Kinderliedje Van Wikipedia, de vrije encyclopedie
Altijd is Kortjakje ziek is een Nederlands kinderliedje dat teruggaat op een volksliedje uit het begin van de achttiende eeuw.
De melodie van het lied gaat terug op het Franse lied Ah! vous dirai-je, maman, gepubliceerd in 1761 (waarschijnlijk daterend van rond 1740).
De oudste bron in de Nederlandse Liederenbank van het Meertens Instituut met een voorloper van het huidige kinderliedje, is een liedblad in de collectie Nijhoff (ca. 1700).[1] Het liedblaadje van begin achttiende eeuw geeft als titel van dit volksliedje 'Een nieuw lied, van Ragel Valderappus, eersaeme en seer secreete vrouw, zittende op 't raedhuys van de Markus brug'.
|
|
|
Dit volkslied is een kluchtlied over een jenever drinkende vrouw die mogelijk werkte bij de secreten, de publieke toiletten, onder de Markusbrug.[2][3]
Een jakje was een kledingstuk voor een vrouw, een bovenkleed.[4] De bijnaam 'Kortjakje' wijst mogelijk op een slecht of armoedig geklede vrouw. De naam Kortjakje werd vaker in volksliedjes gebruikt, meestal om een vrouwelijke dronkenlap mee aan te duiden.[3][5] De naam Valderappus betekent zoveel als 'schorremorrie', 'gespuis'.[6] Van het lied bestaan ook parodieën waarin Kortjakje als een vrouw van lichte zeden wordt voorgesteld.[7]
De melodie van dit volksliedje komt niet overeen met die van het huidige kinderliedje.
Volksliedjes kennen, door hun mondelijke overlevering, vaak vele (regionale en/of tijdgebonden) varianten in zowel tekst als melodie. De huidige ironische tekst van het liedje gaat over een kwezel, die zogenaamd ziek is (simuleert, waarschijnlijk om niet te hoeven werken), alleen maar 's zondags naar de kerk wil gaan met haar mooie dure bijbel of psalm- en gezangenboek met zilverbeslag. Het liedje gaat gewoonlijk als volgt (zie varianten onder deze liedtekst).
Al-
tijd
is
Kort-
jak-
je
ziek.
Mid-
den
in
de
week
maar
's zon-
dags
niet
's Zon-
dags
gaat
zij
naar
de
kerk,
met
een
boek
vol
zil-
ver-
werk
Al-
tijd
is
Kort-
jak-
je
ziek.
Mid-
den
in
de
week
maar
's zon-
dags
niet
Voorbeelden van variaties (contrafacten) zijn:
|
|
"Een boek met zilverwerk" verwijst naar een bijbel en psalmboek met zilveren beslag en sluiting zoals velen naar de kerk meenamen - zie afbeelding van een notarisakte van een inboedel.
De jenever drinkende vrouw uit het volksliedje is niet overgeleverd in het huidige kinderliedje. Kortjakje gaat nu elke zondag naar de kerk. Ook de naam 'Kortjakje' is niet altijd overgeleverd. De Nederlandse Liederenbank bevat 73 varianten van het liedje, waaronder 'Moeder onze meid is ziek' en 'Jan mijne man is altijd ziek'.
De melodie van het lied gaat terug op het Franse lied Ah! vous dirai-je, maman (1761).
Mozart schreef in 1778 12 variaties op de melodie (KV 300e), waardoor soms ten onrechte wordt gedacht dat hij de melodie gecomponeerd heeft.[8] Ook andere componisten hebben het thema gebruikt, zoals Theodor Baron von Schacht in een Klarinettenkonzert in B-dur.
Andere composities op deze melodie:
Er bestaan meerdere liedjes op deze melodie, zowel in het Nederlands als in andere talen. Voorbeelden van zogeheten contrafacten zijn:
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.