RISC OS

RISC OS is een besturingssysteem oorspronkelijk ontwikkeld door de Britse firma Acorn voor hun Archimedescomputers. Het systeem was speciaal ontworpen voor Acorns zelf-ontwikkelde ARM-processor. De eerste versie van RISC OS verscheen in 1987 en heet Arthur. De naam RISC OS werd in 1988 in gebruik genomen bij het sterk verbeterde RISC OS 2. Het besturingssysteem is opgeslagen op 2 ROM-chips gevestigd op het moederbord, wat doorgaans resulteert in bijzonder snelle opstarttijden.

RISC OS
Скриншот RISC OS
Ontwikkelaar(s)	RISC OS Developments Ltd / RISC OS Open Ltd (5.xx), RISCOS Ltd (4.xx / 6.xx),
Bronmodel	Open source[1] / Closed source
Uitgebracht	25 september 1987
Recentste uitgave	5.31 / 6.20  (27 April 2024 / december 2009 5.30)
Recentste bètaversie	5.31  (dagelijks)
Kerneltype	Monolithisch
Desktopomgeving	WIMP
Licentie(s)	Apache-licentie (versie 5) Propriëtair (versie 6)
Status	Actief / Gestopt
DistroWatch	DistroWatch-⁠pagina
Website	(en) riscosopen.org RISC OS Open (en) riscos.com RISCOS
Portaal    Informatica

Acorn produceerde sinds eind jaren zeventig computers, waaronder de Atom, BBC Micro, de Electron, de BBC Master, de Archimedes en de Risc PC. De firma werd ontbonden in 1998, vlak voor de introductie van de nieuwe Phoebe-computer, die uitgerust zou zijn met RISC OS 4.

Eigenschappen

RISC OS kent een aantal eigenschappen die haar tijd sterk vooruit leken te zijn en wellicht dienden ter inspiratie van soortgelijke vernieuwingen bij bekendere besturingssystemen, zoals Microsoft Windows of Apple Mac OS. Zo bezat Arthur reeds een Icon bar waarmee toegang verkregen werd tot opslagmedia zoals harde schijven en floppydisks. Daarnaast installeren alle geladen programma's hun respectief icoon op deze taakbalk onderaan het beeldscherm. Ook bevat RISC OS sinds 1990 fontweergave met hoge kwaliteit anti-aliasingtechniek. RISC OS ondersteunt sinds het begin een grote mate van slepen en neerzetten, met name opvallend bij het bewaren en uitwisselen van bestanden tussen programma's. Onder RISC OS zijn programma's opgenomen in een speciaal type map, waarvan de naam altijd begint met het '!' symbool. Het installeren van programma's op harde schijf geschiedt doorgaans door het programma-icoon te verslepen vanaf zipbestand of schijfweergavevenster naar de gewenste locatie. Het verwijderen van een bestand of programma gebeurt door het selecteren van de optie 'Verwijderen' in een bestandsmenu. Een installatie of verwijderingsprogramma is derhalve een zeldzaam fenomeen bij RISC OS-gebruik. Tevens een zeldzame voorkoming bij andere besturingssystemen is dat RISC OS toestaat dat de gebruiker vensters bedient of manipuleert zonder dat deze op de voorgrond behoeven te staan. Zodoende is het mogelijk dat een gebruiker bijvoorbeeld tekst invoert in een programmavenster, terwijl dit zich tussen of achter andere vensters bevindt. Menu's onder RISC OS zijn altijd contextueel van aard en bezitten bovenaan een titelbalk waarmee ze verplaatst kunnen worden. Net als bij andere systemen kunnen deze submenu's bevatten, maar onder RISC OS behoeft een menu zich niet noodzakelijkerwijs direct te sluiten nadat een keuze geselecteerd is.

Na Acorn

De firma RISCOS Ltd^[2] neemt in 1999 de ontwikkeling van RISC OS voor desktop-computers over. Tot haar opheffing in 2013 heeft zij diverse 4.xx en 6.xx versies van RISC OS geschreven en verkocht. De verkoop is overgenomen door 3QD Developments, de producent van de Risc PC emulator, VirtualRPC.

