Brugs (dialect)

Brugs is de variant van het Nederlands zoals dat in Brugge gesproken wordt. Het is een vorm van het West-Vlaams, maar het echte Brugs is een typisch stadsdialect dat duidelijk te onderscheiden is van de dialecten uit de rest van West-Vlaanderen.

Het West-Vlaamse dialect, en vooral dat van de zo belangrijke handelsstad Brugge, heeft de eerste bijdrage geleverd aan de standaardisering binnen het Middelnederlands.

Spelling en uitspraak

spelling	IPA	voorbeeld	commentaar
aa	[ɑː]?	aap, gaaze, kaake	De aa is een lange klinker die gearticuleerd wordt met een grote opening van de mondholte en met de tong licht naar achter getrokken. Hij lijkt op de aa in het AN, maar wordt meer achteraan uitgesproken. Een betere vergelijking vormt de ea in het Engelse woord heart.
oa	[ɔːɑ̯]? of [ɔːə̯]?	kloaster, oasem, voadere	De oa is een tweeklank die gearticuleerd wordt met een half open mondholte, de tong naar achter getrokken, en met ronding van de lippen. Het eerste deel van de tweeklank is lang en klinkt als de o in het Franse alors, en gaat dan over op een klank die lijkt op een korte a of een doffe e.
a	[ɑ]?	zak, fakke, zwallen	De a is een korte klinker die gearticuleerd wordt met een grote opening van de mondholte, en met de tong licht naar achter getrokken. Hij komt overeen met de a in AN bal.
èè	[æː]?	bèèr, stèèrt, gèèren	De èè is een lange klinker die gearticuleerd wordt met een grote opening van de mondholte, de tong vooraan in de mond en naar onder getrokken, en met gespreide lippen. Hij komt overeen met een gerekte a in het Engelse mad.
eej	[eɪ̯]?	sneej, speejgel, peejzen	De eej is een tweeklank die gearticuleerd wordt met een half gesloten mondholte, de tong wat naar het harde gehemelte geheven, en met gespreide lippen. Het eerste deel van de tweeklank lijkt sterk op de ee in AN beek, maar gaat snel over in een soort j. Vooral de oudere Bruggeling zegt niet geeven maar geejven, niet peeper maar peejper, niet 'k weet nie maar 'k weejt nie. Deze klank lijkt dan sterk op de ai in het Engelse wait.
eeë	[eːə̯]?	vleeës, geeëte, leeëge	De eeë is een tweeklank die gearticuleerd wordt met gespreide lippen, een half gesloten mondholte, de tong eerst hoog naar het harde gehemelte geheven en vervolgens wat naar beneden getrokken. Het eerste gedeelte is een lange klinker die sterk op de ee in AN kleed lijkt.
è	[æ]?	mès, èkse, slèkkevèt	De è is een korte klinker die gearticuleerd wordt met een grote opening van de mondholte, de tong vooraan in de mond en naar onder getrokken, en met gespreide lippen. Hij komt overeen met de a in het Engelse cash.
ie	[i̞]?	fiege, kiekstjie, twiefelen	De ie is een korte klinker die gearticuleerd wordt met een kleine opening van de mondholte, en de tong hoog naar het harde gehemelte geheven. Hij lijkt sterk op de ie in AN fiets, maar is wat minder gesloten (de tong is dus wat minder hoog geheven), en er is ook minder spreiding van de lippen.
ieë	[iːə̯]?	nieëf, bieër, strieëpe	De ieë is een tweeklank die gearticuleerd wordt met een kleine opening van de mondholte, de tong hoog naar het harde gehemelte geheven en met gespreide lippen. Het eerste deel van de tweeklank is lang en lijkt sterk op de ie in AN hier, en gaat dan over in een doffe e, een beetje zoals in AN allergieën.
i	[ɛ̝]?	vis, dwil, lippe	De i is een korte klinker die gearticuleerd wordt met een half open mondholte, de tong lichtjes naar voor, en met gespreide lippen. Hij lijkt sterk op de e in AN bek, maar is toch wat meer gesloten (de tong is dus wat hoger opgeheven).
oo	[oː]?	stoove, schoole, goote	De oo is een lange klinker die gearticuleerd wordt met een half gesloten mondholte, de tong sterk naar achter getrokken, en met lichte ronding van de lippen. Deze klank komt min of meer overeen met de oo in AN geloof, maar wordt in het authentieke Brugs sluitend gediftongeerd [oʊ̯]?, wat betekent dat de lange oo eindigt in de richting van een oe of een w. "Echte" Bruggelingen spreken dus van stoowve, schoowle, goowte etc. Er is dan weinig of geen verschil tussen deze klank en een authentiek uitgesproken ow in blow, sowse, vrowe (zie bij ow).
o	[ɔ]?	zop, bolke, zokke	De o is een korte klinker die gearticuleerd wordt met een half open mondholte, de tong naar achter getrokken, en met geronde lippen. Hij komt overeen met de o in AN bom.
uu	[ʏ]?	fruut, puut, puustemuule	De uu is een korte klinker die gearticuleerd wordt met een kleine opening van de mondholte, en de tong hoog naar het harde gehemelte geheven. Hij lijkt sterk op de u(u) in het AN duw en minuut, maar is wat minder gesloten (de tong dus wat minder hoog opgeheven), en er is ook minder ronding van de lippen.
