Bevolkingsuitwisseling tussen Turkije en Griekenland

De bevolkingsuitwisseling tussen Griekenland en Turkije van 1923 (Grieks: Ἡ Ἀνταλλαγή, Turks: Mübadele) was de uitwijzing van Grieks-orthodoxen uit Turkije en moslims uit Griekenland, overeengekomen apart van het Verdrag van Lausanne na de Grieks-Turkse Oorlog. In totaal werden zo'n twee miljoen mensen gedwongen te verhuizen, ongeveer 1,5 miljoen Grieken en 0,5 miljoen Turken. De uitwisseling was puur op religieuze grond gebaseerd; onder de gedeporteerden waren ook Turkse christenen uit Centraal-Anatolië, en islamitische Grieken van Kreta. Al voor de inwerkingstelling van de overeenkomst was het grootste deel van de betrokkenen uit eigen beweging vertrokken, vrezend voor gewelddadige confrontaties bij een gedwongen deportatie.

Aantallen Turken, Grieken en Armeniërs in Turkije in 1914

De uitwisseling

In een apart verdrag, apart van het Vredesverdrag van Lausanne, werd door Eleftherios Venizelos en Mustafa Kemal op 30 januari 1923 in Lausanne de Conventie inzake de uitwisseling van Griekse en Turkse bevolkingen overeengekomen. De uitwisseling was in feite een voortzetting van eerdere bevolkingsuitwisselingen gedurende de Eerste Balkanoorlog. Ten tijde van de inwerkingtreding van het verdrag op 1 mei was het grootste gedeelte van de twee miljoen betrokkenen al gevlucht. De overgebleven groepen die daadwerkelijk uitgewisseld werden waren zo'n 200.000 Grieks-orthodoxen uit Centraal-Anatolië en de Pontus enerzijds,^[1] en ongeveer 350.000 Turkse en Griekse moslims uit Kreta en Grieks Macedonië anderzijds.^[2] De Grieken uit het Ionische kustgebied rond Smyrna (Izmir), zo'n 900.000 man, waren al voor de uitwisseling gevlucht.^[3]

Groepen getroffen door de deportatie

In Griekenland:

• Turkse moslims
• islamitische Grieken
• islamitische zigeuners
• islamitische Megleno-Roemeens

In Turkije:

• Anatolische Grieken
• Turkse christenen (Karamanlis)

Groepen die gevrijwaard werden van deportatie

In Griekenland:

• Turkse moslims in West-Thracië

In Turkije:

• Grieken in Istanboel
• Grieken op de Prinseneilanden
• Grieken op de eilanden Imbros (Gökçeada) en Tenedos (Bozcaada)
• Grieken in de provincie Balıkesir