Condomerie

De Condomerie, voorheen Condomerie "Het Gulden Vlies", is een speciaalzaak of monowinkel in het centrum van Amsterdam, gespecialiseerd in de verkoop van condooms. De winkel, waaraan tevens een webwinkel, een groothandel en een eigen stichting zijn verbonden, is sinds 1987 gevestigd in de Warmoesstraat. Het betreft vermoedelijk de eerste condoomspeciaalwinkel ter wereld.^[1][2]

Condomerie Condomerie "Het Gulden Vlies"
De Condomerie in 2011
Rechtsvorm	v.o.f.
Oprichting	1 mei 1987
Oprichter(s)	Marijke Vilijn, Ricky Janssen en Theodoor van Boven
Land van hoofdzetel	Nederland
Hoofdkantoor	Amsterdam, Warmoesstraat 141
Adres	Warmoesstraat 141
Product(en)	condooms
Sector(en)	detailhandel, groothandel
Website	condomerie.com
Portaal    Economie Seksualiteit

Locatie

De Condomerie is gevestigd op het adres Warmoesstraat 141, in het zuidelijk deel van de straat, schuin tegenover de Bijenkorf Patisserie en de AEX beurs. Het pand is onderdeel van het zogeheten Blaauwlakenblok. De Warmoesstraat is een van de drukste autoluwe straten in Amsterdam, met een groot aantal toeristische winkels en horecazaken. De ligging op loopafstand van het Centraal Station en de Dam zorgt voor een goede bereikbaarheid met het openbaar vervoer. De nabijheid van de Wallen met zijn talloze bordelen en seksshops, en een concentratie van uitgaansgelegenheden in de Warmoesstraat en omgeving, kan gezien worden als een pluspunt voor een winkel die gericht is op safe seks.

Geschiedenis

Het idee voor een condoomspeciaalzaak werd op 10 april 1987 geboren in het café " De Blauwe Pan" in de Amsterdamse Jordaan naar aanleiding van een discussie over de ziekte aids, die in die jaren de gemoederen bezighield. Tien dagen later besloten drie van de aanwezigen, Marijke Vilijn, Ricky Janssen en Theodoor van Boven, het idee ten uitvoer te brengen. De oprichting van de condoomwinkel was een poging de angst voor het virus te verminderen door het condoom als optie ter bescherming onder de aandacht te brengen. Er was tevens sprake van een gelimiteerde verkrijgbaarheid van condooms, een beperkt assortiment en een gebrek aan toegankelijke en betrouwbare informatie over veilig vrijen. Het doel van de oprichters was om condoomgebruik te normaliseren, seksuele gezondheid bespreekbaar te maken en het onderwerp uit de taboesfeer te halen. De winkel werd opgezet met een breed assortiment, deskundige voorlichting en een toegankelijke sfeer.^[3] De naam 'Condomerie' was geïnspireerd op een quote van Lenny Bruce met de strekking: "Tits and ass is dirty, but when you say it in French, it's art".^[4]

Op 1 mei 1987, slechts drie weken na de eerste bijeenkomst, opende Condomerie "Het Gulden Vlies" zijn deuren aan de Warmoesstraat, in een provisorisch ingerichte ruimte die door Ricky Janssen werd gehuurd in het gekraakte Blaauwlakenblok en waarin eerder de serviesgoedwinkel Kretz was gevestigd.^{[noot 1]} Aan de opening werd ruim aandacht besteed in de media, waaronder een drie minuten durend item in het NOS Journaal, artikelen in vrijwel alle landelijke kranten, en berichtgeving in buitenlandse media, tot in Australië en Hongkong toe. De beide vrouwelijke oprichters waren aanvankelijk het gezicht van de zaak.^{[noot 2]} De winkel was vier dagen per week geopend en het assortiment omvatte aanvankelijk een vijftigtal verschillende condooms.^[9][10]

Vijf jaar later was de Condomerie uitgegroeid tot een begrip in Amsterdam en ook een toeristische attractie die in menig reisgids vermeld stond.^[8][11] In 1992 verkocht het bedrijf een half miljoen condooms in zo'n 150 variëteiten.^[12] In hetzelfde jaar startte de verkoop van vrouwencondooms ('Femidom').^{[noot 3]} Omstreeks dezelfde tijd werd de Condomerie met sluiting bedreigd door een uitspraak van het College van Beroep voor het bedrijfsleven. Geen van de drie vennoten van de v.o.f. bleek namelijk een ondernemersdiploma te hebben, waardoor de winkel geen vestigingsvergunning kon krijgen.^[14] De zaak werd door de rechter op de plank gelegd doordat er geen overeenstemming was over de noodzaak tot handhaven.

