Goalkeeper

De Goalkeeper is een Nederlands nabijheidsverdedigingssysteem tegen vijandelijke raketten voor gebruik aan boord van oorlogsschepen, waarbij gebruik wordt gemaakt van een snelvuurkanon.

Goalkeeper
Een Goalkeeper-CIWS op een marineschip
Type	Nabijheids- verdedigingssysteem
Land van oorsprong	Nederland
Dienstgeschiedenis
In dienst	1980-heden
Gebruikt door	Belgische marine Britse marine Chileense marine Nederlandse marine Portugese marine Zuid-Koreaanse marine
Productiegeschiedenis
Ontwerper	Hollandse Signaalapparaten
Ontworpen	1975
Producent	Thales Nederland B.V.
Eenheidskost	€ 16 miljoen
Geproduceerd	1979
Specificaties
Massa	6372 kg zonder munitie 9902 kg met munitie
Hoogte	6,2 m boven- en onderdeks
Bemanning	Automatisch
Patroon	30×173 mm
Kaliber	30mm
Actie	Zeven roterende lopen
Vuursnelheid	4200 p/m (70 p/s)
Projectielsnelheid	1109 m/s
Effectief bereik	1500 à 2000 m
Voedingssysteem	Dubbel linkloos
Richtmiddelen	Zoekrader + volgradar

Achtergrond

Na de Tweede Wereldoorlog legden de mogendheden zich toe op de ontwikkeling van diverse typen geleide wapens. Concentreerde de marine van de Verenigde Staten zich vooral op luchtdoelraketten en later op intercontinentale raketten (met nucleaire lading), de marine van de Sovjet-Unie ontwikkelde ook antischip- of zeedoelraketten om oppervlakteschepen uit te schakelen. Tot dan beschikten de westerse mogendheden over vele vliegdekschepen, die met jachtvliegtuigen en bommenwerpers het gevecht ter zee voerden, waardoor het belang van zeedoelraketten niet evident was.

Pas in 1967, toen tijdens de Zesdaagse Oorlog een Egyptische patrouilleboot de Israëlische torpedobootjager Eilat met een Russische SS-N-2 Styxraket tot zinken bracht, drong het belang van dergelijke wapens tot de westerse mogendheden door. In Frankrijk (Exocet), Italië (Otomat) en de Verenigde Staten (Harpoon) werden daarop raketten ontwikkeld en diverse landen zochten tevens naar een verdedigingssysteem tegen vijandelijke raketten.

Buitenlandse ontwikkelingen

De marine van de Verenigde Staten opteerde al snel voor de Phalanx. Hierbij werd het Vulcankanon, dat op grote schaal gebruikt wordt als standaardbewapening van jachtvliegtuigen (bijvoorbeeld in de F-16), op een affuit gemonteerd en voorzien van zoek- en richtradar.

De Britse Royal Navy legde zich echter toe op de ontwikkeling van een nauwkeurige luchtdoelraket, de Sea Wolf, die behalve vliegtuigen ook in staat zou moeten zijn raketten te onderscheppen.

Nederlandse aanpak

Testopstelling op het dak van "Signaal"

Schietende goalkeeper aan boord van het L-fregat Jacob van Heemskerck

De Nederlandse Koninklijke Marine oordeelde dat beide systemen tekortschoten. De Phalanx had als praktisch bezwaar dat het te groot en te zwaar zou zijn voor inbouw in Nederlandse oorlogsschepen^[1] en zowel kaliber (20 mm) als vuursnelheid (2000 schoten per minuut) werden onvoldoende geacht om een raket daadwerkelijk onschadelijk te maken. Systemen als de Sea Wolf boden onvoldoende tijd om bij een onverhoopte misser een tweede raket te lanceren.

Vanaf de jaren zeventig zocht de marine, in het project Ajax, naar een adequaat systeem. Eerst in de jaren tachtig leverde dit resultaat op. Een Amerikaans kanon van General Electric, de GAU-8 Avenger, werd hierbij gekoppeld aan nieuw ontwikkelde zoek- en richtradars van Hollandse Signaalapparaten. Net als het Vulcankanon werd de GAU-8 eerst als vliegtuigbewapening gebruikt (in de A-10). In feite bestaat de GAU-8 uit 7 lopen, cirkelvormig opgesteld. Men spreekt daarom soms van Gatlingkanon, naar het voorbeeld van de eerste mitrailleurs. Zowel kaliber (30 mm) als vuursnelheid (4200 schoten per minuut) bieden voldoende garantie om een raket niet alleen te raken, maar daadwerkelijk te vernietigen, zo is uit een serie proefnemingen gebleken.

