Lijst van gevelstenen in Waterland

Dit is een chronologische, incomplete, lijst van gevelstenen in Waterland. De Noord-Hollandse gemeente Waterland kent een groot aantal oude en nieuwe gevelstenen.

Onder een gevelsteen wordt hier verstaan elk voorwerp dat is ingemetseld in de gevel van een pand in de Nederlandse gemeente Waterland, met een decoratieve functie. Een gevelsteen is bedoeld als herkenningsteken van het pand, doorgaans is het van steen, maar in enkele uitzonderlijke gevallen is het van gips of van hout. In dit overzicht worden driedimensionale gevelbeelden niet meegenomen, deze staan namelijk op de gevel en maken er geen deel van uit.

Geplaatst	Omschrijving	Kunstenaar	Adres	Plaats	Materiaal	Afbeelding
± 1500	Tekststeen boven het westelijke portaal van de Grote Kerk: deese doer is ghesticht t eere goed met die gelde dat ghecoeme is va symoe aards zoens doet bidt voer die siel.(vertaald: Deze deur is gesticht ter ere Gods met het geld dat gekomen is van Symon Aards zoons dood bidt voor die ziel)[1]		Zarken 2	Monnickendam	Ledesteen
± 1500	Wapen van Monnickendam, steen bestaat uit acht delen en de bekroning (gotisch in stijl) is incompleet. De twee schouderstukken zijn reproducties.[2]	onbekend	Noordeinde 4	Monnickendam	steen
1567	Slagerij	Onbekend	Zuideinde 3	Monnickendam	Onbekend
± 1600	Annunciatie	Onbekend	Noordeinde 95	Monnickendam	Zandsteen
± 1614	Leeuwen-maskers	Onbekend	Middendam 6	Monnickendam	Zandsteen
1620	Jaartalsteen (replica) gedecoreerd met cartouche, schelp en engelenkopje	Onbekend	Kerkstraat 32	Monnickendam	Onbekend
1623	Jaartalsteen op top van de gevel, onder een pinakel	Onbekend	Zarken 6	Monnickendam	Onbekend
1629	De kleine walvis	Onbekend	Zuideinde 8a	Broek in Waterland	Hout
± 1649	Ynde Melck man	Onbekend	Noordeinde 79	Monnickendam	Zandsteen
± 1650	Elia door de raven gevoed	Onbekend	Noordeinde 71	Monnickendam	Zandsteen
1658	Stadswapen	Onbekend	Noordeinde 4	Monnickendam	Onbekend
1681	Klokgevel met guirlandes onder de verdiepingsramen en festoenen op de randen, oeil-de-boeuf en jaartalsteen met kwabornamenten		Noordeinde 11	Monnickendam	Zandsteen
1697	Jaartalsteen in de vorm van een lint (banderolle), gebeeldhouwde omlijsting om ovale ramen, gebogen fronton met schelpvulling en festoenen op de halsgevel.	Onbekend	Noordeinde 43	Monnickendam	Onbekend
17e eeuw	In de bonten os[3]	Onbekend	Noordeinde 26	Monnickendam	steen
17e eeuw	Dit is Uitendam, gerestaureerd in 2000	Onbekend	Noordeinde 10	Monnickendam	Onbekend
1741	De Bruinvis, in de fries eronder twee (zeep)tonnen	Onbekend	Noordeinde 21	Monnickendam	Zandsteen
± 1743	Wapen van Monnickendam + tekst boven de deur	Onbekend	Zarken 4	Monnickendam	out
1763	Koopvaardijvlot en naam Het Lanswelvaare, een verwijzing naar de touwslagerij genaamd Het Lanswelvaare (1588-1934).[4]	Onbekend	Kerkstraat 52	Monnickendam	Zandsteen
± 1780	Drie wapens, dat van: Noord-Holland, Monnickendam en Purmerend, bovenin twee stenen ter herinnering aan de restauratie van 1908		Zarken 21-23	Monnickendam	Zandsteen
18e-eeuws	Gepolychromeerde gevelsteen met een klein zeilschip en een tekststeen daaronder met de tekst: CORNELES•pIETERS SCHYPPER•ANT•ROER	Onbekend	Noordeinde 81	Monnickendam	Onbekend
1840	Zonnewijzer	Onbekend	Kerkbuurt 7	Marken	steen
± 1880	Monsterkop afkomstig van het Centraal Theater aan de Amstelstraat in Amsterdam	Onbekend	Noordeinde 59	Monnickendam	Tufsteen
± 1880	Jugenstil kopjes afkomstig van een pand aan de Herengracht in Amsterdam	Ed Kuijpers	Noordeinde 59	Monnickendam	Zandsteen
1886	Hoofd van een jongen, Jan Nieuwenhuyzen en een meisje. Het pand werd gebouwd als Jan Nieuwenhuijzen Nutskleuterschool	Onbekend	Noordeinde 13	Monnickendam	Composietmortel
voor 1900	Maria boodschap		Achterzijde Weezenland 18	Monnickendam	steen
1907	Naamsteen: Hulpbetoon, naam van een organisatie dat als doel had om via werkverschaffing armoede en bedelarij te voorkomen.[5]		Kermergracht 6	Monnickendam	Beton
