Veneti (Oost-Europa)

De Veneti (Venedi, Venetae, Venedae) waren een in de oudheid door verschillende Griekse en Romeinse geografen beschreven volk ten oosten van Germanië, met name langs de Wisła en de Bocht van Gdańsk.

de Venedi in de Atlas Novus van Blaeu

■ maximale verspreiding van de Lausitzcultuur

De Veneti zijn wel geïdentificeerd met de urnenveldencultuur resp. de Lausitzcultuur. Door herhaalde invallen van de Scythen verzwakt, werd de cultuur door Oost-Germaanse volkeren overmand waardoor zich de Przeworskcultuur vormde.^[1] Uit het noordoostelijke deel ontstond de Pommerse gezichtsurnencultuur. De naam "Wenden" werd bij de Germanen de benaming voor hun oostelijke buren en ging later over op de Slavische volkeren.

Historische bronnen

Plinius

Plinius vermeld in 77 AD, zich baserend op Scandinavische bronnen, het land Aengina (waarschijnlijk een verbasterde vorm van Aestingia, het land der Aesti) aan het oosten van de Oostzee tot aan de Wisła, waar de Sarmatae, Venetae, Skiri en Hirri woonden.

Tacitus

Tacitus lokaliseerde in 98 AD de Veneti onder de volkeren aan de oostelijke rand van Germanië. Hij was onzeker over hun etnische identiteit:

De Veneti hebben grotendeels Sarmatische manieren aangenomen. Hun rooftochten voeren hen over het bosrijke en bergachtige land tussen de Peucini en de Fenni. Toch dienen ze te worden aangemerkt als Germanen, want zij bezitten vaste huizen, dragen schilden en houden ervan snel te voet te reizen. In al deze opzichten verschillen ze van de Sarmaten, die in wagens of te paard leven.

Ptolemaeus

In zijn hoofdstuk over Sarmatia, voor de Romeinse schrijvers het land ten oosten van de Wisła, plaatst Claudius Ptolemaeus omstreeks 150 de Grote Venedae langs de Venedische baai, die uit de context aan de zuidelijke oever van de Oostzee kan worden gelokaliseerd. De Kleine Venedae woonden langs de oostelijke oever van de Wisła, nabij de Galindoi en Sudonoi, die men kan identificeren met de Baltische Galinden en Sudoviërs.

Jordanes

Jordanes leverde in zijn Getica (550 of 551 AD) een overzicht van de herkomst van de Sclavenes. Hij noemde drie volkeren: de Venethi, Sclavenes en Antes. In een hoofdstuk noemt Jordanes de Sclavenes en Antes als de meest talrijke van de Venethi, echter in een ander hoofdstuk noemt hij hen als drie verschillende groepen.

Tabula Peutingeriana

De Tabula Peutingeriana uit de 4e eeuw lokaliseert de Venadi Sarmatae langs de Baltische kust. Ze vermeld ook een stam Venedi aan de noordelijke oever van de Donau iets stroomopwaarts van haar monding.