u	[œ]?	duts, nutjie, mussel	De u is een korte klinker die gearticuleerd wordt met een half open mondholte, de tong lichtjes naar het harde gehemelte geheven, en met geronde lippen. Hij lijkt sterk op de u in AN bus, maar is wat opener (de tong is dus wat minder hoog opgeheven).
e	[ə]?	de, ze, geruchte	De e is steeds de doffe e, zoals die voorkomt in onbeklemtoonde lettergrepen. Net als in het AN is dit de klinker die wordt voortgebracht bij een neutrale stand van de tong. De doffe e's in het Brugse vernukkelde klinken dus niet anders dan in het AN verrukkelijke.
oeë	[uːə̯]?	broeër, voeët, schoeëre	De oeë is een tweeklank die gearticuleerd wordt met een kleine opening van de mondholte, het blad van de tong hoog naar het zachte gehemelte geheven en met ronding van de lippen. Het eerste deel van de tweeklank is lang en gaat over in een doffe e. Het geheel klinkt als het eind van het Duitse Ruhe of van het Engelse sure.
oe	[u̞]?	koese, oekd, koente	De oe is een korte klinker die gearticuleerd wordt met een kleine opening van de mondholte, en het blad van de tong hoog naar het zachte gehemelte geheven. Hij lijkt sterk op de oe in AN hoek, maar is wat minder gesloten (de tong is dus wat minder hoog opgeheven), en er is ook minder ronding van de lippen.
eu	[øː]?	neuze, beuter, meugelik	De eu is een lange klinker die gearticuleerd wordt met een half gesloten mondholte, de tong naar het harde gehemelte geheven, en met geronde lippen. Hij lijkt sterk op de eu in AN deur, maar wordt in het authentieke Brugs sluitend gediftongeerd [øʏ̯]?. Bij de oudere Bruggelingen hoort men namelijk deujre, zeujne, dreujpel etc.
ow	[ɔu̯]?	fowte, sowse, blow	De ow is een tweeklank die gearticuleerd wordt met een half gesloten mondholte, de tong sterk naar achter getrokken, en met lichte ronding van de lippen. Hij lijkt een beetje op de ou in AN trouw, maar gaat rapper over in een w (het eerste deel is dus een korte klinker) en is meer gesloten (de tong bevindt zich dus niet zo laag in de mond). Bij oudere Bruggelingen wordt de ow zelfs zo gesloten geproduceerd dat de klank niet te onderscheiden is van de lange (authentiek uitgesproken) oo. De "echte" Bruggelingen spreken dus van een broower(e), een vroowe en bloow.
ei	[ɛː]?	dierlandeine, veejtrieneir, siesteim	De ei is een lange klinker die gearticuleerd wordt met een half open mondholte, en de tong lichtjes naar voor. Hij komt overeen met de ei in (de Antwerpse) Meir.
òò	[ɔː]?	kofferfòòr, mazòòr, glòòbetjie	De òò is een lange klinker die gearticuleerd wordt met een half open mondholte, de tong naar achter getrokken, en met ronding van de lippen. Hij komt overeen met de klinker in het Franse corps.
œu	[œː]?	farsœur, ènzinjœur, vajazœur	De œu is een lange klinker die gearticuleerd wordt met een half open mondholte, de tong licht naar voor geplaatst, en met lichte ronding van de lippen. Hij komt overeen met de œu in het Franse sœur.
iñ	[ɛ̃ː]?	afiñ, kol mariñ, ridiñgotjie	De iñ is een lange klinker die gearticuleerd wordt met een grote opening van de mondholte, de tong vooraan in de mond en naar onder getrokken, en met gespreide lippen. De lucht passeert zowel door de neus als door de mond. Deze klank komt overeen met de in in Firmin.
g	[ɦ]?	ganze, grèèten, Brugge	De g is een medeklinker die gekenmerkt wordt door een articulatie waarbij een lichte vernauwing van het spraakkanaal ter hoogte van de stemspleet (en niet ter hoogte van het zachte gehemelte) de luchtstroom gedeeltelijk tegenhoudt, zodat een stemhebbend geruis ontstaat. Hij komt overeen met de h in aha.
ch	[h]?	bucht, kachtelgat, prochie	De ch is een medeklinker die gekenmerkt wordt door een articulatie waarbij de luchtstroom door een vernauwing van het spraakkanaal ter hoogte van de stemspleet (en niet ter hoogte van het zachte gehemelte) naar buiten geperst wordt, zodat een stemloos geruis ontstaat. De ch is de stemloze tegenhanger van de h.
sch		scharten, dèschen, mènsch	De medeklinkercluster sch wordt op verschillende manieren uitgesproken in het Brugs. In het begin van een woord (bv. schaap, schieve, schrieven) is er het meest variatie. Dan hoort men ofwel s + h, ofwel de "Franse" ch (als in chérie) + h, ofwel enkel de "Franse" ch, ofwel ten slotte een s gevolgd door een zogenaamde glottisslag. In het authentieke Brugs komt de glottisslag nauwelijks voor, maar wel in het jongere Brugs en zeker in de dialecten van het omringende West-Vlaamse platteland. Het gebruik van de glottisslag, niet alleen in bv. scharten maar ook in bv. bakken, petatten of lachen, wordt in Brugge door sommigen als "boers" ervaren. In het midden van een woord (bv. dèschen, wènschen, flasche) is er nog veel variatie - enkel de "Franse" ch zonder meer komt niet meer voor. Op het eind van een woord (bv. mènsch, Brugsch, Vlamsch) hoort men altijd gewoon s.

