Top Qs
Tijdlijn
Chat
Perspectief
Kiesrecht
recht op deelname aan het politieke proces Van Wikipedia, de vrije encyclopedie
Remove ads
Kiesrecht is het recht van een individu om deel te nemen aan het politieke proces in een land of andere bestuurlijke eenheid of organisatie door middel van verkiezingen, bijvoorbeeld door te stemmen op een partij naar zijn of haar voorkeur, of zich kandidaat te stellen voor een volksvertegenwoordiging. Iemand die kiesrecht heeft wordt kiesgerechtigde genoemd: dit kiesrecht is afhankelijk van verschillende kenmerken. Of iemand daadwerkelijk het recht heeft om te stemmen is doorgaans afhankelijk van de wetgeving van een land. Zo kan er verschil zijn in stemrecht afhankelijk van iemands geslacht, afkomst, of positie in een samenleving.



■ 16
■ 17
■ 18
■ 19
■ 20
■ 21
In moderne democratieën is het kiesrecht een van de belangrijkste rechten die verbonden zijn aan het staatsburgerschap. Het kan slechts in uitzonderlijke gevallen ontnomen worden. De meest voorkomende redenen voor ontneming van het kiesrecht zijn een zware gerechtelijke veroordeling, veelal tijdens het uitzitten van een gevangenisstraf, of mentale onbekwaamheid. In bijna alle landen zijn in principe alle meerderjarige burgers kiesgerechtigd voor politieke verkiezingen.
Remove ads
Soorten kiesrecht
Samenvatten
Perspectief
Men onderscheidt passief en actief kiesrecht:
- Passief: het recht om zich kandidaat te stellen bij verkiezingen.
- Actief, ook wel stemrecht genoemd: het recht een stem uit te brengen bij verkiezingen.
Algemeen vs beperkt
Het stemrecht of kiesrecht is algemeen wanneer het toebehoort aan alle burgers zonder enige andere voorwaarde dan een minimumleeftijd, het hebben van de nationaliteit van het desbetreffende land, het hebben van de juridische rechten van het land en ten slotte de afwezigheid van zware juridische sancties.
Het stemrecht kan beperkt zijn op basis van verschillende criteria (zie beperkingen).
Direct vs indirect
Met het direct stemrecht verkiezen de kiezers hun verkozenen rechtstreeks. Dit is het systeem dat in het algemeen wordt toegepast voor de verkiezing van de volksvertegenwoordigers.
Indien het stemrecht indirect is, dan gebeurt de verkiezing in twee fasen. In de eerste fase kiezen, of duiden de burgers een kiescollege aan, samengesteld uit "grote" kiezers, die op hun beurt de vertegenwoordigers kiezen (getrapte verkiezingen).
Facultatief vs verplicht
In het merendeel van de westerse landen is het stemrecht facultatief (niet verplicht, maar het is een recht), in enkele landen geldt stemplicht. In België is er een opkomstplicht. Dit houdt in dat de kiezer verplicht is om zich op het stembureau te begeven en dus niet verplicht is een stem uit te brengen voor een bepaalde partij. Hij heeft dus nog altijd het recht om blanco te stemmen.
Enkelvoudig vs meervoudig
Het stemrecht is enkelvoudig als elke stemgerechtigde over één stem beschikt. Het is meervoudig als een stemgerechtigde over meerdere stemmen beschikt, hetzij in functie van verworven diploma's, hetzij in functie van het inkomen. Stemmen per volmacht kan niet gezien worden als een eigen extra stemrecht.
Remove ads
Beperkingen
Samenvatten
Perspectief

Wie mag stemmen of zich kiesbaar mag stellen, kan op verschillende manieren beperkt worden:
- In functie van het inkomen of financieel vermogen (censuskiesrecht)
- In functie van het opleidingsniveau of intellectueel vermogen (capaciteitskiesrecht)
- Op basis van leeftijd (kiesleeftijd): doorgaans wordt de meerderjarigheid (bv. 16 of 18 jaar) als minimum gesteld, soms hoger voor het passief kiesrecht
- Op basis van geslacht (vrouwenkiesrecht)
- Op basis van nationaliteit, met name wanneer men verblijft in een land anders dan de nationaliteit (migrantenstemrecht)
- Op basis van woonplaats, met name wanneer men verblijft in het buitenland (stemrecht in het herkomstland)
- Op basis van religie
- Op basis van strafrechtelijke veroordeling, ofwel enkel tijdens het uitzitten van de straf, of ook nadien
Er zijn nog een paar landen zoals Saoedi-Arabië, waar vrouwen niet stemgerechtigd zijn. In andere landen hebben sommige inwoners geen kiesrecht omdat ze geen staatsburgerschap hebben, hoewel ze al soms vele generaties lang in het land leven. In vroegere democratieën, zoals het oude Athene en de Romeinse Republiek, konden alleen de mannen die de status van burger hadden, stemmen. Niet-burgers, waaronder slaven, konden niet stemmen. Vóór de twintigste eeuw kon alleen de elite, zoals belastingbetalers, grondbezitters en/of edelen, stemmen.
Beperkingen zijn in de geschiedenis een veelvuldig onderwerp van discussie geweest sinds de totstandkoming van de democratie. Bepaalde mensen of groepen willen stemrecht uitbreiden tot achtergestelde sociale groepen, terwijl andere de selectie van het aantal kiesgerechtigden smaller willen maken of houden.
Een voorbeeld van een stemrechtdebat was het conflict in Zuid-Afrika, waar onder de apartheid de blanke minderheid de zwarte meerderheid niet toestond om te stemmen. Dit systeem werd in 1994 afgeschaft met de eerste volledig vrije meerpartijenverkiezingen.
Het kiesrecht kan ook veroordeelde personen uitsluiten. In België is de ontzetting van het kiesrecht een bijkomende straf die erin bestaat dat veroordeelde personen gedurende een zekere tijd het kiesrecht niet kunnen uitoefenen.
Remove ads
Situatie per gebied
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads