Factchecking

Factchecking (Nederlands: feitencontrole) is het beoordelen van de juistheid van feiten in informatie of beweringen van bijvoorbeeld politici en deskundigen.

Factchecking is onder te verdelen in een externe en interne vorm. In de externe vorm wordt een analyse gepubliceerd van de juistheid van een politieke bewering, nieuwsbericht of andere openbare tekst. In de interne vorm controleert de uitgever zelf de informatie om te voorkomen dat onjuiste inhoud wordt gepubliceerd.^[1] Deze vorm is afkomstig uit de Amerikaanse journalistiek van de periode tussen 1920 en 1940, toen publicatietijdschriften personeel aanstelden met factchecking als enige taak.^[2]

Methoden en technieken

CRAAP-test

De CRAAP-test is een test om de betrouwbaarheid van bronnen te beoordelen. Deze is in 2004 ontwikkeld door Sarah Blakeslee, een voormalige bibliothecaris aan de California State University in Chico.^[3] Het acroniem staat voor:

• Currency: De actualiteit van de informatie.
• Relevance: Het belang van de informatie voor jouw behoeften.
• Authority: De bron van de informatie, zoals de auteur, uitgever of organisatie.
• Accuracy: De betrouwbaarheid, waarheidsgetrouwheid en juistheid van de inhoud.
• Purpose: De reden waarom de informatie bestaat.^[4]

Toulmin-model

Het Toulmin-model is ontwikkeld door Stephen Toulmin, een Britse filosoof. Het model bevat zes componenten, waarvan de eerste drie het doel hebben om het argument te analyseren en evalueren en de laatste drie verband houden met de mate van zekerheid. De elementen zijn:

1. Het standpunt, dit is de bewering die de auteur probeert te bewijzen.
2. De gegevens, dit zijn het bewijs en de feiten die de bewering ondersteunen.
3. De rechtvaardiging, dit zijn de veronderstellingen die het gegeven aan de bewering koppelt.
4. De onderbouwing, die extra ondersteuning biedt voor de rechtvaardiging.
5. Het voorbehoud, waarmee wordt aangegeven onder welke omstandigheden het standpunt mogelijk niet opgaat.
6. De concessie, waarin wordt erkend dat er ook andere geldige manieren zijn om naar de situatie te kijken.^[5]

Bekende factcheckers

Vlaanderen

• VRT-factcheck^[6]
• Knack-factcheck, de arbiter (Twitteraccount @ArbiterOfTweet)
• factcheck.vlaanderen^[7]

Nederland

• Nieuwscheckers, een project van de Universiteit Leiden.^[8][9]

Internationaal

• Verenigde Staten: Snopes, Politifact en projecten van het Poynter Institute zoals het International Fact-Checking Network^[9]
• Frankrijk: Acrimed^[10]