft zich op zijn beurt ook laten inspireren door andere artiesten. Vooruitlopende voorbeelden van deze tekenstijl vindt men bijvoorbeeld in het werk van Aubrey Beardsley. Naast de Chinese en Japanse prentkunst (waaronder Hiroshige) zijn er ook enkele striptekenaars te noemen die invloed op de tekenstijl van Hergé hebben gehad. De belangrijkste voorbeelden (merendeels door Hergé zelf genoemd in interviews) zijn:
Hergé kreeg al snel navolgers. Sommige tekenaars probeerden de stijl van Hergé zo veel mogelijk te imiteren, andere tekenaars verwerkten elementen van de klare lijn in hun strips maar hielden er wel een eigen stijl op na.
Tekenaars die de stijl van Hergé het dichtst benaderden, al dan niet om het vak te leren of om mee te profiteren van het succes van Kuifje:
Tekenaars die in hun werk duidelijke invloeden van de klare lijn vertoonden maar die er wel een eigen stijl op nahielden waren onder andere:
Ook bij de medewerkers van het weekblad Kuifje is de invloed van Hergé soms duidelijk aanwezig, Hergé was de grote man bij het stripblad Kuifje en als zodanig ook een voorbeeld voor de tekenaars die voor het blad begonnen te werken. Voornamelijk in het vroege werk (de eerste verhalen van hun stripreeksen) van deze tekenaars zijn er elementen van de klare lijn zichtbaar. Voorbeelden:
In de jaren zestig van de 20e eeuw was er weinig belangstelling meer voor de klare lijn, de stijl werd als braaf en oubollig gezien. In de jaren zeventig echter bloeide de aandacht voor deze tekenstijl weer op, in eerste instantie binnen een genre waar men dit het minst zou verwachten, namelijk de zogenaamde undergroundstrip. Later zou de stijl ook bij de gevestigde striporde weer in zwang raken. Globaal kan men twee hoofdstromingen onderscheiden, het modernisme en het traditionalisme. Er is niet altijd een duidelijke scheidslijn te trekken, sommige klare lijn tekenaars kunnen tot beide stromingen gerekend worden.
De modernisten koppelden de klare lijn los van zijn traditionele functie, de stijl werd niet langer gebruikt om een helder avonturenverhaal met helden en boeven te vertellen maar werd een middel om maatschappijkritiek te leveren of om onderwerpen zoals seks en drugs bespreekbaar te maken. Soms ook wordt de stijl gebruikt voor strips waarin antihelden de hoofdrol spelen. Meer nog dan voor het maken van strips werd de stijl gebruikt als basis voor de illustratiekunst. Marc Smeets maakte surrealistische illustraties en pseudo-strips in klare lijn stijl, Joost Swarte ontwikkelde zich tot een meester in het vertellen van een verhaal met één illustratie en Joost Veerkamp, meer illustrator dan striptekenaar, maakt prenten waarin hij, geheel tegen de traditie van de klare lijn in, schaduw en kleurverloop gebruikt. Enkele bekende modernisten zijn:
De traditionalisten (of neo-klassieken) gebruiken de klare lijn zoals die oorspronkelijk door Hergé bedoeld was, namelijk als middel om een helder avonturenverhaal te vertellen. Vaak, maar niet altijd, zijn dit strips bedoeld voor een jeugdig publiek. Enkele bekende tekenaars:
De term klare lijn wordt in ruimere zin soms ook gebruikt voor twee andere stijlen, te weten de tekenstijl van Edgar P. Jacobs en de zogenaamde atoomstijl. Ten onrechte, omdat deze stijlen niet direct gebaseerd zijn op de tekenstijl van Hergé. Toch is dit fenomeen wel te verklaren:
Edgar P. Jacobs, bekend en beroemd geworden met zijn strip Blake en Mortimer, heeft zelf in interviews aangegeven dat hij qua tekenstijl niet direct beïnvloed is door Hergé. Wel geeft hij aan dat hij en Hergé beiden streven naar een heldere en nauwkeurige tekening (ten dienste van het verhaal) wat verklaart dat beide stijlen enige gelijkenis vertonen. Ten opzichte van de stijl van Hergé kenmerkt de stijl van Jacobs zich door een verder doorgevoerd realisme en meer details in de tekeningen. Net als Hergé heeft ook Edgar Pierre Jacobs navolgers gekregen, mede omdat de serie Blake en Mortimer na de dood van Jacobs door andere tekenaars is voortgezet. Enkele bekende namen zijn:
Tekenaars die Jacobs hebben opgevolgd als tekenaar van de strip Blake en Mortimer:
Net als de term "klare lijn" is de term "atoomstijl" een naam die bedacht is door Joost Swarte. Hij gebruikte de term in 1977 voor de School van Marcinelle die in de jaren 1950 furore maakte. De atoomstijl is niet exact te definiëren, het is een stijl die voornamelijk is gebaseerd op het vroege tekenwerk van Jijé zoals die voor het eerst waarneembaar is in zijn strip Freddy Fred (1939). Soms wordt tevens het vroege werk van tekenaars als Tillieux, Will en zelfs Franquin genoemd als bron van inspiratie voor deze stijl.
Thematisch sluiten de strips aan op het optimisme en futurisme van de jaren 50 van de 20e eeuw. De tekenaars spelen met design en laten zich in hun werk beïnvloeden door meubelontwerp, architectuur, auto's, grafische kunsten. Ten opzichte van de stijl van Hergé kenmerkt de atoomstijl zich door een meer gestileerd realisme en meer dynamiek in de tekeningen, maar de atoomstijl is niet te reduceren tot één tekenstijl.
Pionier van de atoomstijl is Ever Meulen (pseudoniem van Eddy Vermeulen) die in een extreem gestileerde heldere stijl voornamelijk werk leverde als illustrator. Zijn illustraties (en enkele strips) zijn een voorbeeld voor veel navolgers geweest. Een andere pionier van de atoomstijl is Yves Chaland die in een wat minder extreme stijl "atoomstrips" tekende.
Hoewel de term klare lijn oorspronkelijk dus bedoeld was om de tekenstijl van Hergé en diens navolgers aan te duiden, wordt de benaming tegenwoordig in meer algemene zin gebruikt voor alle stijlen die kenmerken van de klare lijn vertonen. Niet alleen de Jacobs-stijl en atoomstijl worden dan onder deze noemer gebracht, maar ook andere stijlen die niet of nauwelijks verwant zijn aan de stijl van Hergé, zoals het werk van:
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.