Norman Hartnell

Sir Norman Bishop Hartnell KCVO (Streatham, 12 juni 1901 – Windsor, 8 juni 1979) was een Britse modeontwerper, vooral bekend door zijn creaties voor prominente vrouwelijke leden van de Britse koninklijke familie. Hij maakte verschillende garderobes voor koningin-gemalin Elizabeth, de latere koningin-moeder. Voor haar dochter koningin Elizabeth II ontwierp hij de trouwjurk, kroningsjurk en talloze japonnen voor verschillende gelegenheden.

Norman Hartnell
Algemene informatie
Geboortedatum	12 juni 1901
Geboorteplaats	Londen
Overlijdensdatum	8 juni 1979
Overlijdensplaats	Windsor
Werk
Beroep	modeontwerper[1][2]
Bekende werken	kroningsjurk van Elizabeth II, trouwjurk van prinses Margaret
Studie
School/universiteit	Magdalene College, Mill Hill School
Familie
Vader	Henry Bishop Hartnell
Moeder	Emma Mary Polley
Persoonlijk
Talen	Engels
Diversen
Prijzen en onderscheidingen	Neiman Marcus Fashion Award, Ridder Commandant van de Koninklijke Orde van Victoria
De informatie in deze infobox is afkomstig van Wikidata. U kunt die informatie bewerken.

Vooral zijn avondjurken en bruidsjurken zijn weelderig, in een romantische stijl, vaak met zeer wijde rokken en rijk versierd met borduurwerk en pailletten. Zijn ontwerpen hebben met name tussen 1938 en 1960 wereldwijd invloed gehad op het modebeeld. Hartnell was daarnaast als decorontwerper en kostuumontwerper betrokken bij theater- en filmproducties. Het modehuis met zijn naam heeft bestaan tot 1992.

Jeugd en opleiding

Hartnells ouders waren de eigenaren van een pub in Streatham. Hij studeerde na de middelbare school twee jaar lang moderne talen aan Magdalen College, Cambridge. In Cambridge ontwierp hij decors en kostuums bij Footlights, de toneelclub van de universiteit. Zijn kostuumontwerpen vielen op, en hij maakte de overstap naar modeontwerp. Hij werkte zonder veel succes voor twee Londense ontwerpers, onder andere Maison Lucille van de in die tijd gevierde ontwerpster Lucy Duff-Gordon. In 1923 opende hij met zijn zuster Phyllis Hartnell een eigen modehuis aan Bruton Street 10 in de Londense wijk Mayfair.

Start van het modehuis

Dankzij connecties uit zijn tijd in Cambridge verwierf Hartnell een klantenkring van jonge societyvrouwen en hun moeders, die op zoek waren naar opvallende en modieuze kleding voor het Londense uitgaansseizoen. Zijn ontwerpen combineerden de strakke silhouetten van de jaren '20 (de flappermode) met een meer romantische stijl en afwerking. Hij had een voorliefde voor het ontwerpen van avondjurken en bruidsjurken. Hij gebruikte in zijn meest exclusieve kleding vaak weelderig en complex borduurwerk als versiering, en ook veel pareltjes, kralen en pailletten.

Hartnell ontwierp voor koningin-gemalin Elizabeth een complete garderobe voor een officieel bezoek aan Canada en de Verenigde Staten in 1939.

Hartnell werd populair bij de jongere sterren van toneel en film. De bedrijfswinst liet echter te wensen over. Zijn zakelijk ingestelde zuster en zakenpartner Phyllis drong erop aan dat hij zich ook zou richten op beter verkoopbare en makkelijker te vervaardigen stadskledij. Hij was een van de eerste Londense ontwerpers die (Britse) wollen stoffen ging gebruiken, in navolging van Coco Chanel die al wollen kleding in haar collectie had gepresenteerd. Hij nam ervaren Franse kleermakers en coupeuses in dienst, zodat zijn kleding aan de hoogste kwaliteitseisen zou voldoen.

In 1929 showde Hartnell zijn kleding voor het eerst in Parijs. Vooral zijn lange avondjurken werden geprezen, na een decennium van steeds korter wordende rokken. Zijn kleding was zo populair dat hij een filiaal in Parijs opende. In 1934 verhuisde hij zijn Londense atelier en winkel naar een groter pand aan Bruton Mews. De met glas en spiegels beklede salon op de eerste verdieping is bewaard gebleven, en wordt gezien als een van de mooiste voorbeelden van vooroorlogs Art Moderne design in het Verenigd Koninkrijk.

Eerste koninklijke opdrachten

In 1935 kreeg Hartnell zijn eerste koninklijke opdracht. Alice Montagu Douglas Scott, de verloofde van prins Henry, de hertog van Gloucester, vroeg hem haar trouwjurk te maken en de jurken voor haar bruidsmeisjes. Voor de kroning van koning George VI en koningin Elizabeth in 1937 ontwierp Hartnell de jurken voor de erejoffers van de koningin. In de jaren daarna werd hij haar vaste ontwerper, en hij zou dat de rest van zijn leven blijven. Hartnell wist de mode van het moment voor haar aan te passen tot een persoonlijke koninklijke stijl. Hij ontwikkelde voor de koningin, die klein van stuk was en enigszins gezet, een slank silhouet: vaak een lange of driekwart jas over een vrij smalle rok. Zijn ontwerpen voor de avondkleding van de koningin varieerden van eenvoudige jurken tot zeer weelderige japonnen met tule en kant, rijk geborduurd, en versierd met pailletten, pareltjes en stras. Hartnell herintroduceerde op verzoek van koning George VI voor koningin Elizabeth de crinoline in de avondmode, geïnspireerd door Winterhalter-portretten in de Royal Collection.

