Gulkinnand

Gulkinnand (Sibirionetta formosa) er ei grasand i andefamilien som hekkar i nordaustre Russland og overvintrar i søraustre Kina, Japan og på sørlege Koreahalvøya.

Gulkinnand
Gulkinnand
Utbreiing og status
Status i verda: Livskraftig Utbreiinga av gulkinnand
Systematikk
Rike:	Dyr Animalia
Rekkje:	Ryggstrengdyr Chordata
Underrekkje:	Virveldyr Vertebrata
Klasse:	Fuglar Aves
Orden:	Andefuglar Anseriformes
Familie:	Andefamilien Anatidae
Slekt:	Sibirionetta
Art:	Gulkinnand S. formosa
Vitskapleg namn
Sibirionetta formosa Georgi, 1775

Skildring

Gulkinnanda er mellom 39 og 43 centimeter lang og veg gjennomsnittleg 450 gram. Ho er litt større og har lengre hale enn krikkanda. Ein hekkande hannfugl er lett gjenkjenneleg med sin slåande grøne nakkeflekk, gule og svarte kinn, og dessutan hals og strupe. Han har ei mørk krone og eit lysebrunt bryst med mørke flekker. Dei mørke skulderfjørene er lange og hengande, og dei grå sidene er ramma inn framme og bak av kvite band.^[1]

Hoa har lengre hale og ein karakteristisk kvit flekk ved basis av nebbet og dessutan ein kvit strupe som strekkjer seg bakover mot auget. Dette skil ho frå slektningar som amerikakrikkand. Ho har også eit tydeleg lyst augebryn som er innramma av ei mørkare krone. Den grøne vengspegelen har ein utydeleg kanelbrun indre kant.^[1]

Ungfuglen har ei fjørdrakt som liknar hoa sin drakt, men kan skiljast frå krikkand ved ein lys flekk i området mellom nebb og auge.

Hannen i eklipsdrakt (ikkje-hekkedrakt) liknar hoa, men har ein mykje rikare raudbrun farge på fjørdrakta.

Utbreiing og habitat

Gulkinnanda hekkar i skogområde i austlege Sibir, frå Jenisej-bassenget og austover til Kamtsjatkahalvøya, Nord-Korjakia, austlege Magadan oblast, nordlege Khabarovsk kraj, søraustlege og nordlege Sakha, austlege, sentrale delar av Irkutsk oblast og nordlege Krasnojarsk kraj.

Ho er ein trekkfugl som overvintrar i Sør-Korea, Japan, Taiwan og nordlege og austlege Kina, frå Beijing og nedover kysten til grensa mot Vietnam. Ho trekkjer også vestover til Yunnan og nordover til Chongqing og Henan.

Gulkinnender hekkar i dammar på randa til tundraen og i sumpete skogområde. Om vinteren finst ho i lågtliggjande ferskvassområde.

Utbreiing i Noreg

Sjeldne observasjonar av gulkinnand i Europa var tidlegare rømte prydfuglar. Den første observasjonen i Noreg som er trudd å vere ein fugl frå naturleg utbreiingsområde Asia er registrert i 1979. Seinare er det godkjende registreringar i 2012,^[2] 2021^[3] og 2022.^[4] Det finst fire registreringar (tre individ) i Noreg i 2023 og to i 2024. Austlandet har dei fleste, men til dømes ein meir uventa observasjon i 2023 vart gjort på Røst.^[5]

Status

Arten er klassifisert som livskraftig (LC) på raudlista til Verdas naturvernunion, IUCN, men han var tidlegare oppført som sårbar før 2011 på grunn av jakt og øydelegging av overvintringsområda i våtmarker. Desse trugsmåla eksisterer framleis, men bestanden er i betring, med auka talet på overvintrande fuglar og noko auke i tilgjengeleg habitat.^[6]

Basert på teljingar av gulkinnender som overvintrar i Sør-Korea, vart den globale populasjonen rundt 2010 anslått til å vere rundt 1,07 millionar vaksne individ. Dette er ei stor auke frå dei titusenvis som vart talt på 1980-talet og nokre hundretusen på 2000-talet.^[6]