Collectieve actie

Een collectieve actie, in het Engels een class action en in het Nederlands ook wel een representatieve actie of groepsvordering of collectieve vordering genoemd, is een rechtszaak waarin een grote groep mensen of rechtspersonen collectief een vordering bij de rechter aanhangig maakt. Deze vorm van een collectieve rechtszaak is ontstaan in de Verenigde Staten en is nog steeds voornamelijk een Amerikaans fenomeen. Verschillende Europese landen hebben in de periode 2005-2010 heel wat wetswijzigingen gekend waardoor belangenorganisaties zoals consumentenorganisaties vorderingen voor grote groepen in één rechtszaak kunnen behandelen. In Nederland is het al sinds 1994 mogelijk om een collectieve actie te voeren.

Dit artikel bevat verouderde informatie en zou bijgewerkt moeten worden. U wordt uitgenodigd om dit artikel bij te werken.

Oorsprong in de Amerikaanse Federale Class Action Fairness Act

De class-action lawsuit is niet toevallig een Amerikaanse uitvinding. Van oudsher hechten de Verenigde Staten meer waarde aan privé-initiatieven van de gewone burger. Dat geldt ook voor de handhaving van de wet. Rule 23 van de 'Federal Rules of Civil Procedure' en 28 U.S.C.A. § 1332(d) geeft de Federale Rechtbanken in de Verenigde Staten jurisdictie over class actions. Class action-rechtszaken kunnen worden ingesteld in de Federale Rechtbank, indien de vordering haar basis heeft in Federale Wetgeving, of indien de vordering valt onder 28 USCA § 1332(d). Krachtens § 1332(d)(2) hebben de Federale Rechtbanken jurisdictie over burgerlijke vorderingen.

Procedure

De procedure voor het indienen van een class action bestaat uit het opmaken van een dossier met één of meerdere genoemde eisers van een gelijkgezinde vooropgestelde groep. Deze moet bestaan uit een groep van personen of bedrijven die gemeenschappelijk gelijkgestemde schade of letsel hebben opgelopen. Meestal zijn deze gevallen het gevolg van een daad van een bedrijf, of van een bepaald product-defect, of van een beleid waardoor de groep universeel schade lijdt. Nadat de klacht is ingediend, moet de eiser dit laten certificeren in het bestand van class actions.

Kenmerken

De rechtsprocedure voor een class action moet voldoen aan bepaalde en duidelijke kenmerken:

1. de class action moet zo groot zijn dat de individuele aanpak onpraktisch is.
2. juridische of feitelijke vorderingen gemeen hebben.
3. de vorderingen of verdedigingen moeten verband houden met dat van de eisers of verdachten.
4. de representatieve partijen moeten de belangen van de eisers voldoende kunnen beschermen.
   Vaak worden deze 4 voorwaarden samengevat onder kwantitatief, collectief, karakteristiek, adequaat.

In veel gevallen moet de partij die de class action indient ook aantonen dat:

1. de gemeenschappelijke belangen tussen de eisers en de verdediging de procedure zal overheersen; dit in tegenstelling tot individuele feit-specifieke conflicten tussen individuele eisers en de verdediging.
2. in plaats van een afzonderlijke/individuele rechtszaak, de class action beter geschikt is voor het oplossen van het geschil.

Praktisch gebruik

Sinds 1938 hebben veel Amerikaanse staten de wetten analoog met de FRCP-regels aangenomen. Sommige staten, zoals Californië, hebben burgerlijke procedures in hun rechtssysteem die aanzienlijk afwijken van de Federale Regels. De "California Codes" voorzien in vier typen class action. Het gevolg hiervan is twee aparte procedures die specifiek gewijd zijn aan het nogal gecompliceerde onderwerp van Californiës class actions. Sommige staten, zoals Virginia, kennen geen class action, terwijl andere staten, zoals New York, het soort vorderingen beperken die met een class action kunnen worden ingesteld.

De invoering van de Class Action Fairness Act van 2005 werd goedgekeurd door het Congres van de Verenigde Staten, dat de volgende uitspraak deed:

Class action zijn rechtszaken die een belangrijk en waardevol onderdeel van het rechtssysteem/samenleving zijn, wanneer zij de eerlijke en efficiënte oplossing van legitieme aanspraken van talrijke partijen mogelijk maakt doordat de vorderingen worden samengevoegd in één enkele actie tegen een gedaagde die naar verluidt schade heeft toegebracht.