Belanghebbende (recht)

In het Nederlandse bestuursrecht staat de belanghebbende centraal, omdat alleen de belanghebbende op kan komen tegen besluiten van bestuursorganen. Om als belanghebbende in de zin van artikel 1:2 Algemene wet bestuursrecht (Awb) te worden aangemerkt, moet aan een aantal eisen zijn voldaan die uit de jurisprudentie zijn voortgekomen.

Natuurlijke personen die voor hun eigen belangen opkomen

Artikel 1:2 lid 1 Awb maakt geen onderscheid tussen natuurlijke personen voor zover deze voor hun eigen belang willen opkomen, slechts is vereist dat diens belang "rechtstreeks bij een besluit is betrokken." Dat is het geval wanneer wordt voldaan aan de zogenaamde F-OPERA-criteria (Ook wel EPOAD-criteria):

Feitelijk belang

het belang moet feitelijk zijn en geen fictie of verzinsel

Objectief bepaalbaar

het moet een objectief bepaalbaar belang betreffen; een subjectief belang (denk aan smaak, gedachten, eer of psychische gesteldheid) volstaat niet, hoe sterk dit ook mag zijn

Persoonlijk belang

de persoon moet zich voldoende onderscheiden van willekeurige anderen. Daarvan is bijvoorbeeld sprake bij een beschikking gericht tot een geadresseerde: de geadresseerde onderscheidt zich van ieder ander (die niet geadresseerde is). Van groot belang in de ruimtelijke ordening zijn zicht vanuit de woning op de door een besluit mogelijk gemaakte ruimtelijke ontwikkeling en/of nabijheid tot die ontwikkeling

Eigen belang

opkomen voor het belang van een ander is niet mogelijk. Het is wel mogelijk om als gemachtigde een ander te vertegenwoordigen (artikel 2:1 lid 1 Awb). In dat geval wordt het belang van de vertegenwoordigde getoetst, niet dat van de gemachtigde. Besluit iemand die als belanghebbende kan worden aangemerkt niet tegen een besluit op te komen, dan kan iemand anders dus niet in diens plaats opkomen

Rechtstreeks (Direct) belang

er moet voldoende causaal verband aanwezig zijn tussen de gevolgen van het besluit en het geraakte belang. Een afgeleid belang is niet voldoende. Daarvan is sprake als een persoon door een besluit in zijn belang getroffen wordt via een civielrechtelijke overeenkomst. Wordt de eigenaar van een woning een Omgevingsvergunning voor de aanbouw van een serre geweigerd, dan kan die eigenaar wel, maar een eventuele huurder niet tegen die weigering opkomen

Actueel belang

het belang moet actueel zijn, dus niet gericht op eventuele toekomstige gebeurtenissen. Als een persoon verwacht te verhuizen naar een plek, en dicht bij die plek wordt een huis gebouwd, dan kan die persoon zich niet melden als belanghebbende. Er is sprake van een toekomstige, onzekere situatie

Bestuursorganen als belanghebbende

Artikel 1:2 lid 2 Awb bepaalt dat bestuursorganen ook een belanghebbende kunnen zijn als er wordt gekeken naar hun toevertrouwde belangen. De bovengenoemde criteria gelden grotendeels niet voor een bestuursorgaan, omdat een bestuursorgaan nooit een eigenbelang behartigt, maar altijd een algemeen belang. Daarnaast zijn deze algemene belangen altijd objectief bepaalbaar.

De toevertrouwde belangen moeten blijken uit de taken en bevoegdheden van het bestuursorgaan, die kunnen worden afgeleid uit de wettelijke taakomschrijving van het bestuursorgaan. Algemene taakomschrijvingen worden door de bestuursrechter niet goedgekeurd. Hij let dan ook vooral op bijzondere wetten waarin specifieke taken en bevoegdheden aan bestuursorganen zijn toebedeeld. Deze belanghebbendheid van een bestuursorgaan wordt nietig als een bestuursorgaan de wettelijke bevoegdheden delegeert of gedelegeerd heeft aan een ander bestuursorgaan.

De eisen rechtstreeks geraakt belang en actueel belang zijn nog wel van toepassing, de andere vereisten staan gelijk aan het algemene belang.^[1]