Grote indruk in de modewereld maakte de white wardrobe die Hartnell in 1938 voor koningin Elizabeth maakte. Kort voor een gepland staatsbezoek aan Frankrijk was de moeder van de koningin overleden. Het lukte Hartnell en zijn medewerkers de hele pastelkleurige en fleurige garderobe die hij voor dit bezoek had ontworpen in drie weken tijd te vervangen door een versie in het wit. Deze kleur was gepast voor een koningin in de rouw. Christian Dior zei later dat deze collectie hem heeft geïnspireerd. Een jaar later verzorgde Hartnell de complete garderobe van de koningin voor een officieel bezoek aan Canada en de Verenigde Staten. In 1939 benoemde de Franse regering hem tot officier d'Académie voor zijn verdiensten voor de mode.

Twee modellen in ontwerpen van Hartnell volgens de 'Utility' richtlijnen voor zuinig gebruik van stoffen en accessoires.(1943) Deze regels waren tijdens de Tweede Wereldoorlog in het Verenigd Koninkrijk voor iedereen van kracht.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog (1939-1945) moest Hartnell, net als andere coutureontwerpers, zich houden aan specifieke regels over de hoeveelheid stof en accessoires die per kledingstuk was toegestaan. Hij ontwierp een kledingreeks voor deze Utility-campagne van de regering, die werd geproduceerd door de firma Berketex. Door deze samenwerking werd hij de eerste bekende ontwerper die midden 20e eeuw in massaproductie confectiekleding ontwierp. Hartnell ontwierp tijdens de oorlog ook uniformen voor vrouwen in het Britse leger.

In 1942 was Hartnell een van de oprichters van de Incorporated Society of London Fashion Designers, een organisatie die het contact tussen de couture-sector en de overheid onderhield, en Britse ontwerpers ondersteunde. Van 1947 tot 1956 was hij voorzitter.

• 
  Replica van de trouwjurk van Elizabeth II (1947)
• 
  Replica van de kroningsjurk van Elizabeth II (1953)

Bloei en grootste bekendheid

Hartnell ontwierp in 1947 de trouwjurk van prinses Elizabeth. De jurk had een modieuze hartvormige sweetheart halslijn en een volle rok, en was geborduurd met duizenden pareltjes en witte kralen. Hij werd een van de belangrijkste ontwerpers van de jonge prinses en kon zo een nieuwe generatie klanten aanspreken.

Avondjurk door Hartnell uit 1960.

Koningin Elizabeth II in een avondjapon met crinoline van Hartnell, 1954. Hartnell werd onder andere geïnspireerd door de schilderijen van Franz Xaver Winterhalter.

In 1953 vroeg zij - inmiddels koningin Elizabeth II - hem om ook haar kroningsjurk te ontwerpen. Op haar verzoek kreeg deze dezelfde halslijn als de trouwjurk. De jurk had een zeer volle, zware zijden rok versierd met borduurwerk, onder andere van de botanische emblemen van het Verenigd Koninkrijk en de landen van het Gemenebest. Daarnaast ontwierp Hartnell de jurken van de zes erejoffers.

Keizerin Eugenie te midden van haar hofdames - geschilderd door Winterhalter. Dergelijke schilderijen inspireerden Hartnell om de crinoline weer in te voeren voor avondjurken.

Halverwege de jaren vijftig bereikte Hartnell het hoogtepunt van zijn roem; zijn bedrijf had toen ongeveer 500 mensen in dienst. Gedurende de jaren vijftig en zestig presenteerde hij twee collecties per jaar. Niet alleen leden van de koninklijke familie verschenen regelmatig in zijn creaties. Ook veel theater- en filmsterren droegen zijn japonnen, wat leidde tot continue aandacht in de media. Hartnell was daardoor een van de bekendste ontwerpers van het Verenigd Koninkrijk. Hij bleef betrokken bij confectiemode, en produceerde ook knippatronen van sommige ontwerpen.

In 1955 publiceerde hij zijn memoires, getiteld Silver and Gold.

In 1960 maakte Hartnell voor de laatste keer een jurk die centraal zou staan in een grootse koninklijke plechtigheid: de trouwjurk van prinses Margaret. De prinses droeg een witte jurk in prinsessenlijn, zonder verdere versiering en gemaakt van vele lagen fijne zijde. Ook de jurk die koningin Elizabeth op de bruiloft van haar zuster droeg, was van zijn hand.

Net als alle couturehuizen kreeg ook Hartnell in de tweede helft van de jaren 1960 te maken met stijgende kosten, veranderende smaken in dameskleding en een afnemende vraag naar op maat gemaakte haute couture.

Laatste levensjaren en nagedachtenis

De laatste jaren van zijn leven had hij te maken met gezondheidsproblemen, maar hij bleef tot zijn dood op kleinere schaal collecties ontwerpen, en kreeg nog steeds opdrachten van de koningin en de koningin-moeder. Ter gelegenheid van het zilveren jubileum van koningin Elizabeth II in 1977 werd Hartnell benoemd tot Ridder-commandeur in de Koninklijke Orde van Victoria. (Na de kroning in 1953 was hij al Lid van deze orde geworden). Hij overleed in 1979 op 78-jarige leeftijd. Het modehuis met zijn naam zou tot 1992 blijven bestaan.

Sir Norman Hartnell, 1972.

Hartnells couture is opgenomen in de collecties van verschillende musea, o.a. het Victoria and Albert Museum en het Museum of London. Prinses Beatrice, een kleindochter van Elizabeth II, droeg op haar bruiloft in 2020 een witte vintage jurk die Hartnell in de jaren 1960 voor haar grootmoeder had ontworpen.

Theater en film

Hartnell was zijn hele loopbaan ook actief als kostuumontwerper als decorontwerper bij film- en theaterproducties.