Verdubbelingsregel

Een enkele medeklinker tussen twee klinkers waarvan de eerste kort en beklemtoond is, wordt verdubbeld: barakke (niet barake), persèssie (niet persèsie), dinne (niet dine), gorre (niet gore), petutter (niet petuter) etc. Soms helpt deze regel ons de klemtoon te bepalen: zo kan kateliek (katholiek) worden onderscheiden van katteliek (kattenlijk).

Deze verdubbelingsregel geldt niet bij de ie en de oe, die wel korte klinkers zijn maar ook in het Nederlands geen verdubbeling veroorzaken. (dus piepoo, niet pieppoo; foefelen, niet foeffelen). Ook de uu veroorzaakt geen verdubbeling: muule, niet muulle.

Bij samenstellingen wordt de verdubbelingsregel toegepast op de afzonderlijke, samenstellende leden en niet op de samenstelling als geheel: zo wordt in kofferfòòr de f in koffer- verdubbeld, ook al valt de klemtoon van de samenstelling als geheel op -fòòr, en niet op de o in kof. Evenzo wordt in flaschestèkkere ('mager iemand') de k in -stèkkere verdubbeld, ook al krijgt flasche- de klemtoon binnen de samenstelling als geheel.

Regels weergave assimilatieverschijnselen

Een medeklinker kan van articulatie veranderen (zelfs wegvallen) onder invloed van de medeklinker die volgt of voorafgaat. Dit verschijnsel van wederzijdse beïnvloeding wordt in de taalkunde assimilatie genoemd. Omdat assimilatie grotendeels te voorspellen is, zijn er regels voor te formuleren en hoeft men bijgevolg niet elke klankverandering in de spelling aan te duiden. Dit zijn de belangrijkste gevallen en de erbij horende afspraken voor de spelling:

Invloed b en d op voorafgaande medeklinker

Een medeklinker waarop een b of d volgt, wordt stemhebbend. In de taalkunde noemt men dit verschijnsel anticiperende assimilatie: de eerste medeklinker past zich al aan de volgende aan. Conform de Nederlandse spelling geeft men deze klankverandering niet weer. Men schrijft dus ofbustelen (niet ovbustelen), j'is buuten (niet j'iz buuten), ip de taafel (niet ib de taafel) etc.

Anders dan in het AN wordt een t voor een d toch niet stemhebbend. Integendeel, het is de d die dan stemloos wordt. Ook dit wordt niet weergegeven: men schrijft dus uutdoeën (niet uuttoeën), uut de kasse (niet uut te kasse) etc.

Invloed stemloze medeklinker op volgende v, z of g

Een stemloze medeklinker maakt een erop volgende v, z of g stemloos, dus maakt er respectievelijk een f, s of (Brugse) ch van. In de taalkunde spreekt men van progressieve assimilatie: de eerste medeklinker behoudt zijn karakter en beïnvloedt de volgende medeklinker, zoals de t voor een d hierboven. Conform de Nederlandse spelling geeft men deze klankverandering niet weer. Men schrijft dus 't is vul (niet 't is ful), 'k zien do (niet 'k sien do), ipgeejven (niet ipcheejven) etc.

Invloed klinker of glijder op voorafgaande f, s of ch

Een klinker of glijder (l, m, n, r, j of w) maakt als gevolg van progressieve assimilatie een erop volgende f, s of ch stemhebbend, dus maakt er respectievelijk een v, z of (Brugse) g van. Conform de Nederlandse spelling geeft men deze klankverandering niet weer. Men schrijft dus liefreuke (niet lievreuke), z'is wèg (niet z'iz wèg), toch nie (niet tog nie) etc.

Invloed medeklinker op voorafgaande vervoegings-t

De vervoegings-t van het werkwoord kan wegvallen als het volgende woord met een medeklinker begint. Dat is ook zo bij de woordjes wat, dat, mèt en niet:

't Go(t) goan eej!

Zèg(t) da(t) nie(t)!

Je zieë(t) veejle.

Ja wa(t) zèg je!

Je lig(t) mè(t) z'n pèkkels omooge.

Ook een stemloze slot-d valt op die manier weg:

Z'aa(d) gin antrèk.

Echter, deze weggevallen -t/-d oefent toch nog zijn invloed uit op de erop volgende medeklinker, die stemloos kan worden: men hoort dus Zèg ta nie; Je zieë feejle; Ja wa sèg je; Z'aa chin antrèk etc. Deze assimilatie wordt niet in de spelling weergegeven (zie 1.2.1 en 1.2.2).