Mede-oprichter Theodoor van Boven in de winkel (foto: Martin Alberts, 1997)

In 1995 introduceerde het bedrijf de CAS-index (Condomerie Amsterdam Standaard). Dit maatsysteem helpt om de juiste omtrek van een condoom te bepalen en werd ontwikkeld na een onderzoek van de Universiteit van Amsterdam onder driehonderd mannen tussen de 19 en 78 jaar.^[15][16][17]

Van 2004-2007 vond fase 2 van de restauratie van het Blaauwlakenblok plaats. Ook het pand Warmoesstraat 141 werd tijdens deze fase gerestaureerd. De Condomerie moest in 2005 tijdelijk verhuizen naar een nieuwbouwpand in de Sint-Jansstraat (nr. 33).^[18]

Vanaf 2009 was de Condomerie betrokken bij de uitvoering van het project Club Gun, tot 2020 gefinancierd door het Aids Fonds / Soa Aids Nederland en GGD Amsterdam.^[19] In deze periode werden jaarlijks bijna een half miljoen condooms gratis verspreid in circa dertig MSM-seksclubs.^{[noot 4]} Hoewel de subsidieverlening in 2020 stopte, loopt het project anno 2025 nog door. Het aantal deelnemende locaties is afgenomen en het landschap is door het toegenomen gebruik van PrEP bij de doelgroep enigszins veranderd.^[21]

In 2009 werd de non-profit stichting Condomerie Foundation opgericht, die zich specifiek richt op het geven van voorlichting op het gebied van safe seks en hiv/aids-preventie. Van 2009 tot 2020 ondersteunde de stichting het door lokale vrijwilligers gerunde project Sape Moderne in Abidjan, Ivoorkust. In de arme wijk Youpougon van Abidjan werd aidsvoorlichting gegeven aan middelbare scholieren in combinatie met een voetbaltoernooi, theaterstuk en modeshows. Daarbij werden condooms, hiv-testen en medicatie beschikbaar gesteld.^[22]

Sinds 2011 is het bedrijf CO₂-neutraal en zet zich in voor verduurzaming binnen de gehele productieketen van condooms en glijmiddelen. Internationaal is de Condomerie betrokken bij het opstellen van ISO-normen voor duurzame productie en werkt het samen met producenten aan milieuvriendelijke oplossingen.^[23]

Organisatie

De Condomerie is een vennootschap onder firma (vof) die anno 2025 bestaat uit een winkel in Amsterdam, een groothandel, een webshop en een non-profit stichting. Het productassortiment bestaat uit een grote verscheidenheid aan condooms, glijmiddelen, beflapjes, menstruatiecups, pessaria, soatesten en aanverwante artikelen. Alle condooms zijn getest en voorzien van een keurmerk, met uitzondering van novelty-producten, zoals de grappig bedoelde condooms, die als zodanig herkenbaar zijn. De Condomerie neemt deel aan normcommissies, waaronder die van de Nederlandse Norm (NEN) en de Internationale Organisatie voor Standaardisatie (ISO).^{[noot 5]}

De Condomerie is tevens een kenniscentrum gespecialiseerd in condooms, seksuele gezondheid en anticonceptie. Voorlichting is een belangrijk onderdeel van de werkzaamheden, zowel in de winkel als daarbuiten. De organisatie verzorgt trainingen en workshops voor onder andere scholen, zorgprofessionals en sekswerkers. De Condomerie investeert in research, waardoor het beschikt over een grote productkennis van condooms met betrekking tot maten, merken en allergieën.^{[noot 6]}

Anno 2025 telt de Condomerie 25 medewerkers. Vanaf het begin is het aandeel vrouwelijke medewerkers dominant geweest. Bij bezoekers en kopers ligt de man-vrouwverhouding min of meer gelijk. De klandizie bestaat deels uit organisaties en (horeca)ondernemingen die zich inzetten voor safe sex, deels uit privépersonen die al dan niet doelgericht de winkel in de Warmoesstraat bezoeken. De winkel trekt jaarlijks zo'n 600.000 bezoekers, waarvan naar schatting 5% tot aankoop overgaat.^[3]

Huisvesting

Bouwtekening uit 1871. Het betrof een gedeeltelijke herbouw na brand

Warmoesstraat 141 is een winkelwoonhuis uit het derde kwart van de negentiende eeuw. De naam van de architect is niet bekend. Het pand raakte in de naoorlogse periode sterk verwaarloosd, maar werd in 2005-2007 ingrijpend gerestaureerd onder leiding van architect Vincent Smulders. Sinds 1985 heeft het de status van rijksmonument. Het huis heeft een bakstenen lijstgevel met een gestucte kroonlijst op consoles.^[26] De houten winkelpui komt min of meer overeen met de bouwtekening (zie hiernaast) en is dus oorspronkelijk. Ter linkerzijde ligt een eveneens negentiende-eeuws winkelwoonhuis met een lagere aanbouw, waarin sinds 1979 het kunstenaarsinitiatief W139 met een eigen tentoonstellingsruimte is gehuisvest.^[27] Ter rechterzijde (nr. 143) ligt een pand uit 1727 met een halsgevel, waarin anno 2025 een horecabedrijf is gevestigd.^[28]

