Homoseksualiteit in Egypte

Homoseksualiteit in Egypte is volgens de wet niet expliciet strafbaar, maar Egypte heeft wel een aantal bepalingen die elk gedrag of de uitdrukking van een idee dat als immoreel, schandelijk of beledigend wordt beschouwd strafbaar stellen.

Strafrechtelijke sancties tegen homoseksuele en biseksuele mannen ontstonden meestal uit een wet vastgesteld in 1961 om prostitutie te bestrijden. De wet tegen prostitutie verbiedt ook "losbandigheid", zelfs als de handeling geen mensenhandel of prostitutie inhield. Egyptische rechtbanken interpreteerden het verbod op losbandigheid om ook homoseksuele relaties tussen instemmende volwassenen strafbaar te stellen. Decennia lang vonden sporadisch arrestaties plaat onder deze wetten. Maar vanaf 2000, onder Hosni Mubarak, werden deze wetten gebruikt om een meer systematische hardhandig optreden tegen homoseksuele of biseksuele mannen aan te spannen, inclusief iedereen die door de overheid als ondersteunend voor LGBT-rechten wordt beschouwd. Ook protesteerde Egypte verschillende keren vanaf de jaren negentig tegen pogingen binnen de Verenigde Naties om LGBT-rechten te laten opnemen binnen de Rechten van de mens.

De overheid voelt zich gesteund door de publieke opinie, gevormd door culturele en religieuze tradities. Volgens een enquête in 2013 vindt 95% van de Egyptenaren dat homoseksualiteit niet door de samenleving moet worden geaccepteerd.^[1]

Homoseksualiteit in het Oude Egypte

Tekening van Chnoemhotep en Nianchchnoem.

Zie Homoseksualiteit in het Oude Egypte voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Het bekendste voorbeeld van mogelijke homoseksualiteit in het oude Egypte is dat van Chnoemhotep en Nianchchnoem. Beide mannen leefden en dienden onder farao Nioeserre tijdens de 5e dynastie en hadden elk een eigen gezin met kinderen en vrouwen. Maar toen ze stierven, besloten hun families blijkbaar om ze samen in één graftombe te begraven. In deze tombe tonen verschillende schilderijen beide mannen die elkaar omhelzen en hun gezichten neus op neus aanraken. Deze afbeeldingen laten veel ruimte voor speculatie, omdat in het oude Egypte het neus-op-neus aanraken normaal een kus vertegenwoordigde.

Het is niet zeker hoe de oude Egyptenaren stonden tegenover homoseksualiteit. Oude Egyptische documenten zeggen nooit duidelijk dat relaties van hetzelfde geslacht als verwerpelijk of verachtelijk werden beschouwd. Geen oud Egyptisch document vermeldt dat homoseksuele handelingen strafbaar werden gesteld. Maar of homoseksualiteit ook daadwerkelijk maatschappelijk werd geaccepteerd is onduidelijk.

Khawal

Afbeelding van een Khawal op een ansichtkaart (ongeveer 1907).

De Khawal (meervoud Khawalat) (Arabisch: خول) was een traditionele inheemse Egyptische mannelijke danser, gekleed in vrouwelijke kleding en was populair tot de late achttiende en vroege negentiende eeuw.

Nadat een verbod voor in het openbaar dansende vrouwen werd ingesteld, namen verkleedde jongens en mannen hun plaats in het Midden-Oosten in. In sommige Arabische landen stonden deze travestietdansers bekend als gawwal, en in Egypte stonden ze bekend onder de verwante term khawal. De khawal schilderen hun handen met henna, vlechten hun lange haar en droegen make-up. Ook imiteerden ze vrouwelijke trekjes en manieren van lopen en bewegen. Khawal onderscheidden zich van vrouwen door een mix van heren- en dameskleding te dragen.^[2] De Khawal traden op verschillende soorten feesten en gebeurtenissen op, zoals bruiloften, geboorten, besnijdenissen en festivals.

In het oudste Arabische woordenboek Kitab al-'Ayn was de definitie van Khawal een "dienaar" of "slaaf". Ze werden als seksueel beschikbaar beschouwd en door mannelijke toeschouwers vaak ook gedwongen om seks te hebben.

In modern Egyptische straattaal is de term khawal denigrerend en verwijst naar een passieve (bottom) homoseksuele man. In de rest van de Arabische wereld gebruikt men daarvoor de term 'manjouk'.

Homoseksuele traditie in Siwa

De Duitse egyptoloog Georg Steindorff onderzocht de Siwa-oase in 1900 en meldde dat homoseksuele relaties gebruikelijk waren en vaak werden uitgebreid tot een vorm van huwelijk: "Het feest van het trouwen met een jongen werd met veel pracht en praal gevierd en de bruidsprijs (in de islam wordt een bruidsprijs (mahr) betaald, normaal van de bruidegom aan de bruid) voor een jongen bedroeg soms vijftien pond, terwijl het geld voor een vrouw iets meer dan één pond bedroeg".^[3]

De historische acceptatie van mannelijke homoseksualiteit en rituelen die het homohuwelijk vieren zijn tradities die de Egyptische autoriteiten sinds het begin van de twintigste eeuw hebben geprobeerd te onderdrukken in Siwa, met toenemend succes. Egypte begon steviger te controleren na een bezoek aan de oase door koning Fuad I in 1928, die de lokale bevolking hekelde om "een zekere ondeugd" en bepaalde straffen oplegde om Siwan-gedrag in overeenstemming te brengen met de Egyptische moraal.

In 1937 schreef de antropoloog Walter Cline de eerste gedetailleerde etnografie van de Siwans waarin hij opmerkte: "Siwan-mannen en -jongens oefenen sodomie uit ... onder hen schamen de inboorlingen zich er niet voor, ze praten er net zo open over als ze praten over de liefde voor vrouwen, en veel, zo niet de meeste van hun gevechten komen voort uit homoseksuele concurrentie ... Prominente mannen lenen hun zonen aan elkaar. Alle Siwans kennen de paringen die hebben plaatsgevonden onder hun sjeikks en de zonen van hun sjeiks".^[4] Na een expeditie naar Siwa meldde de archeoloog Graaf Byron de Prorok eveneens in 1937: "een enthousiasme [dat] zelfs in Sodom niet had kunnen worden benaderd. ... Homoseksualiteit was niet alleen hoogtij, het woedde ... Elke danser had zijn vriend ... [en] leiders hadden harems van jongens".^[5]

Eind jaren veertig vertelde een Siwan-handelaar de bezoekende Britse schrijver Robin Maugham dat de Siwan-vrouwen "zwaar verwaarloosd" waren en dat Siwan-mannen "elkaar voor de jongen zullen vermoorden, nooit voor een vrouw", hoewel, zoals Maugham opmerkte, het huwelijk met een jongen tegen die tijd illegaal was geworden.^[6]

Het oude fort "Shali" in Siwa

De Egyptische archeoloog Ahmed Fakhry, die drie decennia lang Siwa bestudeerde, merkte in 1973 op: "Terwijl de Siwans nog steeds in hun ommuurde stad woonden, mocht geen van de vrijgezellen mannen en jongens de nacht doorbrengen in de stad en moesten ze buiten de poorten slapen ... Onder dergelijke omstandigheden is het niet verrassend dat homoseksualiteit gebruikelijk was onder hen ... Tot het jaar 1928 was het niet ongebruikelijk dat een soort schriftelijke overeenkomst, die soms een huwelijkscontract werd genoemd, tussen twee mannen werd gesloten; maar sinds het bezoek van koning Fuad aan deze oase is het volledig verboden ... Dergelijke overeenkomsten gingen echter door, maar in het grootste geheim en zonder het feitelijk of schrift vast te leggen, tot het einde van de Tweede Wereldoorlog".^[7]

Ondanks de veelheid aan bronnen voor deze praktijken, hebben de Egyptische autoriteiten en zelfs de Siwan-stamoudsten geprobeerd de verhalen te onderdrukken. Toen de in Siwa geboren antropoloog Fathi Malim in zijn boek Oasis Siwa (2001) verwijzingen naar Siwan-homoseksualiteit opnam, eiste de stamraad dat hij het materiaal uit toekomstige edities zou verwijderen, of hij zou worden verwijderd uit de gemeenschap. Malim stemde met tegenzin in en verwijderde fysiek de passages in zijn boek.^[8]