Kabinet-Marijnen

Het kabinet-Marijnen was het Nederlandse kabinet van 24 juli 1963 tot 14 april 1965. Het kabinet werd gevormd door de politieke partijen Katholieke Volkspartij (KVP), Volkspartij voor Vrijheid en Democratie (VVD), Anti-Revolutionaire Partij (ARP) en de Christelijk-Historische Unie (CHU) na de Tweede Kamerverkiezingen van 1963. Het centrumrechtse kabinet-Marijnen was een meerderheidskabinet dat zowel in de Eerste Kamer als de Tweede Kamer kon rekenen op een ruime meerderheid. Het kabinet-Marijnen was een voortzetting van het voorgaande kabinet-De Quay.^[1]

Kabinet-Marijnen
De ministers van het kabinet-Marijnen in de Trêveszaal op 24 juli 1963
Coalitie	KVP, VVD, ARP, CHU
Zeteltal TK	50 + 16 + 13 + 13 = 92
Premier	Victor Marijnen
Beëdiging	24 juli 1963
Demissionair	27 februari 1965
Ontslagdatum	14 april 1965
Voorganger	De Quay
Opvolger	Cals
Zetels in de Tweede Kamer
Overzicht kabinetten
Portaal    Politiek

Verloop

Het kabinet regeert tijdens een periode van hoogconjunctuur door onder meer aardgasvondsten. Deze begunstigen het financieel-economische beleid. Er is krapte op de arbeidsmarkt, waardoor de lonen gaan stijgen. Vanwege een tekort op de arbeidsmarkt worden buitenlandse werknemers geworven. Het kabinet zet de opbouw van de verzorgingsstaat voort, de Ziekenfondswet wordt ingevoerd en in 1964 voert minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid Gerard Veldkamp het sociaal minimum in. In 1964 neemt de regering maatregelen tegen commerciële televisie-uitzendingen (TROS) vanaf de Noordzee (vanaf het zogenaamde REM-eiland).

Het (voorgenomen) huwelijk van prinses Irene met Carel Hugo van Bourbon-Parma op 29 april 1964 en de daarmee samenhangende overgang van Irene naar het katholicisme leiden tot veel commotie. Belangrijkste reden daarvoor zijn de aspiraties van Carel Hugo: hij maakt aanspraken op de Spaanse troon. Prinses Irene verliest door het huwelijk haar recht op troonopvolging. Het feit dat Irene tot het katholieke geloof is overgegaan, is voor een deel van de protestanten overigens moeilijk verteerbaar. De fractieleiders van ARP en CHU wensen echter niet uit te spreken, dat een katholiek op de troon ondenkbaar is.

Op 15 september 1964 tijdens de algemene beschouwingen informeert minister van Financiën Johan Witteveen de Tweede Kamer over de slechte toestand van de economie. Er is sprake van een betalingsbalanstekort en mede door de loonstijgingen gaan de overheidsuitgaven flink omhoog. Hoewel achteraf uit de cijfers blijkt dat het EMU-tekort en de EMU-schuld daalden, wordt er gesproken van het 'Gat van Witteveen' op de begroting. Om de stijgende overheids- en sociale zekerheidsuitgaven te financieren overschrijden de collectieve lasten de grens van 30% van het BNP.

De ministers van het kabinet-Marijnen na de beëdiging bij Huis ten Bosch op 24 juli 1963.

Minister-president Victor Marijnen (links) en vicepresident van de Verenigde Staten Lyndon B. Johnson op Vliegveld Ypenburg op 5 november 1963.

Minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid Gerard Veldkamp (midden) tijdens een persconferentie op 10 januari 1964.

V.l.n.r. de Duitse minister van Buitenlandse Zaken Gerhard Schröder, bondskanselier van Duitsland Ludwig Erhard, minister-president Victor Marijnen en minister van Buitenlandse Zaken Joseph Luns op het Catshuis op 2 maart 1964.

Minister van Financiën Johan Witteveen en het koffertje met de miljoenennota op het Binnenhof op 15 september 1964.

Minister van Buitenlandse Zaken Joseph Luns (links) en minister van Binnenlandse Zaken Edzo Toxopeus op 5 maart 1965.

