Adeste fideles

Adeste fideles, ook bekend in het Nederlands onder de Nederlandse titel Komt allen tezamen, is een katholiek, Latijns kerstlied.

Adeste fideles
Componist	John Francis Wade
Soort compositie	Kerstlied
Compositiedatum	1743
Opgedragen aan	Kerstmis
Portaal    Klassieke muziek

Adeste Fideles gezongen door Italiaans operazanger Beniamino Gigli.

Adeste Fideles gezongen door het Poolse kwartet Collegium Vocale Bydgoszcz.

Titel

De titel Adeste Fideles is Latijn en betekent letterlijk, Wees daar loyalen. Het eerste deel adeste is de meervoudige tegenwoordige gebiedende wijs van het grondwoord adsum; het is opgebouwd uit ad (naartoe) en sum (ik ben). adeste, kan worden vertaald als: wees daar. Het tweede deel fideles is de nominatieve meervoudige vervoeging van het grondwoord fidēlis, het kan worden vertaald als: gelovigen, loyalen, of betrouwbaren. De Engelse vertaling O come all ye faithful doet vermoeden dat er een oproep tot samenkomen wordt gedaan. Maar de werkelijke vertaling is minder vrijblijvend en veel meer dwingend. De Nederlandse vertaling Komt allen tezamen is een vertaling van de Engelse vertaling.

Oorsprong

De tekst en muziek uit 1743 van de wegens zijn jakobitische sympathie naar Dowaai in Frans-Vlaanderen gevluchte katholieke Brit John Francis Wade (1711-1786) ligt ten grondslag aan de hedendaagse varianten in tal van talen. Het lied, zoals het tegenwoordig bekend is, is echter gebaseerd op een Portugees lied. De oudste bekende uitvoering, uit 1640, staat op naam van koning Johan IV van Portugal. Volgens de Catholic Encyclopedia (1913) is de toeschrijving aan de franciscaan Bonaventura niet gefundeerd. In 1760 werden tekst en melodie gepubliceerd in de Evening Offices of the Church. De Engelse tekst O come, all ye faithful werd pas in 1841 gedicht door: Frederick Oakeley (1802-1880).

Jakobitisch symbolisme

Bennett Zon, professor musicologie aan de muziekfaculteit van de Universiteit van Durham stelt dat Wades diverse Jakobitische boodschappen heeft geherbergd in de tekst. Adeste Fideles zou een ode zijn aan Karel Eduard Stuart, zoon van Jacobus II van Engeland, en troonpretendent van de Britse troon nadat zijn vader werd afgezet ten voordele van de protestantse Willem III van Oranje, het lied zit vol met geheime verwijzingen herkenbaar voor "gelovigen", de aanhangers van Karel Eduard Stuart. Fideles (gelovigen) staat voor trouwe katholieke Jakobieten. Bethlehem is een Jakobitische term voor Engeland en Regem Angelorum (Koning der Engelen) is een woordspeling op Angelen, het Germaanse volk waarnaar de Engelsen zijn vernoemd, en dat veel gelijkenis heeft met het Latijnse woord 'Angelus' (Engel), dat op haar beurt weer is ontleend aan het Griekse: άγγελος [ángelos] dat 'boodschapper' betekent.^[1][2][3]

Voorbeelden

• Adeste fideles, doorgaans vertaald als: (Gelovigen komt allen tezamen), is een oproep aan de 'ware' gelovigen, volgens Wades: de katholieke Jakobieten. Gelovige katholieken, komt allen tezamen.^[2][1]

• Natum videte Regem angelorum, doorgaans vertaald als: (komt en aanschouw hem, geboren de koning der Engelen), staan voor: Komt en aanschouw hem de koning der Engelsen^[2][1]

Muzieknotatie