Reactieve lymfocyt

Reactieve lymfocyten zijn lymfocyten die groot worden als gevolg van antigeenstimulatie. Ze kunnen doorgaans een diameter van meer dan 30 μm hebben en variëren in grootte en vorm.

Reactieve (atypische) lymfocyten, t.g.v. klierkorts(blauw gekleurd)

Reactieve lymfocyt omgeven met rode bloedcellen

Reactieve lymfocyten werden oorspronkelijk in 1907 beschreven door W. Türk in het perifeer bloed van patiënten met klierkoorts. Later, in 1923, werden de kenmerken van de reactieve lymfocyten gedetailleerder gekarakteriseerd door Hal Downey en C.A. McKinlay, die ook de associatie met het epstein-barrvirus en cytomegalovirus ontdekten.^[1][2]

Reactieve lymfocyten worden gewoonlijk in verband gebracht met virusinfecties, maar ze kunnen ook aanwezig zijn als gevolg van reacties op medicijnen (zoals fenytoïne), vaccinaties, straling en hormonale oorzaken (zoals stress en de ziekte van Addison), evenals sommige auto-immuunziekten (zoals reumatoïde artritis).^[3]

Morfologie

Downey en McKinlay beschreven voor het eerst de atypische (afwijkende) lymfocyten die worden gezien bij klierkoorts. Vervolgens categoriseerden ze de atypische lymfocyten van verschillende etiologieën onder drie subtypen:^[4]

• Type I als sterk gedifferentieerde "leukocytoïde lymfocyt", een ronde tot gelobde kern, volgroeid klonterig chromatine met of zonder nucleoli en met een wisselende mate van basofiel cytoplasma.
• Type II als grotere cellen met een ronde tot gelobde kern, chromatine dat lijkt op dat van plasmacellen, een matige hoeveelheid cytoplasma met milde basofilie.
• Type III-cellen zijn grote cellen met een ronde tot licht ingedeukte celkern, chromatine dat grotendeels onvolgroeid is met diffuse zeefachtige structuren en nucleoli.

Downey type II-cellen zijn het meest voorkomende type reactieve lymfocyten. Over het algemeen kunnen deze cellen variëren in morfologische details en oppervlaktemarkerkenmerken, aangezien dit het resultaat is van een polyklonale immuunrespons op antigene stimulatie. Alle drie de typen Downey-cellen werden waargenomen, samen met enkele andere varianten, zoals grotere cellen met een diep gekronkelde celkern, cellen met kristallijne staafjes en korrels in het cytoplasma, vlamcellen, Mott-cellen en enkele tussenvormen.^[5]

De gemeenschappelijke kenmerken van reactieve lymfocyten zijn:^[6]

• groter dan normaal, soms met een diameter van meer dan 30 micron;
• de celkern kan rond, elliptisch, ingedeukt, gespleten of geplooid zijn;
• het cytoplasma is vaak overvloedig en kan basofiel zijn – meestal is het cytoplasma grijs, lichtblauw of diepblauw van kleur;
• vacuolen en/of azurofiele korrels zijn soms ook aanwezig;
• histochemie toont verhoogde concentraties van zure fosfatase, fosforylase en niet-specifieke esterase;
• prominente clusters en rozetten van vrije ribosomen;
• aanwezigheid van kleine vacuolen nabij de rand van het cytoplasma, evenals instulpingen in het celoppervlak.

Moleculaire markers

Atypische lymfocytenpopulaties vertonen vaak kenmerken van geactiveerde cytotoxische T-cellen, zoals CD29, CD38, HLA-DR, CD45RO en CD95. De expressie van CD25 was daarentegen verlaagd.^[7]

Het tot expressie komen van moleculaire markers kan variëren, afhankelijk van vele factoren. Zo lijkt de CD57-expressie alleen significant verlaagd te zijn bij patiënten met epstein-barrvirus-infecties.^[7]

Functie

De atypische lymfocyten zijn het best bestudeerd in het bloed van patiënten met klierkoorts. Eerdere studies vermoeden dat atypische lymfocyten zowel T- als B-celkenmerken kunnen hebben; nu wordt meer gesuggereerd dat reactieve lymfocyten geactiveerde T-cellen zijn die worden geproduceerd als reactie op geïnfecteerde B-cellen.^[3][6]

Reactieve lymfocyten blijken zich op te hopen in ontstekingsgebieden zoals de lever en de keelholte van personen met klierkoorts en huidvensterpreparaten. De huidvenstertechniek wordt gebruikt in de immunologie, waarbij de bovenste huidlaag wordt afgeschraapt, waardoor het mogelijk wordt de immuunreactie te identificeren die zou optreden bij een verminderde fysieke barrière in de gastheer en de mobilisatie van leukocyten te observeren.^[8]

Bij klierkoorts zijn de atypische lymfocyten een onderdeel van een normaal immuunsysteem dat helpt bij de bestrijding van potentieel dodelijk epstein-barr-virus-geïnduceerde B-cellymfoom bij de mens.