Kerstroos (Helleborus)

Kerstroos (Helleborus niger) is een soort uit het geslacht nieskruid (Helleborus), waartoe ook de lenteroos (Helleborus oriëntalis) en stinkend nieskruid (Helleborus foetida) behoren. Kerstroos staat bekend als heksenkruid.

Kerstroos
Taxonomische indeling
Rijk: Plantae (Planten) Stam: Embryophyta (Landplanten) Klasse: Spermatopsida (Zaadplanten) Clade: Bedektzadigen Clade: 'Nieuwe' tweezaadlobbigen Orde: Ranunculales Familie: Ranunculaceae (Ranonkelfamilie) Geslacht: Helleborus (Nieskruid)
Soort
Helleborus niger L. (1753)
Afbeeldingen op Wikimedia Commons
Kerstroos op Wikispecies
Portaal    Biologie

Determinatie

De kokervruchten

Kerstroos is een vaste plant van ongeveer 30 cm hoogte. De wintergroene; handvormige bladeren hebben zeven tot negen donkergroene, leerachtige blaadjes, die een paar tanden hebben in hun bovenste helft. De nieuwe bladeren verschijnen samen met de bloemstengels.

De plant bloeit met één of een paar witte of roze bloemen. De bloemen verkleuren naar roze na de bevruchting. Na de bloei verschijnt de vrucht, die uit een paar kokervruchten bestaat.

Kerstroos komt in het wild voor op de hellingen van de Oostelijke Noord- en Zuidalpen.

De ondersoort Helleborus niger subsp. macranthus, die men aantreft in de Julische Alpen (noordoosten van Italië en aangrenzende streek van Slovenië), heeft minder getande bladeren, die soms een metaalglans hebben, en grotere bloemen (doorsnede tot 9 cm).

Giftigheid

Kerstroos werd beschouwd als zeer giftig door helleborine, een diglycoside dat bitter smaakt. Bij onderzoek in de jaren 70 bleek helleborine echter niet aanwezig in de wortels van H niger^[1]. Verdere aanwezige gifstoffen zijn saponine en protoanemonine.

Medicinale toepassingen

De gemalen en gedroogde wortels werden vroeger als niespoeder gebruikt. Verder werd de kerstroos als braakmiddel en middel tegen obstipatie gebruikt.

Mythologie

In de mythologie van de Oude Grieken werd Helleborus door Melampus van Pylos gebruikt voor het redden van de dochters van koning Argus die – gek gemaakt door Dionysus – naakt, huilend en schreeuwend door de straten van de stad renden.

Biologie

In een artikel uit 2010 werd gepubliceerd dat de bloemen van kerstroos door de gisten die in de nectar erin groeien tot wel 6 graden warmer kunnen zijn dan de omgeving^[2].