Zamia

Zamia^[1][2][3] is een geslacht van planten in de orde van de palmvarens (Cycadales).

Zamia
Zamia lindenii
Taxonomische indeling
Rijk: Plantae (Planten) Stam: Embryophyta (Landplanten) Klasse: Spermatopsida (Zaadplanten) Clade: Naaktzadigen Orde: Cycadales (palmvarens) Familie: Zamiaceae
Geslacht
Zamia L. (1763)
Typesoort
Zamia pumila
Zamia pumila
Afbeeldingen op Wikimedia Commons
Zamia op Wikispecies
Portaal    Biologie

Kenmerken

Vegetatieve kenmerken

De stammen vormen meestal ondergrondse knollen. Sommige soorten vormen een bovengrondse stam, die wel 4 meter en hoog kan worden. Er zijn soorten met een sterk afwijkende groeivorm. Zo is Zamia pseudoparasitica een epifyt op boomstammen en verankert zichzelf met zijn wortels. Verder zijn er twee soorten die groeien op zandsteenrotsen met hun wortels in kleine spleten. Bij de soorten die in het regenwoud groeien, is de stam vaak bedekt met epifyten.

De bladeren zijn even geveerd, lang of kort, rechtopstaand, horizontaal of hangend en zeer variabel. De zich ontwikkelende bladeren zijn groen, bronskleurig, rood of paars. De bladsteel en bladnerf zijn glad of hebben scherpe stekels. De blaadjes zijn stijf en leerachtig of zacht en papierachtig, het oppervlak glad, gegroefd of geribbeld, glanzend of mat, de bladrand gaaf, getand of gezaagd. Zamia variegata heeft bont gekleurde bladeren (variëgatie).

Geslachtskenmerken

De vrouwelijke kegels verschillen sterk, afhankelijk van de soort. Het formaat varieert van 7,5 cm tot 46 cm. De kleur van de vlezige zaadhuid (sarkotesta) varieert van geel tot oranje en roze tot rood. De kegels hebben 6 tot 14 maanden nodig om te rijpen. Zolang de sarkotesta onrijp is, valt hij niet op. Wanneer de kegel openbreekt, stoppen de zaden met rijpen en wordt de sarkotesta gekleurd en zacht. Voor zover bekend worden alle soorten bestoven door insecten. De zaden worden verspreid door vogels en knaagdieren. Mannelijke kegels zijn minder variabel in vorm dan de vrouwelijke. Ze zijn klein, groeien en sterven snel af. Bij sommige tropische soorten rijpen de vele mannelijke kegels na elkaar, waardoor de stuifmeelproductie lang duurt.

Voorkomen en bedreiging

De Zamia-soorten komen voor in onderling sterk verschillende habitats. Zij zijn daarmee de ecologisch meest diverse groep van de palmvarens. Er zijn soorten in het regenwoud, de savanne, op vaste kustduinen, getijdenmoerassen en woestijnen. De hoogte waarop ze worden aangetroffen varieert tussen zeeniveau en maximaal 2500 meter daarboven. Veel soorten worden bedreigd omdat ze slechts binnen een beperkt areaal voorkomen, waarbij dit areaal steeds vaker verloren gaat aan landbouwkundig gebruik.

Gebruik

Zamia-soorten worden relatief zelden als sierplant gebruikt in vergelijking met andere palmvaren-geslachten. Dat komt door hun verspreiding in tropische gebieden. In de gematigde gebieden kunnen ze bijna alleen in kassen worden gekweekt.

Systematiek en verspreiding

Het geslacht Zamia werd in 1763 geldig gepubliceerd door Carl Linnaeus. De typesoort is Zamia pumila. Het geslacht Zamia komt voor in het neotropisch gebied, maar als een van de weinige palmvarens zowel aan de noord- als aan de zuidzijde van de evenaar. De noordgrens van de verspreiding ligt in de Verenigde Staten (Georgia en Florida). Het gebied strekt zich verder uit over Mexico, West-Indië en Midden-Amerika en Zuid-Amerika tot Noord-Chili, Bolivia en Brazilië. De grootste biodiversiteit is te vinden in Panama, Colombia en Cuba. In 2009 waren er 22 soorten in Mexico. Whitelock (2002) somt 60 Zamia-soorten op. Daarna werden er nog meer soorten beschreven.

