Ansvar

Ansvar er eit fleirtydig ord som kan brukast om ulike omgrep^[1], men grunntydinga er å "svare" for noko, stå til rette for noko, gjera reie for noko - eller bera utgiftene for noko som ein sjølv er årsak til.

Etymologi

Ansvar er eit arveord vi finn att i det norrøne "andsvar". Før i tida var denne skrivemåten òg brukt i nynorsk. Ordet ansvar kjem òg frå det latinske ordet for svar - responsum, som tyder å vera gjenstand for skuld eller plikt. And- finn vi òg i andre ord, som andføttes, andror og andøve. Vidare brukast på nynorsk ord som andlet og andsynes oftare enn på bokmål.  And- tyder ’mot, til’, og andsvar er i Norrøn ordbok forklart som ’svar, tilsvar, motsvar, forsvar’. Tydinga ’svar’ finn vi att i engelsk "answer" og tysk "Antwort"^[2].

Ein kan ha ansvar for

• oppgåve, oppdrag, aktivitet, arbeidsområde og liknande
• forplikting til å gjera eller la vere noko i moralsk, etisk og/eller juridisk forstand
• risiko i tydinga å bera konsekvensar av ei uventa utvikling: vanlegvis om det negative, det vil seia å klandrast, gjera meirarbeid, dekkje utgifter og anna, men òg om det positive, å få ros og anna som er fordelaktig
• erstatningsansvar (juridisk)
• strafferettsleg ansvar (juridisk)
• konstitusjonelt ansvar (juridisk).

Ofte vert ordet ansvar brukt i daglegspråket utan at det vert klargjort kva meininga er – eventuelt om ein siktar til fleire av tydingane. Særleg finst dette i utsegn om at ein person ber ansvaret eller har ansvaret for ei handling, unnlating, tilstand og liknande.