Als Acorn Ltd. wordt opgesplitst komen de IE rechten van RISC OS terecht bij Pace. Pace gebruikt NCOS, een op RISC OS gebaseerd besturingssysteem, voor settopboxen. Deze broncode wordt, vanaf eind 2002, gebruikt door de firma Castle Technology voor de ontwikkeling van RISC OS 5, een aparte lijn van het besturingssysteem voor de Iyonix-computer. In juli 2003 kondigde Castle aan de IE rechten van RISC OS te hebben aangeschaft.^[3] Via de nieuw opgezette firma RISC OS Open Ltd,^[4] oftewel ROOL, geeft Castle de broncode van RISC OS 5 open voor het publiek onder een sharedsourcelicentie.^[5] Vanaf 1 oktober 2008 wordt de Iyonix-computer niet meer gemaakt. De ontwikkeling van RISC OS 5 is overgenomen door RISC OS Open. RISC OS Open ontwikkelt daarnaast RISC OS 5-versies voor Risc PC, computers met een Texas Instruments OMAP3530 (ARM Cortex-A8) zoals BeagleBoard, OMAP4430 of OMAP4460 (ARM Cortex-A9) zoals PandaBoard, Broadcom BCM2835 zoals Raspberry Pi en de diverse emulaties. Er wordt gewerkt aan een versie voor computers met een Freescale i.MX6.

Versies

Datum	Versie	Toelichting	Acorn	RISCOS Ltd	Castle RISC OS Open	26 bit	32 bit
1987	Arthur	Volledig in BBC BASIC geprogrammeerd	Ja			Ja
1989	RISC OS 2	512 kilobyte, volledig herschreven	Ja			Ja
	RISC OS 2.01	Ondersteuning ARM-3-processor en RISC iX	Ja			Ja
1992	RISC OS 3	2 megabyte, betere multitasking	Ja			Ja
	RISC OS 3.11/3.19	Laatste Archimedesversie	Ja			Ja
1994	RISC OS 3.5	Eerste Risc PC-versie	Ja			Ja
1995	RISC OS 3.6	4 megabyte, betere netwerkondersteuning	Ja			Ja
1996	RISC OS 3.7	Ondersteuning StrongARM, diverse optimalisaties	Ja			Ja
1998	RISC OS 3.8	Beta versie voor Phoebe / Risc PC 2	Ja			Ja
1999	RISC OS 4.02	Sterk verbeterde opvolger van RISC OS 3		Ja		Ja
1999 - 2003	RISC OS 4.03 - 4.05	Versies voor specifieke hardware		Ja		Ja
1999 - 2001	RISC OS 4.1x - 4.2x	Select 1, Allerlei vernieuwingen		Ja		Ja
2002	RISC OS 4.3x	Select 2 & 3,Vele verbeteringen aan gebruikersinterface		Ja		Ja
	RISC OS 5	Volledig nieuwe 32 bits-versie voor Iyonix PC			Ja		Ja
2004	RISC OS 4.39	Adjust, Vervanging ROM-chip		Ja		Ja
2005	RISC OS 5.10	Verbeterde ondersteuning Iyonix-hardware			Ja		Ja
2006	RISC OS 4.42	Versie voor de A9home-computer		Ja			Ja
2007	RISC OS 6	Drastisch vernieuwde versie met 26/32 bit-neutrale broncode		Ja		Ja	( Ja)
2012	RISC OS 5.18	Ondersteuning BeagleBoard			Ja		Ja
2013	RISC OS 5.20	Ondersteuning Risc PC, A7000(+)			Ja		Ja
2018	RISC OS 5.26	Open source			Ja		Ja

De eerste ARM-processoren hadden een 26 bit-geheugenbeheer, de latere een mogelijkheid tot 26 of 32 bit-geheugenbeheer en de nieuwste alleen 32 bit-geheugenbeheer. Voor de nieuwste RISC OS-machines, de Iyonix en de A9, moest dus een nieuwe versie van RISC OS geschreven worden die het 32 bit-geheugenbeheer ondersteunt.

