Bron- en contactonderzoek

Bron- en contactonderzoek, ook wel bron- en contactopsporing of contactopvolging, is onderzoek dat de gezondheidsdiensten uitvoeren als er een melding binnenkomt dat iemand een besmettelijke infectieziekte heeft. Het onderzoek is een van de maatregelen die gebruikt kunnen worden om verspreiding tegen te gaan.^[1] Met het contactonderzoek wordt getracht in kaart te brengen wie door de patiënt is besmet. Het brononderzoek probeert te achterhalen waar de patiënt besmet is geraakt.

België

In Vlaanderen wordt de contactopvolging uitgevoerd door het Agentschap Zorg en Gezondheid van de Vlaamse overheid. In Brussel door de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie en in Wallonië door het Agence wallonne pour une vie de qualité.^[2]

Nederland

Het bron- en contactonderzoek (BCO) wordt in Nederland uitgevoerd door de GGD bij een groot aantal meldingsplichtige infectieziekten, waaronder Hepatitis A, B en C^[3], een cluster van MRSA-infecties,^[4] en mazelen.^[5] In elk geval in 2018 waren dat ook de minder voorkomende ziekten zoals psittacose (papegaaienziekte), shigellose, leptospirose (rattenziekte), listeriose, kinkhoest en legionellose.^[1] In 2020 werd daar de ziekte COVID-19 aan toegevoegd.

Methode en doel

Aan een patiënt met een besmettelijke ziekte wordt volgens de Nederlandse aanpak gevraagd met wie deze contact heeft gehad. Daarbij wordt onderscheid gemaakt tussen twee perioden:

• De periode waarin de patiënt besmettelijk was (contactonderzoek). Dit heeft tot doel nieuwe besmettingen tijdig te vinden en eventuele patiënten te behandelen. Tijdens de coronapandemie in 2020 werd het contactonderzoek ook gebruikt om - bij gebrek aan behandeling - de contacten te adviseren in quarantaine te blijven totdat de incubatietijd voorbij is en tot zeker is dat het contact de besmetting niet heeft opgelopen.
• De periode waarin de patiënt de besmetting opliep (bronopsporing). Dit heeft tot doel om eventueel ook de bron aan te pakken, en maatregelen te nemen om verdere verspreiding te voorkomen, mocht de bron nog besmettelijk zijn. Via het brononderzoek kunnen bijvoorbeeld clusters van besmettingen gevonden worden.

Artsen-infectieziekten bij de GGD's voeren op grond van de gegevens uit het bron- en contactonderzoek analyses uit, waarbij zij clusters van besmettingen proberen te ontdekken en verbanden leggen zodat de aanpak van de ziekte in de regio daarop kan worden afgestemd.^[6]

In het geval van een besmetting met tuberculose worden eerst de naaste en frequente contacten onderzocht, pas daarna minder frequente contacten.^[7] Deze contacten krijgen een Mantouxtest, waaruit blijkt of zij inderdaad besmet zijn met de TBC-bacterie.^[8]

Wettelijke basis

De wettelijke basis voor het BCO is in Nederland gelegd in artikel 6 van de Wet publieke gezondheid.^[9] Daarin is in 2020 opgenomen dat burgemeester en wethouders van een gemeente verantwoordelijk zijn voor

• het bestrijden van tuberculose en seksueel overdraagbare aandoeningen, inclusief bron- en contactopsporing,
• bron- en contactopsporing bij meldingen als bedoeld in de artikelen 21, 22, 25 en 26 van de wet. Dat kan zijn een onbekende ziekte, een lijk dat besmet is met een giftige stof, een groot aantal zieken in de praktijk van een arts of in de omgeving, een ziekte die voorkomt op door de rijksoverheid vastgestelde lijsten of een ongewoon aantal zieken in een instelling met kwetsbare personen.

In de praktijk is deze verantwoordelijkheid van B&W gedelegeerd aan de lokale gemeentelijke gezondheidsdiensten, GGD.

Beperkingen

Het epidemiologische en klinische nut van het uitvoeren van een BCO is afhankelijk van de aard van de ziekte.^[1] Sommige ziekten komen vooral solitair voor. De kenmerken van de patiënt, zoals een zwak immuunsysteem, zijn dan bepalender voor het krijgen van de ziekte dan de blootstelling op zich. Een ziekte als psittacose is algemeen onder vogels, maar de besmetting bij mensen verloopt vaak zonder symptomen. Iets soortgelijks speelt bij listerose, veroorzaakt door een bacterie die in rauwmelkse kaas voorkomt. Volgens een aantal infectiebestrijders lijdt het BCO in deze gevallen tot onnodige kosten en onnodige medicalisering. De totale kosten van het BCO naar 16 introducties van mazelen in de Verenigde Staten in 2011 bedroegen enkele tientallen miljoenen dollars. Betwijfeld wordt of deze kosten opwegen tegen het verlagen van de kans op het krijgen van de ziekte, met name omdat de meeste contacten al door vaccinatie beschermd waren tegen de ziekte. In geval van kwetsbare patiënten ofwel clusters van patiënten is BCO wel belangrijk voor de infectiebestrijding.^[1]