Sterbladigenfamilie

De sterbladigenfamilie (Rubiaceae) is een familie van tweezaadlobbige planten. De familie komt wereldwijd voor, maar vooral in de tropen, waar het bomen en struiken zijn. In gematigde streken zijn het veelal kruidachtige planten. Lievevrouwebedstro (Galium odoratum) en kleefkruid (Galium aparine) zijn bekende soorten in Noordwest-Europa.

Sterbladigenfamilie
Lievevrouwebedstro (Galium odoratum)
Taxonomische indeling
Rijk: Plantae (Planten) Stam: Embryophyta (Landplanten) Klasse: Spermatopsida (Zaadplanten) Clade: Bedektzadigen Clade: 'nieuwe' Tweezaadlobbigen Clade: Lamiiden Orde: Gentianales
Familie
Rubiaceae Juss. (1789)
Afbeeldingen op Wikimedia Commons
Sterbladigenfamilie op Wikispecies
Portaal    Biologie

Economisch nut

Het economisch belangrijkste geslacht uit de familie is koffie (Coffea), waartoe de arabicakoffie (Coffea arabica) en de robustakoffie (Coffea canephora, synoniem: Coffea robusta) behoren. Uit kinabast (Cinchona officinalis) werd vroeger kinine tegen malaria en koorts verkregen. In de 19e eeuw werd uit de wortelstok van de meekrap (Rubia tinctorum) de rode kleurstof alizarine gewonnen, met als handelsnaam Turks rood.

Sierplanten

Bekende sierplanten uit de sterbladigenfamilie behoren tot de geslachten Gardenia, Ixora (waaronder Pauwenkers Ixora coccinea) en Pentas. Van de houtige gewassen zijn Cephalanthus en Emmenopterys henryi van belang.^[1]

Taxonomie

Onder taxonomen is er volledige overeenstemming dat deze familie erkend dient te worden en ook volledige overeenstemming over welke planten tot de familie horen. Daarentegen is er nog steeds debat over de interne taxonomie. Het is de op vier na grootste plantenfamilie, met meer dan 10.000 soorten in ruim 600 geslachten. In het Cronquist-systeem (1981) werd de sterbladigenfamilie ondergebracht in een eigen orde Rubiales, maar de recentste systemen (APG-systeem (1998), APG II-systeem (2003) en APG III-systeem (2009)) plaatsen de familie in de Gentianales.

De volgende planten komen voor in de Lage Landen (ze zijn echter niet beperkt tot dit gebied).

Lijst met sterbladigen in de Lage Landen
botanische naam	Nederlandse naam	Verspreiding	Opmerking
Asperula arvensis	Akkerbedstro	Nederland	Mogelijk adventief.
Asperula cynanchica	Kalkbedstro	België en Nederland	In Nederland voor het laatst in 1842.
Cruciata laevipes	Kruisbladwalstro	België en Nederland
Galium album Mill.	(Glad walstro)	België en Nederland	Volgens Heukels' Flora een synoniem van G. mollugo.[2] The Plant List vermeldt echter beide soorten als geaccepteerd.[3]
Galium aparine	Kleefkruid	België en Nederland
Galium boreale	Noords walstro	België en Nederland
Galium divaricatum		België	Ingeburgerd.
Galium elongatum	(Moeraswalstro)	België en Nederland	Volgens (o.m.) Heukels' Flora een synoniem van G. palustre. The Plant List vermeldt echter beide soorten als geaccepteerd.
Galium glaucum	Zeegroen walstro	België en Nederland	Uitgestorven in Nederland (1921).
Galium mollugo L.	Glad walstro	België en Nederland	zie opm. bij Galium alba
Galium x mutabile		België en Nederland	G. mollugo x verum.
Galium odoratum	Lievevrouwebedstro	België en Nederland
Galium palustre	Moeraswalstro	België en Nederland
Galium parisiense	Frans walstro	België
Galium patzkeanum		België
Galium ×pomeranicum		België en Nederland	G. album x verum.
Galium pumilum	Kalkwalstro	België en Nederland
Galium saxatile	Liggend walstro	België en Nederland
Galium spurium	Akkerwalstro	België en Nederland	Exoot in Nederland (incidentele import).
Galium sylvaticum	Boswalstro	België en Nederland
Galium tricornutum	Driehoornig walstro	België en Nederland
Galium uliginosum	Ruw walstro	België en Nederland
Galium verum	Geel walstro	België en Nederland
Rubia tinctorum	Meekrap	Nederland	Werd vroeger verbouwd en sloeg soms op uit gemorst zaad, maar sinds 1981 niet meer waargenomen.
Sherardia arvensis	Blauw walstro	België en Nederland

In Europa komen verder nog voor:

• Asperula rumelica
• Asperula taurina
• Asperula tinctoria
• Cruciata glabra
• Cruciata pedemontana (Crucianella latifolia)
• Galium abaujense
• Galium austriacum
• Galium erectum
• Galium humifusum
• Galium lucidum
• Galium oelandicum
• Galium rivale
• Galium rotundifolium
• Galium rubioides
• Galium schultesii
• Rubia peregrina, vreemde rubia

Verder worden ook behandeld in de Nederlandstalige Wikipedia:

• Alibertia
• Csapodya splendens
• Emmenopterys henryi
• genipapo (Genipa americana)
• Kaapse jasmijn (Gardenia jasminoides)
• Kruisjesbloem (Phuopsis stylosa)
• pauwenkers (Ixora coccinea)
• tiaré tahiti (Gardenia tahitensis)

Afbeeldingen van soorten uit de Lage Landen

• 
  Asperula arvensis - Akkerbedstro
• 
  Asperula cynanchica - Kalkbedstro
• 
  Cruciata laevipes - Kruisbladwalstro
• 
  Galium album
• 
  Galium aparine - Kleefkruid
• 
  Galium boreale - Noords walstro
• 
  Galium divaricatum
• 
  Galium elongatum
• 
  Galium glaucum - Zeegroen walstro
• 
  Galium mollugo - Glad walstro
• 
  Galium odoratum - Lievevrouwebedstro
• 
  Galium palustre - Moeraswalstro
• 
  Galium pumilum - Kalkwalstro
• 
  Galium rotundifolium
• 
  Galium saxatile - Liggend walstro
• 
  Galium spurium - Bastaardwalstro
• 
  Galium sylvaticum - Boswalstro
• 
  Galium uliginosum - Kleverig walstro
• 
  Galium verum - Geel walstro
• 
  Rubia tinctorum - Meekrap
• 
  Sherardia arvensis - Blauw walstro