Regels weergave onderlinge beïnvloeding klinkers en medeklinkers

Niet alleen medeklinkers kunnen elkaar onderling beïnvloeden. Ook wanneer een klinker en een medeklinker aangrenzend zijn, kan de ene de andere doen veranderen of doen wegvallen. Dit zijn de belangrijkste gevallen en de erbij horende afspraken voor de spelling:

Invloed klinker op voorafgaande slot-e

Een doffe -e op het einde van een woord valt weg als er een woord op volgt dat met een klinker begint. Bij korte woordjes (de, je, ze etc.) geeft men dit aan met een apostrof, bijvoorbeeld z'is t'oekd. Bij de andere woorden laat men de e staan, omwille van de gelijkvormigheid van het woord in andere omgevingen. Men schrijft dus d'èspe angt an de bolke (niet d'èsp' angt an de bolke), tuschen de garre èn de deure (niet tuschen de gar' èn de deure), vorte eejers (niet vort' eejers) etc.

Invloed klinker op voorafgaande vervoegings-t

Een klinker maakt een voorafgaande vervoegings-t stemhebbend (maakt er dus een -d van) als die vervoegings-t op een klinker volgt of aan een werkwoord gehecht wordt dat in de infinitief voor de -en een stemhebbende medeklinker laat horen (bijvoorbeeld kennen, geejven etc., maar niet lachen, wèrken etc.). Omwille van de gelijkvormigheid van het woord behoudt men toch de spelling met -t. Men schrijft dus 't stot ieër (niet 't stod ieër), ze kènt èm (niet ze kend èm), je gift olles wèg (niet je gifd olles wèg) etc.

Invloed n, m of ng op voorafgaande klinker

Een nasale medeklinker (n, m of ng) maakt een voorafgaande klinker nasaal (zorgt er dus voor dat bij het uitspreken van die klinker de lucht uit de longen gedeeltelijk door de neus naar buiten gaat). Vergelijk de oa in koas en koantjies, de eeë in zeeëpe een zeeëmel, de ie in brieke en briengen etc. Het verschil is er, maar blijft al bij al te onopvallend om er een andere letter of lettercombinatie te introduceren. De nasalering. wordt dus niet in de spelling weergegeven om het woordbeeld niet te schaden.

Volgt er op de n een schuurklank (bijvoorbeeld s, g, z etc.), dan wordt de voorafgaande klinker lang (als die nog niet lang was), en valt de n zelf weg. Voorbeelden hiervan zijn sanse, pènse, kiens, klinst, schonst, bruunst, slunstjie, froense, oeënsdag, angekommen, invetten. Deze complexe maar spontane klankverandering wordt evenmin in de spelling weergegeven, ook hier om een vlotte leesbaarheid te waarborgen.

Grammatica

Voornaamwoorden

Persoonlijke voornaamwoorden

	1e ev.	2e ev.	3e ev. m.	3e ev. v.	3e ev. o.	1e mv.	2e mv.	3e mv.
onderwerp	'k / ik / 'k...ik	je / gie / je...gie	je / je...tie	ze / zie / ze...zie	't	me / miender / me...miender	je / giender / je...giender	ze / ziender / ze...ziender
voorwerp	me / mien	je / joen	èm	ur / eur	't	ons / oens	joender / junder	under

Bezittelijke voornaamwoorden

1e ev.	mien / m'n / me
2e ev.	joen / j'n / je
3e ev. m.	zien / z'n / ze
3e ev. v.	ur / eur(en)
3e ev. o.	zien / z'n / ze
1e mv.	ons / onze / miender...ons
2e mv.	joender / junder
3e mv.	under / ziender...under

Bezittelijke voornaamwoorden zelfstandig gebruikt

voorbeeld	1e ev.	2e ev.	3e ev. m.	3e ev. v.	3e ev. o.	1e mv.	2e mv.	3e mv.
Die vint, j'is/'t is de(n) ...	mienen / mien'n	joenen / joen'n	zienen / zien'n	euren / eur'n / urzen	zienen / zien'n	onzen / onz'n	joenderen / joender'n	underen / under'n
Die vrowe, z'is de/d' ...	miene	joene	ziene	eure	ziene	onze	joendere	undere
Da meistjie, 't is 't ...	miene	joene	ziene	eure	ziene	onze	joendere	undere
Die kienders, 't zien de/d' ...	miene	joene	ziene	eure	ziene	onze	joendere	undere

Aanwijzende voornaamwoorden

ev. m.	ev. v.	ev. o.	mv.
die / dieënen / dieën'n / deejz(e/n) (vint)	die (vrowe)	da (meistjie) / da(d)...ieër	die (kienders)

Aanwijzende voornaamwoorden zelfstandig gebruikt

ev. m.	ev. v.	ev. o.	mv.
(den)dieënen / (den)dieën'n / deejn	dedieë / dedeej	da / dad(de) / da(d)...ieër	dedieë / dedeej

Onbepaalde voornaamwoorden

Voorbeelden:

iemand	niemand	iets	niets
e(n)twieën(e)	nieëman(d)	e(n)twa(d) / e(n)twadde	nieëten(t)

Vragende voornaamwoorden

wie	waar	wanneer	wat	waarom	hoe
wieën(e)	wo	wanneeër(e)	wa / wadde	vowa(dde)	oe(ë)

Wederkerende voornaamwoorden

"Zich" wordt in het Brugs niet gebruikt. In de plaats gebruikt men: me/mien, je/joen, èm, eur, èm, ons, joender en under.

