Oorzakelijkheid
verband tussen oorzaak en gevolg / Uit Wikipedia, de vrije encyclopedia
Oorzakelijkheid, causaliteit, de wet van oorzaak en gevolg, causaal verband of causaal mechanisme[1] is het directe verband tussen een oorzaak en een gevolg. Een waargenomen gebeurtenis is daarbij altijd het gevolg van een oorzaak die eraan voorafgaat. De vraag naar oorzaken doemt meestal op bij veranderingen in de verwachte loop van gebeurtenissen of als er zich plotseling een onverwacht verschijnsel voordoet. De oorzaak wordt moeilijker te achterhalen naarmate de waarschijnlijke oorzaak langer geleden is.
Causale verbanden zijn in de wetenschapsbeoefening essentieel, zowel in de natuur- als in de sociale wetenschappen.
Twee gebeurtenissen en
waarbij
hebben een causale relatie indien
niet gebeurd zou zijn als
) niet gebeurd zou zijn. Dus
→
desd als ¬
→ ¬
.
Probleem is echter dat dit laatste nooit te bewijzen valt als het een eenmalige gebeurtenis is omdat
immers in het verleden ligt. Dit geldt met name als
een toevallige samenloop van omstandigheden is. Alleen als
ook op een later tijdstip reproduceerbaar is kan er een redelijk solide bewijs geleverd worden.
Er doen zich dan verschillende gevallen voor:
supervenieert over
, d.w.z.
is een noodzakelijke (maar wellicht niet voldoende) voorwaarde voor het veroorzaken van
.
determineert
, in dat geval is
noodzakelijk èn voldoende om
te veroorzaken.
is een doeloorzaak van
, d.w.z.
heeft als doel om
te realiseren - er is dus sprake van opzet (alle levende wezens zijn doelgericht, al of niet met kunstmatige hulpmiddelen, om zichzelf of zijn soort te kunnen handhaven). Ook dan is het echter niet zeker of
als gevolg bereikt zal worden:
heeft immers alleen maar de intentie om
te veroorzaken, zonder garantie op succes. Er is ook geen sprake van superveniëntie (vb.: het is niet zeker dat als een van de moordaanslagen op Hitler geslaagd zou zijn, er ook geen WOII als gevolg zou zijn).