De Koninklijke Marine schafte 23 systemen aan voor de GW-, L-, S- en M-fregatten en het bevoorradingsschip Zuiderkruis. De Goalkeeper is diverse malen gemoderniseerd, inmiddels is het wapen ook voorzien van infrarooddetectieapparatuur.

Andere gebruikers

Goalkeepers zijn verkocht aan het Verenigd Koninkrijk (aan boord van diverse fregatten, landingsschepen en 2 vliegdekschepen), VAE (Kortenaerklasse fregatten) en Zuid-Korea (KDX-1, KDX-2 en KDX-3 typen jagers). Met de verkoop van fregatten zijn Goalkeepers meeverkocht aan Chili (2 stuks)^[2], België (2 stuks), en Portugal (eveneens 2).

Vrij recent heeft de marine van de Volksrepubliek China een oorlogsschip in gebruik genomen dat voorzien is van twee stukken geschut, het Type 730, die een opvallende gelijkenis vertonen met de Goalkeeper. Gesuggereerd is daarom dat dit het resultaat is van bedrijfsspionage, maar dat staat geenszins vast. Het Type 730 heeft wel een richtradar en een elektro-optisch richtsysteem, maar ontbeert een eigen zoekradar en is voor doelinformatie afhankelijk van de radars van het schip.

Hergebruik

De tien S-fregatten die aan Griekenland en de Arabische Emiraten zijn verkocht, werden zonder Goalkeeper geleverd. Deze eenheden werden, samen met de beide Goalkeepers van de GW-fregatten, hergebruikt voor de LCF-fregatten, het bevoorradingsschip Amsterdam en het amfibisch transportschip Rotterdam.

Twee M-fregatten die aan Chili verkocht zijn, zijn eveneens zonder Goalkeeper geleverd. Ook deze Goalkeepers worden opnieuw gebruikt.

Verschil Goalkeeper en Phalanx

In vergelijking met de Phalanx kost de Goalkeeper twee keer zoveel en hoewel lichter en compacter kan hij niet zomaar geplaatst worden: een deel bevindt zich onderdeks waarvoor een gat gemaakt dient te worden. De Phalanx kan daarentegen betrekkelijk eenvoudig op het dek van bestaande schepen geplaatst worden. De nieuwste versies van de Phalanx evenaren de Goalkeeper inmiddels in vuursnelheid. De Goalkeeper biedt echter nog andere voordelen: het kan meer doelen tegelijk volgen en onder vuur nemen en het geeft korte vuurstoten af, waardoor het zuiniger met de munitie omgaat. De munitietoevoer kan onderdeks bijgevuld worden en de projectielen hebben een grotere kinetische energie.

Opmerkingen

In feite vindt de verdediging tegen zeedoelraketten door schepen in lagen plaats. De buitenste verdedigingslinie bestaat uit jachtvliegtuigen van vliegdekschepen, die aanvallende vliegtuigen uitschakelen, voordat ze raketten kunnen lanceren. Mochten geen jachtvliegtuigen aanwezig zijn of slagen zij niet in hun taak, dan zullen oorlogsschepen vervolgens luchtdoelraketten voor middellange en korte afstand lanceren. Moderne luchtdoelraketten, zoals de Standard missile-2 en de Sea Sparrow, zijn steeds beter in staat om zeedoelraketten uit te schakelen. Als laatste verdedigingsmiddel worden snelvuursystemen zoals Goalkeeper en Phalanx gebruikt. De Engelse marine heeft, na de ervaringen in de Falklandoorlog, zowel Goalkeeper- als Phalanxsystemen aangeschaft als aanvulling op de Sea Wolfraketten. Van de nieuwste versie van de Sea Sparrowraket, die in gebruik is bij de Koninklijke Marine, de Evolved Sea Sparrow Missile – ESSM, is bij proefnemingen aangetoond dat deze zeedoelraketten en ook kleine schepen kan uitschakelen.