• 
  Illustratie uit: L'Illustration Horticole 20, 1873, S. 133–134 van Zamia roezlii.
• 
  Zamia angustifolia
• 
  Zamia erosa
• 
  Zamia fairchildiana
• 
  Zamia fischeri
• 
  Zamia furfuracea
• 
  Zamia integrifolia
• 
  Zamia portoricensis
• 
  Zamia skinneri
• 
  Zamia variegata
• 
  Zamia vazquezii

Soorten

• Zamia acuminata Oerst. ex Dyer: Dit endemische komt alleen voor in het zuiden van Costa Rica.
• Zamia amazonum D.W.Stev.: Het verspreidingsgebied strekt zich uit van zuidelijk Venezuela tot Peru.
• Zamia amplifolia Mast.: Deze endemische ziekte komt alleen voor in het noordwesten van Colombia.
• Zamia angustifolia Jacq. (Syn.: Zamia angustissima Miq.): Het komt alleen voor op de Caribische eilanden Bahama's en oostelijk Cuba.
• Zamia boliviana (Brongn.) A.DC.: Het verspreidingsgebied strekt zich uit van Bolivia tot de Braziliaanse staat Mato Grosso.
• Zamia chigua Seem. Dit komt alleen voor in het westen van Colombia.
• Zamia cremnophila Vovides, Schutzman & Dehgan: Het komt alleen voor in de Mexicaanse staat Tabasco.
• Zamia cunaria Dressler & D.W.Stev.: Het komt alleen voor in Panama.
• Zamia decumbens Calonje, Meerman, M.P. Griff. & Hoese: Het werd voor het eerst beschreven in 2009 vanuit Belize.
• Zamia disodon D.W. Stev. & Sabato: Het werd voor het eerst beschreven in 2001 vanuit Colombia.
• Zamia dressleri D.W.Stev.: Het komt alleen voor in Panama.
• Zamia elegantissima Schutzman, Vovides & R.S. Adams: Het komt alleen voor in Panama.
• Zamia encephalartoides D.W.Stev.: Het werd voor het eerst beschreven in 2001 vanuit het noordwesten van Colombia.
• Zamia erosa OFCook & GNCollins (Syn .: Zamia amblyphyllidia DWStev.): Het komt alleen voor op de Grote Antillen in Cuba, Jamaica en Puerto Rico.
• Zamia fairchildiana L.D. Gómez: Het thuisland strekt zich uit van oost Costa Rica tot west Panama.
• Zamia fischeri Miq.: Het huis is Mexico.
• Zamia furfuracea L. f.: Het komt alleen voor in de Mexicaanse staat Veracruz.
• Zamia gentryi Dodson: Het huis is Ecuador.
• Zamia gomeziana R.H.Acuña: Het werd voor het eerst beschreven in 2010 vanuit het noordoosten van Costa Rica.
• Zamia grijalvensis Pérez-Farr., Vovides & Mart.-Camilo: Het werd voor het eerst beschreven in 2012 vanuit de Mexicaanse staat Chiapas.
• Zamia hamannii A.S. Taylor, J.L. Haynes & Holzman: Het werd voor het eerst beschreven in 2008 vanuit Panama.
• Zamia herrerae Calderón & Standl.: Het komt voor van Mexico tot Guatemala.
• Zamia huilensis Calonje, H.E. Esquivel & D.W. Stev.: Het werd voor het eerst beschreven in 2012 vanuit Panama.
• Zamia hymenophyllidia D.W.Stev.: Het werd voor het eerst beschreven in 2001 en komt voor van het zuidoosten van Colombia tot het noorden van Peru.
• Zamia imperialis A.S. Taylor, J.L. Haynes & Holzman: Het werd voor het eerst beschreven in 2008 vanuit Panama.
• Zamia incognita A. Lindstr. & Idarraga: Het werd voor het eerst beschreven vanuit Colombia in 2009.
• Zamia inermis Vovides, J.D. Rees & Vázq.Torres: Het komt alleen voor in de Mexicaanse staat Veracruz.
• Zamia integrifolia L.f. (Syn.: Zamia floridana A.DC.): Het komt voor van het zuidoosten Georgia tot Florida, op de Bahama's, in Cuba en op de Kaaimaneilanden.
• Zamia ipetiensis D.W.Stev.: Het komt alleen voor in Panama.
• Zamia × katzeriana (regel) E.Rettig = Zamia loddigesii × Zamia verschaffeltii
• Zamia lacandona Schutzman & Vovides: Het komt alleen voor in de Mexicaanse staat Chiapas.
• Zamia lecointei Ducke (Syn.: Zamia jirijirimensis R.E.Schult.): Het verspreidingsgebied strekt zich uit van zuidelijk Venezuela tot noordelijk Peru en tot Brazilië.
• Zamia lindenii regel ex André: Het verspreidingsgebied strekt zich uit van westelijk Ecuador tot noordwestelijk Peru.
• Zamia lindleyi Warsz. ex A.Dietr .: Het komt alleen voor in Panama.
• Zamia loddigesii Miq. (Syn .: Zamia lawsoniana Dyer): Het komt voor van Mexico tot Belize.
• Zamia lucayana Britton: Het komt alleen voor op de Bahama's.
• Zamia macrochiera D.W. Stev.: Het werd voor het eerst beschreven in 2004 vanuit het noorden van Peru.