Voorbeeld:

• Je wast èm.

→ Hij wast zich.

Lidwoorden

	ev. m.	ev. v.	ev. o.	mv.
onbepaald	e vint / een/'n ezel	e vrowe / een/'n iefrowe	e meistjie / een/'n iefrowtjie	-- (kienders)
bepaald	de vint / den ezel	de vrowe / d'iefrowe	et/'t meistjie	de kienders

(Onbepaalde) bijwoorden

Voorbeelden:

ergens	nergens
e(n)twoar / e(n)two(r)	nieëvers(t) / nieëverangst(en)

Bijvoeglijke naamwoorden

Voorbeeld: roar (eigenaardig, ongewoon)

Bijvoeglijk gebruikt

ev. m.	ev. v.	ev. o.	mv.
die roare vint	die roare vrowe	da roar meistjie	die roare kienders

Zelfstandig gebruikt

	ev. m.	ev. v.	ev. o.	mv.
aanwijzend	die roar'n	die roare	--	die roare
onbepaald	e roar'n	e roare	--	roare

Werkwoorden

Sterke werkwoorden

Voorbeelden:

Tegenwoordige tijd

	klasse 1	klasse 2a	klasse 2b	klasse 3a	klasse 3b	klasse 4	klasse 5	klasse 6	klasse 7
	bluuv(e)n (blijven)	kieëz(e)n (kiezen)	zuug(e)n (zuigen)	zieng(e)n (zingen)	alp(e)n / èlp(e)n (helpen)	neejm(e)n (nemen)	geejv(e)n (geven)	sloan (slaan)	loat(e)n (laten)
ik	bluuv(e)n	kieëz(e)n	zuug(e)n	zieng(e)n	alp(e)n	neejm(e)n	geejv(e)n	sloan	loat(e)n
gie	bluuf(t)	kieës(t)	zuug(t)	zieng(t)	alp(t)	nim(t), neejm(t)	gif(t)	sloa(t)	l(o)at
je/zie/'t	bluuf(t)	kieës(t)	zuug(t)	zieng(t)	alp(t)	nim(t), neejm(t)	gif(t)	sloa(t)	l(o)at
miender	bluuv(e)n	kieëz(e)n	zuug(e)n	zieng(e)n	alp(e)n	neejm(e)n	geejv(e)n	sloan	loat(e)n
giender	bluuf(t)	kieës(t)	zuug(t)	zieng(t)	alp(t)	neejm(t)	gif(t)	sloa(t)	l(o)at
ziender	bluuv(e)n	kieëz(e)n	zuug(e)n	zieng(e)n	alp(e)n	neejm(e)n	geejv(e)n	sloan	loat(e)n

Verleden tijd

	klasse 1	klasse 2a	klasse 2b	klasse 3a	klasse 3b	klasse 4	klasse 5	klasse 6	klasse 7
	bluuv(e)n (blijven)	kieëz(e)n (kiezen)	zuug(e)n (zuigen)	zieng(e)n (zingen)	alp(e)n / èlp(e)n (helpen)	neejm(e)n (nemen)	geejv(e)n (geven)	sloan (slaan)	loat(e)n (laten)
ik	bleeëv(e)n	koaz(e)n	zoag(e)n	zoeng(e)n	ieëlp(e)n	naam(e)n	gaav(e)n	sloeg(e)n	lieët(e)n
gie	bleeëf	koas	zoag	zoeng / zoenk	ieëlp	naam(p)	ga(a)f	sloeg	lieët
je/zie/'t	bleeëf	koas	zoag	zoeng / zoenk	ieëlp	naam(p)	ga(a)f	sloeg	lieët
miender	bleeëv(e)n	koaz(e)n	zoag(e)n	zoeng(e)n	ieëlp(e)n	naam(e)n	gaav(e)n	sloeg(e)n	lieët(e)n
giender	bleeëf(t)	koas(t)	zoag(t)	zoeng(t) / zoenk(t)	ieëlp(t)	naam(p)(t)	ga(a)f(t)	sloeg(t)	lieët
ziender	bleeëv(e)n	koaz(e)n	zoag(e)n	zoeng(e)n	ieëlp(e)n	naam(e)n	gaav(e)n	sloeg(e)n	lieët(e)n
voltooid deelwoord	gebleejv(e)n	gekooz(e)n	gezoog(e)n	gezoeng(e)n	golp(e)n	genoom(e)n	gegeejv(e)n	gesleejg(e)n	geloat(e)n

Over de 7 klassen

In de taalkunde heeft men de gewoonte om de sterke werkwoorden in 7 ablautsklassen in te delen (zie ook Gotisch, Oudnoords, Oudengels, Oudhoogduits). Die indeling is gebaseerd op de oorspronkelijke verbuigingen van sterke werkwoorden in het Oudgermaans, en men gebruikt ze hier ook om al de mogelijke verbuigingen in het Brugs op te sommen.

