Dorus Rijkers

Theodorus "Dorus" Rijkers (Den Helder, 27 januari 1847^[1] - aldaar, 19 april 1928^[2]) is een van de bekendste redders van schipbreukelingen uit de Nederlandse geschiedenis. Zijn grootste faam als redder verwierf hij in 1887 met een aantal barre tochten als schipper op een zelfrichtende roeireddingboot van het NZHRM-reddingstation Nieuwediep (Den Helder) naar de Duitse bark Renown.^[3] Hij was zelf van oorsprong visser en is vooral bekend geworden als "de Heldersche Mensenredder", symbool bij wervingsacties voor Nederlandse redders en reddingmaatschappijen.

Dorus Rijkers
Dorus Rijkers in 1927
Algemene informatie
Volledige naam	Theodorus Rijkers
Bijnaam	Opa Dorus
Geboren	27 januari 1847 Den Helder
Overleden	19 april 1928 Den Helder
Beroep(en)	visser
Bekend van	het redden van honderden mensen.
Website	https://www.reddingmuseum.nl/

Biografie

Rijkers, zoon van Cornelis Rijkers en Elisabeth Moorman, stamde uit een eenvoudige Heldersche familie. Zijn vader was scheepstimmerman. Hij verliet op zijn twaalfde jaar de school. "Twaalf ambachten en dertien ongelukken" later, wisselde hij als twintigjarige ten slotte van loopjongen van een kruidenier tot "vletterman" op een geepvlet. Op 9 juni 1870 te Den Helder treedt hij in het huwelijk met de 16 jaar oudere Neeltje Huijsman (geboren 23 december 1830 te Wijdewormer) en wordt zo de stiefvader van Janus Kuiper. Op dat moment is Dorus Rijkers visser van beroep.

Al voordat hij in 1886 schipper werd op de roeireddingboot van reddingstation Nieuwediep aan de haven van Den Helder, had hij in 1872 met zijn eigen boot 25 mensen van de gestrande Nederlandse bark Australia gered. Rijkers en zijn bemanning redden de opvarenden en de loods en kregen daarvoor 220 gulden, maar de bergers kregen 1300 gulden voor de redding van de lading koffiebonen en suiker. In 1888, na de spectaculaire redding van de, in de wanten van de bezaansmast geklommen, opvarenden van de Duitse bark "Renown", werd Dorus door Koning Willem III opgenomen in de Broederschap van de Nederlandse Leeuw. Aan het broederschap was een klein inkomen verbonden.

Dorus Rijkers en zijn bemanningen droegen in zijn 25 dienstjaren bij aan de redding van meer dan vijfhonderd zeelieden, totdat in 1911 – op 64-jarige leeftijd – het reddingwerk hem te zwaar werd. Weinig verwonderlijk in een tijd dat de mannen in een roeireddingboot dezelfde woelige zee moesten bedwingen die zojuist een groter schip fataal was geworden.

Toen in 1926 bleek dat Dorus de meest populaire man van Nederland was, werd hem een reis en verblijf in Parijs aangeboden. Samen met Levy Grunwald reisde hij naar de Franse hoofdstad. Grunwald schreef hierover een uitgebreid verslag dat in 1930 werd uitgegeven.^[4]

De begrafenisstoet en toeschouwers nabij het Ankerpark

Dorus Rijkers overleed op 19 april 1928 te Den Helder op 81-jarige leeftijd. Hij werd begraven op de algemene begraafplaats in Huisduinen.^[5] De begrafenis van Dorus Rijkers was een evenement waaraan veel aandacht werd besteed. Deputaties en muziekkorpsen kwamen uit het hele land, waardoor de rouwstoet meer dan een kilometer lang werd. Er werd een inzameling gehouden voor een passend monument op zijn graf. Vijftig jaar later vond er een herdenking plaats bij zijn graf.

Opa

De geuzennaam Opa kreeg hij, nadat hij als jonge twintiger door een huwelijk met voornoemde weduwe Kuipers stiefvader was geworden van zes kinderen, van wie er één al snel zelf kinderen kreeg. Vanaf dat ogenblik noemde heel Den Helder hem gekscherend "Opa". Een jaar na zijn huwelijk met Neeltje werd Dorus trotse vader van een dochter, Theodora, die hem tot op zijn oude dag verzorgde. Zijn vrouw Neeltje stierf op 11 oktober 1902 te Den Helder. Zij was toen 71 jaar.

Monument

De dood van Dorus Rijkers in 1928 was aanleiding een comité in het leven te roepen voor de oprichting van een monument dat in de persoon van Opa alle zeeredders zou eren. Het duurde nog tot 4 juni 1935 voordat dit Nationaal Monument voor het Reddingswezen in de vorm van een carillon met een dertigtal klokken door koningin Wilhelmina onthuld zou worden. Het plein waar het monument staat, nabij het oude wees- en stadhuis, heette destijds het Westplein maar is later hernoemd tot Helden der Zeeplein. In de volksmond wordt het monument ook vaak het "Helden der Zee-monument" of kortweg het "Carillon" genoemd.

Borstbeeld

Het borstbeeld van Dorus Rijkers, Doris Rijkershofje Den Helder

Op 15 juli 1939 kreeg Rijkers door een schenking van het Helden der Zee-fonds ook een echt persoonlijk "monument" in de vorm van een bronzen buste (ontwerp: mevr. I.A.L. van Beek Calkoen) die aanvankelijk vlak voor de opgemetselde zeedijk bij het carillon een onderkomen vond.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog is het beeld ter bescherming verwijderd en in 1950 opnieuw opgesteld, maar nu in het Dorus Rijkershofje niet ver van de oorspronkelijke plek. In 2003 is een tweede afgietsel gemaakt voor gebruik in het Nationaal Reddingmuseum, waar ook de originele gietmallen terechtgekomen zijn.