Sultanaat Atjeh

Het sultanaat Atjeh (Atjees: Keurajeun Acèh Darussalam) was een staat in het noorden van Sumatra (Indonesië) vanaf de 15e eeuw tot 1903.

Keurajeun Acèh Darussalam
←  ca. 15e eeuw – 1904  →
Kaart
Atjeh tijdens de heerschappij van Iskander Muda (1608-1636).
Algemene gegevens
Hoofdstad	Banda Atjeh
Talen	Atjees, Maleis, Arabisch
Religie(s)	islam
Regering
Regeringsvorm	sultanaat
Staatshoofd	sultan

Opkomst

Wanneer de staat precies is ontstaan is onduidelijk; dit komt mede doordat de voorgaande staat Pasai ook geen duidelijk einde heeft. Sommigen laten haar beginnen rond 1300^[1], ergens midden in de 14e of 15e eeuw, op grond van schattingen wanneer de islam de streek bereikte, of de kroning van de eerste sultan Ali Mughajat Sjah, van wie onbekend is wanneer hij precies aan de macht kwam (waarschijnlijk ca. 1514^[1]). Deze sultan maakte Atjeh de dominerende macht in Noord-Sumatra en zijn zoon Salahuddin (Ala-ad-din) breidde zijn invloed uit naar Maleisië. De zeehandel en vooral zijn pepermonopolie verschafte Atjeh welvaart, maar de Portugezen (die het sultanaat Malakka in 1511 onderwierpen) bedreigden die in toenemende mate, waardoor er strijd om de beheersing van de Straat van Malakka ontstond. Atjeh verbond zich daarop met Portugals andere vijanden, het Ottomaanse Rijk en de Republiek der Verenigde Nederlanden.

Hoogtepunt en buitenlandse inmenging

Slavenmarkt in Atjeh

Onder sultan Iskander Muda (ca. 1607–1636) bereikte Atjeh een hoogtepunt. Daarna moest het sultanaat in toenemende mate de mededinging van de Vereenigde Oostindische Compagnie dulden, die in 1641 Malakka veroverde en Atjehs pepermonopolie brak. De VOC intrigeerde met lokale stamhoofden en verzwakte het gezag van de sultan. In 1769 kwamen de Britten in Penang en brachten de peperhandel van Atjeh een gevoelige klap toe. Toch bleef het sultanaat onafhankelijk omdat Nederland noch Engeland bij machte was het gebied in te lijven.