klasse	subklasse1	werkwoorden
Klasse 1	ie-ee-ee-ee	biet(e)n (bijten), griep(e)n (grijpen), kiek(e)n (kijken), rieën (rijden), schien(e)n (schijnen), smiet(e)n (smijten), snieën (snijden), stieg(e)n (stijgen), zwieg(e)n (zwijgen)
	uu-ee-ee-ee	bluuv(e)n (blijven)
Klasse 2a	ie-oo-oo-oo	bieën (bieden), gieët(e)n (gieten), kieëz(e)n (kiezen), rieëk(e)n (ruiken), schieët(e)n (schieten), vlieëg(e)n (vliegen), vrieëz(e)n (vriezen)
	ee-oo-oo-oo	weejg(e)n (wegen)
Klasse 2b	uu-oo-oo-oo	buug(e)n (buigen), fluut(e)n (fluiten), kruup(e)n (kruipen), sluup(e)n (sluipen), snuut(e)n (snuiten), snuuv(e)n (snuiven), stuup(e)n (buigen), stuuv(e)n (stuiven), zuug(e)n (zuigen), zuup(e)n (zuipen)
Klasse 3a	ie-oe-oe-oe	drienk(e)n (drinken), klienk(e)n (klinken), schienk(e)n (schenken), sprieng(e)n (springen), zienk(e)n (zinken), zieng(e)n (zingen)
	i-oe-oe-oe	biend(e)n (binden), viend(e)n (vinden)
	e-o-o-o	krèmp(e)n (krimpen), tèèrt(e)n (treden), trèkk(e)n (trekken)
	i-o-o-o	vicht(e)n (vechten)
	u-o-o-u	begunn(en) (beginnen)
Klasse 3b	e-ie-ie-o	èlp(e)n (helpen), wèrp(e)n (werpen)
Klasse 4	ee-a(a)-aa-oo	breejk(e)n (breken), neejm(e)n (nemen), spreejk(e)n (spreken), steejk(e)n (steken), steejl(e)n (stelen)
	o-a(a)-aa-o	komm(e)n (komen)
Klasse 5a	ee-a(a)-aa-ee	eejt(e)n (eten), geejv(e)n (geven), leejz(e)n (lezen), geneejz(e)n (genezen), meejt(e)n (meten), vergeejt(e)n (vergeten)
	i-a(a)-aa-ee	ligg(e)n (liggen), zitt(e)n (zitten)
Klasse 5b	ie-a(a)-aa-ie	zieën (zien)
Klasse 6	oa-oe-oe-oa	stoan (staan)
	oa/aa-oe-oe-ee	sloan (slaan), draag(e)n (dragen)
	èè-oe-oe-oo	zwèèr(e)n (zweren)
Klasse 7	oa/aa-ie-ie-oa	bloaz(e)n (blazen), goan (gaan), loat(e)n (laten), slaap(e)n (slapen)
	oo-ie-ie-oo	loop(e)n (lopen)
	oe-ie-ie-oe/oo	oekd(e)n (houden), roep(e)n (roepen)
	a-ie-ie-a	ang(e)n (hangen), vang(e)n (vangen)

¹ De subklasse toont de klankwijzigingen die optreden tussen infinitief - 3e p.ev. v.t. - 1e p.mv. v.t. - voltooid deelwoord.

• Voorbeeld voor geejv(e)n (geven, klasse 5a) : geejven - ga(a)f - gaaven - gegeejven → subklasse = ee-a(a)-aa-ee.

Uitzonderingen

Sommige sterke werkwoorden kunnen in het Brugs ook zwak verbogen worden, uitgezonderd van het voltooid deelwoord.

Voorbeelden:

	kieëz(e)n (kiezen)	zuug(e)n (zuigen)	alp(e)n (helpen)
ik	kieësd(e)n	zuugd(e)n	alpt(e)n
gie	kieësde	zuugde	alpte
je/zie/'t	kieësde	zuugde	alpte
miender	kieësd(e)n	zuugd(e)n	alpt(e)n
giender	kieësde	zuugde	alpte
ziender	kieësd(e)n	zuugd(e)n	alpt(e)n
voltooid deelwoord	gekooz(e)n	gezoog(e)n	golp(e)n

Zwakke werkwoorden

Voorbeelden:

Tegenwoordige tijd

	droaien (draaien)	kats(e)n (kaatsen)	maak(e)n (maken)	durv(e)n (durven)
ik	droai(e)n	kats(e)n	maak(e)n	durv(e)n
gie	droai(t)	katst	mak(t)	durf(t)
je/zie/'t	droai(t)	katst	mak(t)	durf(t)
miender	droai(e)n	kats(e)n	maak(e)n	durv(e)n
giender	droai(t)	katst	mak(t)	durf(t)
ziender	droai(e)n	kats(e)n	maak(e)n	durv(e)n

Verleden tijd

	droai(e)n (draaien)	kats(e)n (kaatsen)	maak(e)n (maken)	durv(e)n (durven)
ik	droaid(e)n	katst(e)n	ma(a)kt(e)n	durfd(e)n
gie	droaide	katste	makte	durfde
je/zie/'t	droaide	katste	makte	durfde
miender	droaid(e)n	katst(e)n	ma(a)kt(e)n	durfd(e)n
giender	droaide	katste	makte	durfde
ziender	droaid(e)n	katst(e)n	ma(a)kt(e)n	durfd(e)n
voltooid deelwoord	gedroaid	gekatst	gemakt	gedurfd

Uitzonderingen

Sommige zwakke werkwoorden kunnen in het Brugs ook sterk verbogen worden, uitgezonderd van het voltooid deelwoord.

