Tomme

Tomme (av norrønt þumal) er eit gammalt lengdemål basert på breidda av tommelen ved naglerota, om lag 2,5 cm. Målet er i lita grad i bruk i Noreg i dag, men er derimot utbreidd i område som bruker Imperial units, som Storbritannia og USA, under namnet inch. Ein oppgjev tal målt i tommar med eit hermeteikn, slik at 10 tommar blir skrive 10".

To linjalar, lengst til venstre med britiske tommar markert, til høgre centimeter.

Ein norsk tomme vart i 1836 fastsett til å vere 2,614 cm, gjennom at ein fot som var 12 tommar vart fastsett til 31,37 cm. Ein nordamerikansk eller britisk tomme er 2,54 cm. Det er det målet ein får på ein moderne tommestokk, også ein som er produsert i Noreg.

Kjelder

«tomme» i Store norske leksikon, snl.no.

Gamle norske lengdeeiningar

Forholdet mellom einingane (fra 1541)									Omrekning til SI-systemet - frå år
namn	teiknB	famn	alen	fot	kvart	tomme	linje	skruppel	1274C	1274D	1541E	1683F	1824G	1875H	1959J	eining
1 famn		1A	3	6	12	72	864	10368	1,422	1,659	1,8978	1,8882	1,8825	1,8822	1,8288	m
1 alen		1⁄3	1	2	4	24	288	3456	47,400	55,300	63,260	62,940	62,750	62,740	60,960	cm
1 fot	I	1⁄6	1⁄2	1	2	12	144	1728	-	-	31,630	31,470	31,375	31,370	30,480	cm
1 kvart		1⁄12	1⁄4	1⁄2	1	6	72	864	11,850	13,825	15,815	15,735	15,688	15,685	15,240	cm
1 tomme	II	1⁄72	1⁄24	1⁄12	1⁄6	1	12	144	2,633	2,633	2,636	2,623	2,615	2,614	2,540	cm
1 linje	III	1⁄864	1⁄288	1⁄144	1⁄72	1⁄12	1	12	2,194	2,194	2,197	2,185	2,179	2,178	2,117	mm
1 skruppel	IV	1⁄10368	1⁄3456	1⁄1728	1⁄864	1⁄144	1⁄12	1	0,183	0,183	0,183	0,182	0,182	0,182	0,176	mm
AGrøn bakgrunnsfarge viser eksakte verdiar. BSkrive: 5I 11II 7III 10IV uttalt: fem fot, elleve tommar, sju linjer og ti skruplar = 181,998 cm (int. tomme) CMagnus Lagabøtes landslov definerte ei Ckort alen og ei Dlang alen. Avsette ein den kortasteC tommelalna (=18II) på ei stikke, trengte stikka eit handtak, som naturleg vart ein handsbreidd (= 3II). Den lengsteD stikka vart då 21II. ESjællandsk alen vart tatt i bruk. FSystemet til Ole Rømer innført ved lov. GI samband med lausrivinga frå Danmark held ein på Ole Rømer-systemet, men måleiningane vart reviderte i lov av 28. juli 1824. HNoreg innførte SI-systemet. Loven innførte omrekningsreglar til det gamle systemet. JInternasjonal tomme definert etter SI-systemet. I Noreg vart einingane alen, kvart, tomme og famn brukt. Fot, linje og skruppel vart nesten ikkje brukt.