Dapperplein

Het Dapperplein is een plein in Amsterdam-Oost. Het plein wordt doorkruist in noord-zuidelijke richting door de Dapperstraat, waar de dagelijkse Dappermarkt wordt gehouden, en in oost-westelijke richting door de Tweede van Swindenstraat.

Dapperplein
Dapperplein, 2021
Geografische informatie
Locatie	Amsterdam
Stadsdeel	Amsterdam-Oost
Wijk	Dapperbuurt
Algemene informatie
Aangelegd in	19e eeuw
Genoemd naar	Olfert Dapper
Naam sinds	1911

Geschiedenis

De naam Dapperplein werd pas in 1911 officieel, maar de naam werd al in de jaren negentig van de 19e eeuw gebruikt.^[1] Het plein kreeg per raadsbesluit van 15 februari 1911 haar naam; de Dapperstraat die het plein doorsnijdt had al sinds 1877 zijn naam. Beide werden vernoemd naar geneesheer Olfert Dapper.

Er stonden bij de aanleg van het plein bomen, omringd door een rijweg. Midden op het plein stond jarenlang een politiepost. Het was soort gebouwtje naar ontwerp van de Publieke Werken, dat destijds veelvuldig gebruikt werd, maar in de 21e eeuw geheel uit het straatbeeld is verdwenen, op het gebouwtje en rijksmonument op Nieuwezijds Voorburgwal 277 na. Ook was er een peperbus voor aan te plakken reclames en een onderdak van een schakelkast voor elektra. Die “groene gedachte” binnen de nauwe straten met veel volk werd later losgelaten; het werd een geheel open plein. Wellicht was dat om plaats te maken voor de Dappermarkt; er kwam een marktmeesterkantoortje en urinoirs.

De oorspronkelijke gebouwen dateerden uit de periode eind 19e eeuw, toen Amsterdam ten prooi viel aan revolutiebouw. Er werd snel gebouwd, huisje werd tegen huisje gebouwd, in vier cirkelsegmenten.

In de jaren zeventig van de 20e eeuw waren de meeste huizen in slechte staat. Het voorstel was om de gehele buurt te vervangen door een tuinstadachtig geheel, maar daar was een groot deel van de buurtbewoners tegen. Alleen de verderop gelegen Roomtuintjes werd als zodanig voltooid.

Voor het Dapperplein werd gefaseerd nieuwbouw gepleegd zodat de bevolking gewoon hun gang konden gaan en er geen grote ingrepen hoefden plaats te vinden. Op het plein en hier in de gehele wijk kwam een uitgebreide sanering opgang, die jarenlang tot in de jaren negentig van de 20e eeuw in gang bleef. Van de vier cirkeldelen verdwenen er drie; één bleef deels overeind staan. Nieuwbouw bestond uit sociale woningbouw met balkonnetjes. Architecten als Boris Rood en Hans Borkent (zuidoosthoek) leverden modernere woningen, die volgens sommigen het komachtige plein aantastten.^[2] Borkent zou een groot aandeel hebben in de stadsvernieuwing in de Dapperbuurt.

Openbaar vervoer

Van 1904-1948 was er aan de noordoost kant van het plein een trambaan in gebruik, een keerlus tegen de klok in, Eerste Van Swindenstraat, Dapperplein, Tweede van Swindenstraat, Pontanusstraat en weer Eerste Van Swindenstraat.