• Zamia manicata Ex-regel Linden: het huis is zuidelijk Panama en noordwestelijk Colombia.
• Zamia meermanii Calonje: Het werd voor het eerst beschreven in 2009 vanuit Belize.
• Zamia melanorrhachis D.W.Stev.: Het werd voor het eerst beschreven in 2001 vanuit Colombia.
• Zamia montana A.Braun: Het komt alleen voor in het noorden van Colombia.
• Zamia monticola Chamb.: Het thuisland is Guatemala.
• Zamia muricata Willd.: Het thuisland is Colombia en het noorden van Venezuela.
• Zamia nana A.Lindstr.: Het werd voor het eerst beschreven in 2013 vanuit Panama.
• Zamia nesophila A.S. Taylor, J.L. Haynes & Holzman: Het werd voor het eerst beschreven in 2008 vanuit Panama.
• Zamia neurophyllidia D.W.Stev.: Het thuisland is het zuidelijke Nicaragua, Costa Rica en Panama.
• Zamia obliqua A. Braun: Het huis ligt in het noordwesten van Colombia en het zuiden van Panama.
• Zamia oligodonta Calderón & D.W.Stev.: Ze komt nur in Colombia.
• Zamia onan-reyesii C. Nelson & Sandoval: Het werd voor het eerst beschreven in 2008 vanuit Honduras.
• Zamia oreillyi C. Nelson: Het werd voor het eerst beschreven in 2007 vanuit Honduras.
• Zamia paucifoliolata Calonje: Het werd voor het eerst beschreven in 2018 vanuit Colombia.
• Zamia paucijuga Wieland: Het huis ligt in het zuidwesten van Mexico.
• Zamia poeppigiana Mart. & Eichler: Het huis is Peru en Brazilië.
• Zamia portoricensis Urb.: Deze endemische ziekte komt alleen voor in het westen van Puerto Rico.
• Zamia prasina W.Bull (Syn.: Zamia polymorpha D.W.Stev., A.Moretti & Vázq.Torres): Het thuisland is het zuidoosten van Mexico tot aan Belize.
• Zamia pseudomonticola L.D. Gómez: Het thuisland is westelijk Costa Rica en zuidwestelijk Panama.
• Zamia pseudoparasitica J. Yates: Deze endemische ziekte komt alleen voor in het noorden van Panama.
• Zamia pumila L.: Het komt voor in de Grote Antillen in Cuba, in de Dominicaanse Republiek, in Jamaica en Puerto Rico.
• Zamia purpurea Vovides, J.D. Rees & Vázq.Torres: Het thuisland zijn de Mexicaanse staten Veracruz en Oaxaca.
• Zamia pygmaea Sims (Syn.: Zamia pumila subsp. Pygmaea (Sims) corner w., Zamia kickxii Miq.): Deze endemische komt alleen binnen westelijk Cuba.
• Zamia pyrophylla Calonje, D.W. Stev. & A.Lindstr.: Het werd voor het eerst beschreven in 2010 vanuit het noordwesten van Colombia.
• Zamia restrepoi (D.W.Stev.) A.Lindstr. (Syn.: Chigua restrepoi D.W.Stev., Chigua bernalii D.W. Stev.): Deze endemische ziekte komt alleen voor in het noordwesten van Colombia.
• Zamia roezlii Regel ex Linden: Het komt voor in Colombia en Ecuador.
• Zamia sandovalii C. Nelson: Het werd voor het eerst beschreven in 2007 vanuit Honduras.
• Zamia skinneri Warsz. ex A.Dietr.: Deze endemische ziekte komt alleen voor in het noorden van Panama.
• Zamia soconuscensis Schutzman, Vovides & Dehgan: Het komt alleen voor in de Mexicaanse staat Chiapas.
• Zamia spartea A.DC.: Het komt alleen voor in de Mexicaanse staat Oaxaca.
• Zamia standleyi Schutzman: Het komt voor in Guatemala en in Honduras.
• Zamia stevensonii A.S. Taylor & Holzman: Het werd voor het eerst beschreven in 2012 vanuit Panama.
• Zamia stricta Miq.: Deze endemische ziekte komt alleen voor in het oosten van Cuba.
• Zamia tolimensis Calonje, H.E.Esquivel & D.W.Stev.: Het werd voor het eerst beschreven in 2011 vanuit de Colombiaanse provincie Tolima.
• Zamia tuerckheimii Donn.Sm.: Het huis is Guatemala.
• Zamia ulei Dammer (Syn.: Zamia cupatiensis Ducke): Het is wijdverspreid in tropisch Zuid-Amerika.
• Zamia urep B.Walln.: Het komt alleen voor in de Peruaanse regio Huánuco.
• Zamia variegata Warsz.: Het komt voor van de Mexicaanse staat Chiapas via Belize naar Guatemala.
• Zamia vasquezii D.W.Stev., Sabato & De Luca: Het komt alleen voor in de Mexicaanse staat Veracruz.
• Zamia verschaffeltii Miq. (Syn.: Zamia splendens Schutzman): Het komt voor in de Mexicaanse staten Veracruz, Tabasco en Chiapas.
• Zamia wallisii H.J. Veitch: Het komt alleen voor in de Colombiaanse provincie Antioquia.