Paul Wittgenstein

Paul Wittgenstein (Wenen, 11 mei 1887 – New York, 3 maart 1961) was een Oostenrijks-Amerikaans pianist en componist. Hij was een oudere broer van de filosoof Ludwig Wittgenstein.^[1]

Paul Wittgenstein
Paul Wittgenstein
Algemene informatie
Geboren	5 november 1887
Geboorteplaats	Wenen
Overleden	3 maart 1961
Overlijdensplaats	Manhasset
Land	Verenigde Staten
(en) AllMusic-profiel (en) Discogs-profiel (en) MusicBrainz-profiel
Portaal    Muziek

Wittgenstein studeerde bij Theodor Leschetizky. Hij debuteerde als concertpianist in 1913. Tijdens de Eerste Wereldoorlog raakte hij in militaire dienst gewond tijdens een patrouille bij Zamość in Polen, doordat een sluipschutter zijn rechterarm met een kogel doorboorde^[2], waarna de arm moest worden geamputeerd.

Na de oorlog arrangeerde en speelde hij pianostukken voor alleen de linkerhand. Door het vermogen dat was vergaard door zijn vader, de staalmagnaat Karl Wittgenstein, kon hij het zich permitteren om vele componisten, onder wie toonaangevende figuren als Benjamin Britten, Paul Hindemith, Erich Wolfgang Korngold, Sergej Prokofjev, Maurice Ravel en Richard Strauss opdrachten te verlenen om werk voor hem te componeren.

Niet alle opdrachtwerken vielen in zijn smaak. Hindemiths Klaviermusik mit Orchester werd door Wittgenstein afgewezen, waarbij hij verbood dat anderen het gedurende zijn leven zouden uitvoeren.^[3] Prokofjev componeerde in 1931 een werk voor hem, maar Wittgenstein schreef hem: "Ik bedank je voor het concert, maar ik begrijp er geen enkele noot van en ik zal het niet spelen". Hij heeft dat inderdaad nooit gedaan. Het bekendste werk dat speciaal voor hem werd gecomponeerd is het Concert pour la main gauche van Ravel. Wittgenstein wilde het spelen, mits met belangrijke door hem aangebrachte wijzigingen, maar Ravel verbood dat. Dit leidde ertoe dat de relatie tussen hen slecht werd en zij elkaar na 1933 nooit meer zagen.^[4]

Na de Anschluss in 1938 mocht Wittgenstein - als afstammeling van Joodse voorouders - geen concerten meer geven. Hij vertrok naar de Verenigde Staten en werd in 1946 Amerikaans staatsburger. Hij werkte als muziekpedagoog en schreef het leerboek School for the left hand (1957).