Voorbeelden:

	maak(e)n (maken)	durv(e)n (durven)
ik	mieëk(e)n	dieërv(e)n
gie	mieëk	dieërf
je/zie/'t	mieëk	dieërf
miender	mieëk(e)n	dieërv(e)n
giender	mieëk	dieërf
ziender	mieëk(e)n	dieërv(e)n
voltooid deelwoord	gemakt	gedurfd

Onregelmatige werkwoorden

Voorbeelden:

Tegenwoordige tijd

	èn (hebben)	zien (zijn)	doeën (doen)	weejt(e)n (weten)	durv(e)n (durven)	kann(en) / kunn(en) (kunnen)	mag(ge)n (mogen)	moe(t)(e)n (moeten)	word(e)n (worden)	brieng(e)n (brengen)	koop(e)n (kopen)	wèrk(e)n (werken)	zoek(e)n (zoeken)	-- (zullen)
ik	èn	zien	doeën	weejt(e)n	durv(e)n	kann(en)	mag(ge)n	moet(e)n	word(e)n	brieng(e)n	koop(e)n	wèrk(e)n	zoek(e)n	(*)
gie	è / èt	zie(t)	doeë(t)	wit	durf(t)	kan(t)	mag(t)	moe(t)	wor(dt)	brieng(t)	kop(t)	wèrk(t)	zoek(t)
je/zie/'t	eej(t)	is	doeë(t)	wit	durf(t)	kan(t)	mag(t)	moe(t)	wor(dt)	brieng(t)	kop(t)	wèrk(t)	zoek(t)
miender	èn	zien	doeën	weejt(e)n	durv(e)n	kann(en)	mag(ge)n	moet(e)n	word(e)n	brieng(e)n	koop(e)n	wèrk(e)n	zoek(e)n
giender	è / èt	zie(t)	doeë(t)	wit	durf(t)	kan(t)	mag(t) / meug(t)	moe(t)	wor(dt)	brieng(t)	kop(t)	wèrk(t)	zoek(t)
ziender	èn	zien	doeën	weejt(e)n	durv(e)n	kann(en)	mag(ge)n	moet(e)n	word(e)n	brieng(e)n	koop(e)n	wèrk(e)n	zoek(e)n

(*) Zie hier voor "zullen" in het Brugs.

Verleden tijd

	èn (hebben)	zien (zijn)	doeën (doen)	weejt(e)n (weten)	durv(e)n (durven)	kann(en) / kunn(en) (kunnen)	mag(ge)n (mogen)	moe(t)(e)n (moeten)	word(e)n (worden)	brieng(e)n (brengen)	koop(e)n (kopen)	wèrk(e)n (werken)	zoek(e)n	zoen (zouden)
ik	aan	woar(e)n / was	deejn	wist(e)n	dost(e)n	kost(e)n	mocht(e)n	most(e)n	wieër(e)n	brocht(e)n	kocht(e)n / kopt(e)n	vrocht(e)n	zocht(e)n	zoen
gie	aa(d)	woar(t) / was	deej	wist	dost	kost	mocht	most	wieër	brocht	kocht / kopte	vrocht	zocht	zoe(t)
je/zie/'t	aa(d)	was	deej	wist	dost	kost	mocht	most	wieër	brocht	kocht / kopte	vrocht	zocht	zoe(t)
miender	aan	woar(e)n	deejn	wist(e)n	dost(e)n	kost(e)n	mocht(e)n	most(e)n	wieër(e)n	brocht(e)n	kocht(e)n / kopt(e)n	vrocht(e)n	zocht(e)n	zoen
giender	aa(d)	woar(t)	deej	wist(e)	dost	kost	mocht	most	wieërd	brocht	kocht / kopte	vrocht	zocht	zoe(t)
ziender	aan	woar(e)n	deejn	wist(e)n	dost(e)n	kost(e)n	mocht(e)n	most(e)n	wieër(e)n	brocht(e)n	kocht(e)n / kopt(e)n	vrocht(e)n	zocht(e)n	zoen
voltooid deelwoord	gèd	gewist	gedoan	geweejt(e)n	gedost	gekann(en) / gekunn(en)	gemag(ge)n	gemoet(e)n	geword(e)n	gebrocht	gekocht	gevrocht	gezocht	--

"Zullen" in het Brugs

Dit werkwoord wordt alleen in de verleden tijd gebruikt. In de tegenwoordige tijd gebruikt men altijd goan (gaan), zoals in:

- 't Go noaste weejke weejre reejgen'n. (Het zal volgende week weer regenen.)