Zie ook: Lijst van rijksmonumenten in de Warmoesstraat

De winkel bevindt zich in het voorste deel van de begane grond. Daarachter bevindt zich een split-levelgedeelte dat in gebruik is als kantoor, vergaderruimte en magazijn. Het winkelgedeelte heeft een kleurrijke inrichting, waarin kunst en safe-sexposters bijdragen aan een open en informele sfeer. Zo is er een lamp in de vorm van een groot condoom van Jan Marinus Verburg uit 2012.^[29] Verder zijn of waren in de winkel kunstwerken te zien van Aat Veldhoen en Bill Bodewes.^[30]

• 
  Warmoesstraat 139-145, 1981
• 
  Begin van de restauratie, 2006
• 
  Gerestaureerde panden, 2025
• 
  Interieur winkel, 1997
• 
  Idem, 2025

Wetenswaardigheden

Informatiestand Condomerie tijdens Museumnacht 2018 in het Stedelijk Museum

• De Amsterdamse condoomspeciaalzaak vond al spoedig navolging in andere steden. In 1988 bestond er een plan om een soortgelijke winkel te openen in Brussel, The Condom Shop genoemd. Niet duidelijk is of dit initiatief van de grond gekomen is.^[31] Twee jaar later opende de eerste condoomwinkel in Amerika, in the New Yorkse wijk Greenwich Village.^[32] In 1993 opende een soortgelijke winkel in Tokyo.^[33]
• In de loop der jaren nam de Condomerie deel aan tal van evenementen, zowel in de eigen winkel als daarbuiten. Zo was men aanwezig op diverse beurzen, tijdens de Museumnacht in het Stedelijk Museum Amsterdam en waren er pop-upwinkels op Utrecht Centraal (met paskamer!) en in de Rotterdamse 'Koopgoot'.^[34][35][36] De winkelruimte deed enkele keren dienst als toneel- of concertlocatie voor kleinschalige evenementen, onder andere tijdens het Red Light Jazz Festival.^[37]
• De Condomerie verscheen talloze malen in de media als voorbeeld van een toegankelijke en informatieve benadering van seksuele gezondheid. De winkel werd onder andere belicht in de televisieprogramma's Spuiten en Slikken (BNNVARA),^[38] Dokter Corrie (NPO Zapp)^[39] en De Dokter Bea Show (VRT Ketnet).^[40]
• Het logo van de Condomerie, een gestileerde vrouwelijke figuur die met een condoom een mannelijke figuur met een erectie achternaloopt, is een ontwerp uit 1987 van striptekenaar Paul Bodoni, die toentertijd onderdeel was van de in hetzelfde pand gevestigde stripstudio "Gezellig en Leuk".^[41][42]
• In 2015 maakte animator Greg Lawson voor de Condomerie een korte animatie over het vinden van de juiste condoommaat.^[43]

Externe links

• Officiële website
• Salto TV: Opening Condomerie 1987 (op YouTube)
• Spuiten en Slikken: Condoom speciaalzaak | Aan 't Werk | #14 (op YouTube)

Voetnoten

1. De meeste huizen in het Blaauwlakenblok waren tot 1983 eigendom van De Bijenkorf. In dat jaar kocht de gemeente Amsterdam de eind jaren 1970 gekraakte woningen, waarna de bewoners/gebruikers een voorlopig huurcontract kregen aangeboden (via het Bouwfonds Nederlandse Gemeenten).^[5] Van 2002-2012 werd het blok in drie fasen gerestaureerd.^[6]
2. De achterliggende gedachte was om aidspreventie en condoomgebruik uit de homo-/mannensfeer te halen. Door alleen de twee vrouwelijke oprichters in de publiciteit te laten treden, benadrukten ze het belang van preventie voor zowel mannen als vrouwen.^[7] Mederoprichter Theodoor van Boven bleef om die reden bewust op de achtergrond. Om privacyredenen gebruikten de dames in de beginjaren soms alleen hun voornamen of de pseudoniemen "Marijke Vee ter Zee" en "Ricky Gamsen".^[8]
3. Na een aanvankelijke hype liep de verkoop van het Femidom condoom in eerste instantie snel terug.^[13] Dit heeft zich later gestabiliseerd. Heden ten dage zijn er meerdere varianten van het vrouwencondoom op de markt. Het vrouwencondoom is in sommige delen van de wereld, onder andere in Afrika, wel succesvol.
4. Een door de Condomerie geïnitieerd wetenschappelijk onderzoek wees in 2019 onder meer uit dat door het project jaarlijks 42 nieuwe hiv-infecties waren voorkomen.^[20]
5. Het gaat dan om Technical Committee ISO/TC 157, "Non-systemic contraceptives and STI barrier prophylactics", waaronder: ISO 4074 (condooms van natuurlijk rubberlatex), ISO 23409 (condooms van synthetische materialen als nitriel en polyurethaan), ISO 25841 (vrouwencondooms) en ISO 7439:2015 (koperhoudende spiraaltjes).^[24]
6. Zo werd in 1997 een allergiewegwijzer voor condooms ontwikkeld in samenwerking met dr. Meinardi (AMC) en prof.dr. Bruynzeel (VU), de zogenaamde CASSFAC (Condomerie Amsterdam Search System For Finding Allergyfree Condoms).^[25]