Ambtsbekleders

Ambtsbekleders			Minister / Ministerie		Termijn	Partij
		mr. V.G.M. (Victor) Marijnen (1917–1975)	Minister-president / Minister	Algemene Zaken	24 juli 1963 – 14 april 1965	KVP
		mr. B.W. (Barend) Biesheuvel (1920–2001)	Vicepremier / Minister	Landbouw en Visserij	24 juli 1963 – 5 april 1967 [2]	ARP
			Minister	Surinaamse en Nederlands- Antilliaanse Zaken
		mr. E.H. (Edzo) Toxopeus (1918–2009)	Minister	Binnenlandse Zaken	19 mei 1959 – 14 april 1965 [3]	VVD
		mr. J.M.A.H. (Joseph) Luns (1911–2002)	Minister	Buitenlandse Zaken	13 oktober 1956 – 6 juli 1971 [3][2]	KVP
		dr. H.J. (Johan) Witteveen (1921–2019)	Minister	Financiën	24 juli 1963 – 14 april 1965	VVD
		mr. Y. (Ynso) Scholten (1918–1984)	Minister	Justitie		CHU
		dr. J.E. (Koos) Andriessen (1928–2019)	Minister	Economische Zaken
		P.J.S. (Piet) de Jong (1915–2016)	Minister	Defensie	24 juli 1963 – 5 april 1967 [2]	KVP
		dr. G.M.J. (Gerard) Veldkamp (1921–1990)	Minister	Sociale Zaken en Volksgezondheid	17 juli 1961 – 5 april 1967 [3][2]
		mr. Th.H. (Theo) Bot (1911–1984)	Minister	Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen	24 juli 1963 – 14 april 1965
		mr. J. (Jan) van Aartsen (1909–1992)	Minister	Verkeer en Waterstaat		ARP
		drs. P.C.W.M. (Pieter) Bogaers (1924–2008)	Minister	Volkshuisvesting en Bouwnijverheid	24 juli 1963 – 22 november 1966 [2]	KVP
		drs. J.F. (Jo) Schouwenaar- Franssen (1909–1995)	Minister	Maatschappelijk Werk	24 juli 1963 – 14 april 1965	VVD
Ambtsbekleders			Staatssecretaris / Portefeuille / Ministerie		Termijn	Partij
		mr. L. (Leo) de Block (1904–1988)	Staatssecretaris	• Europese Zaken • Internationale Vervoer Beleid (Buitenlandse Zaken)	3 september 1963 – 5 april 1967 [2]	KVP
		mr.dr. I.N.Th. (Isaäc) Diepenhorst (1907–1976)		• Ontwikkelings- samenwerking • Verenigde Naties Beleid (Buitenlandse Zaken)	28 november 1963 – 14 april 1965	CHU
		dr. W.H. (Willem) van den Berge (1905–1987)	Staatssecretaris	• Fiscale Zaken • Belastingdienst (Financiën)	27 mei 1959 – 14 april 1965 [3]	O
		drs. J.A. (Joop) Bakker (1921–2003)	Staatssecretaris	• Middenstand • Regionale Industrialisatie • Toerisme (Economische Zaken)	3 september 1963 – 22 november 1966 [2]	ARP
		J.C.E. (Joop) Haex (1911–2002)	Staatssecretaris	• Landmacht (Defensie)	14 augustus 1963 – 14 april 1965	CHU
		A. (Adri) van Es (1913–1994)		• Marine (Defensie)	14 augustus 1963 – 16 september 1972 [2]	ARP
		W. (Willem) den Toom (1911–1998)		• Luchtmacht (Defensie)	25 november 1963 – 14 april 1965	VVD
		dr. A.J.H. (Louis) Bartels (1915–2002)	Staatssecretaris	• Volksgezondheid • Ouderenbeleid • Gehandicapten- beleid (Sociale Zaken en Volksgezondheid)	3 september 1963 – 5 april 1967 [2]	KVP
		dr. J.F.G.M. (José) de Meijer (1915–2000)		• Sociale Zekerheid • Bijstand • Arbeids- omstandigheden • Maatschappelijke Dienst- verlening • Pensioenen • Armoedebeleid • Publiekrechtelijke Bedrijfs- organisatie (Sociale Zaken en Volksgezondheid)	15 november 1963 – 5 april 1967 [2]
		mr. J.H. (Hans) Grosheide (1930-2022)	Staatssecretaris	• Basisonderwijs • Algemeen Voortgezet Onderwijs • Buitengewoon Onderwijs (Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen)	3 september 1963 – 6 juli 1971 [2]	ARP
		drs. L.J.M. (Louis) van de Laar (1921–2004)		• Volk- sontwikkeling • Jeugdbeleid • Cultuurbeleid • Kunstbeleid • Mediabeleid • Sport • Natuurbehoud (Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen)	24 oktober 1963 – 14 april 1965	KVP
		M.J. (Mike) Keyzer (1911–1983)	Staatssecretaris	• Wegverkeer • Openbaar Vervoer • Luchtvaart • Spoorwegen • Scheepvaart (Verkeer en Waterstaat)	22 oktober 1963 – 14 april 1965	VVD
Bron: Kabinet-Marijnen Rijksoverheid.nl

Kabinetsformatie

Zie Kabinetsformatie Nederland 1963 voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

• Tweede Kamerverkiezingen 1963: 15 mei 1963
• Beëdiging kabinet: 24 juli 1963
• Duur formatie: 50 dagen
• Informateur
  • Carl Romme (KVP), (20 mei 1963 – 4 juni 1963) 16 dagen
• Informateur
  • Wim de Kort (KVP), (6 juni 1963 – 26 juni 1963) 21 dagen
• Informateur
  • Louis Beel (KVP), (28 juni 1963 – 4 juli 1963) 7 dagen
• Formateur
  • Jan de Quay (KVP), (5 juli 1963 – 15 juli 1963) 11 dagen
• Formateur
  • Victor Marijnen (KVP), (16 juli 1963 – 23 juli 1963) 8 dagen

Reden ontslagaanvraag

Zie Nederlandse kabinetscrisis over het omroepbestel voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Op 27 februari 1965 kwam het tot een voortijdig einde van het kabinet. De exacte redenen voor de val bleven duister, maar duidelijk was wel dat er in de ministerraad geen overeenstemming was bereikt over het omroepbeleid. Minister-president Victor Marijnen kon niets anders dan koningin Juliana het ontslag aanbieden van zijn kabinet.