Trappen van vergelijking

Voorbeelden:

stellend	vergrotend	overtreffend	zelfstandig gebruikt
goeë(d) (goed)	beetr	bèst	--
slicht (slecht)	slichter	slich(t)st	--
oge (hoog)	oger	oogst	d'oogte
leeëge (laag)	leeëger	leeëgst	de leeëgte
veejle (veel)	meeër	meeëst	--
winnig (weinig)	minder	minst	--
grôot (groot)	grotter	grotst	de grotte
kleeën (klein)	klinder	klinst	--
vèrre (ver)	vèrder	vèrst	de vèrte
dichte (dichtbij)	dichter	dichst / noast	--
zeeëre (vlug)	zirder	zirst	--
traage (traag)	traager(der)	traagst	--
breeëd (breed)	bridder	bridst	de britte
smol (smal)	smoll(d)er	smolst	de smolte
dinne (dun)	dinner	dinst	--

Verkleinwoorden

Verkleinwoorden maakt men door aan het zelfstandig naamwoord enkelvoud een achtervoegsel bij te voegen. Dat kan -je, jie, -(s)tje of -(s)tjie zijn.

Bv.: broek/broekstj(i)e, uus/uuzetj(i)e, blad/ bladj(i)e, stoeël/stoeëltj(i)e, stroate/strètj(i)e, pèèrd/pèrretj(i)e

(broek, huis, blad, stoel, straat, paard)

Telwoorden

Hoofdtelwoorden

1	2	3	4	5	6	7	8	9	10
eeën	twi	drieje	vieëre	vuuve	zèsse	zeejvn / zeejfden	achte	neejgn	tieëne
11	12	13	14	15	16	17	18	19	20
èlve / alve	twolve	dertieëne	veeërtieëne	viftieëne / vigtieëne	zèstieëne	zeejvntieëne	achttieëne	neejgntieëne	twientig
30	40	50	60	70	80	90	100	1000	1 000 000	1 000 000 000
dèrtig	veeërtig	viftig / vigtig	tsèstig	tseejvntig	tachentig	tneejgntig	oenderd	duusd	mieljoeën	mieljèèr

Rangtelwoorden

	1e	2e	3e	4e	5e	6e	7e	8e	9e	10e
ev.m.	eeëstn	twidn	dèrdn	vieërdn	vuufdn	zèsdn	zeejvstn	ach(t)stn	neejgnstn	tieënstn
ev.v. /ev.o. /mv.	eeëste	twidde	dèrde	vieërde	vuufde	zèsde	zeejvnste	ach(t)ste	neejgnste	tieënste
	11e	12e	13e	14e	15e	...	20e	30e	40e	...
ev.m.	èlfstn / alfstn	twolfstn	dèrtieënstn	veeërtieënstn	viftieënstn / vigtieënstn	...	twientigstn	dèrtigstn	veeërtigstn	...
ev.v. /ev.o. /mv.	èlfste / alfste	twolfste	dèrtieënste	veeërtieënste	viftieënste / vigtieënste	...	twientigste	dèrtigste	veeërtigste	...

Ja en neen

	ja		neen
1e ev.	jaa'k	ba jaa'k	neeë'k / nin'k	ba neeë'k / ba nin'k	ja 'k en doeën	ba 'k en doeën
2e ev.	joa j' / joa je	ba joa j' / ba joa je	nee j(e) / ni j(e)	ba nee j' / ba ni j(e)	ja j'en doeët	ba j'en doeët
3e ev. m.	joa j' / joa je	ba joa j' / ba joa je	nee j(e) / ni j(e)	ba nee j' / ba ni j(e) / ba nee j' nie	ja j'en doeët	ba j'en doeët
3e ev. v.	joa z'	ba joa z'	neeë z' / nin z'	ba neeë z' / ba nin z'	ja z'en doeët	ba z'en doeët
3e ev. o.	joa't	ba joa't	neeë't / nin't	ba neeë 't / ba nin 't	ja 't en doeët / ja 't oeët	ba 't en doeët / ba 't oeët
1e mv.	jaa m(e)	ba jaa m(e)	neeë m(e)	ba neeë m'	ja m'en doeën	ba m'en doeën
2e mv.	joa j' / joa je	ba joa je	nee je / ni je	ba nee je / ba ni je	ja j'en doeët	ba j'en doeët
3e mv.	joa z' / joan z'	ba joa z' / ba joan z'	neeë z' / nin z'	ba neeë(n) z' / ba nin z'	ja z'en doeën	ba z'en doeën
	(1)	(2)	(3)	(4)	(5)	(6)

1. Als (+) antwoord op een (+) vraag of op een bevestigende zin.
2. Als versterkend (+) antwoord op een (+) vragende zin en als (+) antwoord op een (-) vraag.
3. Als (-) antwoord op een (+) of (-) vraag.
4. Als versterkend (-) antwoord op een (+) of (-) vraag.
5. Als (-) antwoord op een bevestigende zin of als (+) antwoord op een ontkennende zin.
6. Versterkende vorm van (5).

Literatuur

• J. JACOBS, Het Westvlaemsch van de oudste tijdens tot heden, Groningen, Wolters, 1927.
• WERKGROEP BRUGS WOORDENBOEK, Brugs Woordenboek, Brugge, Brugs Ommeland, 2001.