Umarell

Umarell [umaˈɾɛːl]^? (Nederlands: mannetje; meervoud: umari [umaˈɾiː]^?), is de Italiaanse naam voor een man van pensioengerechtigde leeftijd die langdurig een bouwplaats observeert, waarbij hij soms de bouwvakkers of de stratenmakers ongevraagd advies geeft.^[1] Hoewel de term umarell afkomstig is uit het Bolognese dialect, zijn umari een internationaal verschijnsel.

Umari observeren het herbestraten van het Piazza Maggiore in Bologna, Italië.

Umari in Valladolid, Spanje.

Etymologie

Umarell is de Italiaanse spelling van het Bolognees-Emiliaanse woord: "umarèl". Het woord is waarschijnlijk samengesteld uit het Bolognees-Emiliaanse woord 'óm' "man" samen met het mannelijke diminutiefsuffix '-èl'. Het lijkt erop dat een 'a' /a/ is geïnterpoleerd voor het vloeiender maken van de uitspraak, de /ɾ/ (geschreven als: 'r') lijkt dezelfde functie te hebben, maar dit is niet helemaal zeker. Sommigen zouden vermoeden dat de 'r' hier een epenthetische functie heeft maar dat is niet met zekerheid vast te stellen. De fonologie van het Emiliaanse dialect is hiervoor onvoldoende onderzocht. De 'o' van 'óm' wordt in dit geval omgezet naar een 'u' uitgesproken als een /u/. Umarell betekent letterlijk: mannetje.

Neologisme

De term is gepopulariseerd in 2005 door de Bolognese schrijver Danilo Mascotti.^[2][3] Het woord is in 2021 toegevoegd aan het Italiaanse Zingarelli-woordenboek.^[4]

Trivia

• De Italiaanse stad Riccione, ongeveer 130 kilometer ten zuidoosten van Bologna, stelde in 2015 een budget van €11.000 beschikbaar om umari te betalen voor het toezichthouden op bouwplaatsen in de stad. Ze telden het aantal vrachtwagens die de bouwplaats op- of afreden om zo ervoor te zorgen dat de materialen volgens de bonnen werden aan- en afgevoerd, en ze bewaakten tegen diefstal wanneer de bouwplaats onbeheerd was.^[5]
• In 2024 is het woord door de Zweedse taalraad toegevoegd aan de jaarlijkse woordenlijst van de Zweedse taal.^[6]
• In Tilburg, staan umari elk jaar te kijken naar de opbouw van de Tilburgse Kermis. Aldaar, worden ze lokaal "Kijkmannen" genoemd.^[7][8]