1908	Wapen Waterlandshuis	Louis J. Vreugde	Zarken 21-23	Monnickendam	Zandsteen
1932[6]	In die bonte koe	Onbekend	Haven 1	Monnickendam	Zandsteen
1932	Wapen van het Hoogheemraadschap van de Uitwaterende Sluizen in Kennemerland en West-Friesland	Onbekend	Grafelijkheidssluis	Monnickendam	Onbekend
1947[7]	Voor moffenkracht en menschenjacht vonden hier vijf een schuilverblijf	Onbekend	Kerkstraat 12	Monnickendam	Gewapend beton(origineel)Portlandsteen(replica)
1960	Moderne gevelsteen: de vier elementen (bovenste), boekenstal (onderste)	Onbekend	Noordeinde 97	Monnickendam	Onbekend
1973	Jaartalstenen: 19, anno en 73	Onbekend	Noordeinde 29	Monnickendam	Onbekend
1979[8]	Haan met tekst: In d'Haan	Onbekend	Dorpsstraat 64	Ilpendam	onbekend
1979	Siamese kat	Annie de Groot	Noordeinde 44	Monnickendam	Aluminium cement
1980	De kater op fluweel	Mannetje, Hans 't Hans 't Mannetje	Fluwelenburgwal 14	Monnickendam	steen
2000	Kleren maken de man	Jan Hilbers	Kerkstraat 36	Monnickendam	Kalksteen
2000	De gouden hand, met initialen van vrienden en dierbaren van de kunstenaar, verwijzing naar Jesaja 49 vers 16 en jaartal 2000 in de hoeken	Herman van Elteren	Kerkstraat 54	Monnickendam	Kalksteen
2001	De rode haan, met initialen van gezinsleden Martis	Elteren, Herman van Herman van Elteren	Noordeinde 29	Monnickendam	Kalksteen
2002	Op 't Doelenpadt	Elteren, Herman van Herman van Elteren	Lindengracht 10	Monnickendam	Kalksteen
2002	Vuurtoren met opschrift: Anno 2002	onbekend	De Duikjes 4	Marken	tegel
2002	't Knooppunt MCCM	Herman van Elteren	Roozendaal 6	Monnickendam	Kalksteen
2003	De tijd vliegt	onbekend	't Zand 6	Monnickendam	steen
2004	De Schutsengel	Elteren, Herman van Herman van Elteren	Fluwelenburgwal 4	Monnickendam	steen
2005	Menoraboom met afgebroken takken met jaartallen 5702 en 1942	Onbekend	Noordeinde 16	Monnickendam	Onbekend
2010	Pieter Florisz, geplaatst ter herinnering aan 655 jaar stadsrechten	Elteren, Herman van Herman van Elteren	hoek Zuideind/Gooische Kade	Monnickendam
2011	Een rosmolen	Onbekend		Monnickendam	Onbekend
2014	Golven inde Tijd	Klok, Hans Hans Klok	Zuideinde 33	Monnickendam	Frans kalksteen
21e eeuw	Zoutzieders	Onbekend	't Prooyen 3b	Monnickendam	Onbekend
21e eeuw	Twee vissen	Onbekend	't Prooyen 3b	Monnickendam	Onbekend
20e eeuw	De Gekroonde Tekkel	Onbekend	Kerkplein 9	Broek in Waterland	onbekend
onbekend	Jonas in de Walvis	Onbekend	Zuideinde 8	Broek in Waterland	hout
	Rozenstruik	Onbekend	Kerkplein 13	Broek in Waterland	onbekend
	Twee bruinvissen en een opgaande zon	Onbekend	Zarken 25	Monnickendam	Grove kalksteen of tufsteen
Onbekend	In de Dolfyn, Claes Sijmonsz. Dolphijns woonde in 1632 op dit adres, maar een eerste vermelding van de gevelsteen is uit 1716. De steen heeft aanzienlijke tijd in de achtergevel gezeten, waardoor deze nog als nieuw oogt. Kleur is omstreeks 2000 gereconstrueerd aan de hand van aangetroffen verfresten.[9]	Onbekend	Noordeinde 34	Monnickendam	Onbekend
	Elias en de raven	Onbekend	Noordeinde 71	Monnickendam	Onbekend

Mediabestanden

Zie de categorie Gevelstenen in Monnickendam van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

Bronnen

• Inventarisatie van gevelstenen in Broek in Waterland op gevelstenen.net
• Inventarisatie van gevelstenen in Monnickendam op gevelstenen.net
• Stoffels, Henk (1973). Gevelstenen van Monnickendam. Vereniging Oud-Monnickendam, Monnickendam.
• Voogel, Harry (2003). Huizen en Gevelstenen in Monnickendam. Vereniging Oud-Monnickendam, Monnickendam. ISBN 978-90-90-17523-2.

---

Referenties

1. Voogel, p. 15
2. Voogel, p. 45
3. Gerestaureerd in 1923
4. Voogel, p. 39
5. Voogel, p. 37
6. Hier in 1932 geplaatst, deze steen bevond zich tot 1925 in het pand Fluwelen Burgwal 9, dat in dat jaar afbrandde.
7. Kroniek van Waterland - juni. Waterlands Archief. Gearchiveerd op 5 juni 2016. Geraadpleegd op 13 mei 2016.
8. Ilpendam. Kerninventarisatie gevelstenen. Gearchiveerd op 6 april 2016. Geraadpleegd op 4 mei 2016.
9. Voogel, p. 58