Hardware

RISC OS compatibele hardware

Machine	Uitgebracht	Acorn versie		RISCOS Ltd versie		Castle Technology / RISC OS Open versie
		Eerste	Laatste	Eerste	Laatste	Eerste	Recentste
ARM met een 26 bit programmateller
Acorn Archimedes	1987 - 1992	0.20	3.1x	n.v.t.		n.v.t.
ARM met een 26 & 32 bit programmateller
Acorn Risc PC	1994[6]	3.50[6]	3.71	4.00	6.20[7]	5.15	5.30/5.31
Acorn A7000 and A7000+	1995[8] - 1997[9]	3.60[8][9]	3.71	4.00	6.20[7]	5.15	5.30/5.31
Acorn Phoebe	1998 (geannuleerd)	3.80 (Ursula)		n.v.t.		n.v.t.
MicroDigital Medi[10]	1998[11]	3.71[11]		4.02	6.20	n.v.t.
MicroDigital Mico	1999[12]	n.v.t.		4.03[12]	4.39[7]	n.v.t.
RiscStation R7500	1999[13]	n.v.t.		4.03[13]	4.39[7]	n.v.t.
Castle Kinetic RiscPC	2000[14]	n.v.t.		4.03	6.20	5.19[15]	5.30/5.31
MicroDigital Omega	2003[16]	n.v.t.		4.03[17]	4.39[7]	n.v.t.
Advantage Six A75	2004[18]	n.v.t.		4.39[19]		n.v.t.
ARM met een 32-bit programmateller (ARMv7 of meer, ARMv6 of ARMv5 waar vermeld)
Iyonix Ltd Iyonix PC (ARMv5)	2002	n.v.t.		n.v.t.		5.01	5.30/5.31
Advantage Six A9 (Home/RM/Loc) (ARMv5)	2005	n.v.t.		4.42[7]		n.v.t.
BeagleBoard[20]	2008	n.v.t.		n.v.t.		5.15	5.30/5.31
Always Innovating Touch Book	2009	n.v.t.		n.v.t.		5.15	5.30/5.31
OpenPandora's Pandora	2010	n.v.t.		n.v.t.		5.17[21]	5.30/5.31
PandaBoard[22]	2011	n.v.t.		n.v.t.		5.17	5.30/5.31
Raspberry Pi[23][24] (ARMv6, v7-A, v8-A)	2012	n.v.t.		n.v.t.		5.19	5.30/5.31
Titanium[25]	2015	n.v.t.		n.v.t.		5.23	5.30/5.31
Wandboard[26]	2018	n.v.t.		n.v.t.		5.23	5.31
Pinebook[27]	2022	n.v.t.		n.v.t.		5.29	5.31

Merk op dat RISC OS Open de 'even nummers zijn stabiel' versie nummering gebruikt na versie 5.14, dus bij twee vermeldingen is de ene de laatste stabiele en de andere de laatste ontwikkelversie.

RISC OS is ook gebruikt door zowel Acorn als Pace Micro Technology in diverse settopboxen onder de naam NCOS.

RISC OS kan ook draaien op verschillende computer-systeem emulatoren die bovenstaande Acorn machines emuleren.

RISC OS compatibele hardware emulatoren

Emulator	Machines geëmuleerd	Ondersteunde gastplatforms	Recenste uitgave
!A310Emu	Archimedes	RISC OS
Archie[28]	Archimedes	Windows, DOS	0.9 – 10 Februari 2001
ArcEm[29]	Archimedes	Windows, Linux, Mac OS, RISC OS	1.50 – 16 december 2012
Arculator[30]	Archimedes	Windows, Linux	2.0 – 9 november 2019
Virtual A5000	Archimedes	Windows	1.4
Red Squirrel[31]	Archimedes, Risc PC, A7000	Windows	0.6 – 28 oktober 2002
RPCEmu[32]	Risc PC, A7000, Phoebe	Windows, Linux, Mac OS, OpenBSD	0.9.3 – 7 mei 2020
VirtualRPC	Risc PC	Windows, Mac OS	5 september 2014[33]

Gebruikersclubs

• HCC RISC OS Gebruikers Groep, de gebruikersgroep binnen de Hobby Computer Club (binnen de HCC geen activiteit meer sinds 2008)
• ACorner, de gebruikersclub van RISC OS in Limburg
• Big Ben Club, de landelijke gebruikersvereniging voor Acorn- en RISC OS-gebruikers

Meer informatie

• RISC OS 5, RISC OS Open^[34]
• RISC OS 6^[35]